Studium przypadku dziecka z niepełnosprawnością sprzężoną

Autor: Czytelnik Portalu Pedagogika Specjalna
Opublikowano: 11 maja 2016 roku.

(autyzm wczesnodziecięcy i upośledzenie umysłowe w stopniu znacznym)

I. IDENTYFIKACJA PROBLEMU

Autyzm jest poważnym zaburzeniem rozwojowym objawiającym się najczęściej przed trzecim rokiem życia. Dzieci dotknięte autyzmem fizycznie nie różnią się od swych rówieśników, ale zachowują się tak, jakby nie były w stanie zrozumieć informacji, które docierają   do nich za pośrednictwem zmysłów, zwłaszcza słuchu i wzroku. Autyzm to zaburzenie funkcji mózgu, które utrudnia społeczne przystosowanie i komunikowanie się z innymi. Upośledza mechanizmy przekazywania wrażeń zmysłowych, wskutek czego dotknięte nim osoby zbyt silnie reagują na pewne bodźce, na inne zaś-zbyt słabo. Nieprawidłowości wynikające z autyzmu są przyczyną szeregu niezwykłych zachowań.

Zaburzenia autystyczne intrygują tajemniczością i budzą duże kontrowersje. Dzieci dotknięte autyzmem odczuwają lęk przed kontaktem ze światem zewnętrznym i izolują się od otoczenia, będącego dla nich źródłem nieustannych bodźców, których nie są w stanie zrozumieć. Każde dziecko dotknięte autyzmem jest inne i posiada sobie właściwy potencjał możliwości. Trzeba szukać indywidualnych dróg, które pomogą mu stać się człowiekiem tak samodzielnym i przystosowanym społecznie, jak to tylko możliwe. Poszukiwania te to długi proces, w którym porażki przeplatają się z sukcesami. To duże wyzwanie zarówno dla rodziców jak i nas nauczycieli.

W mojej grupie jest uczeń, u którego stwierdzono autyzm. Do kształcenia specjalnego w specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym skierowany został na podstawie opinii z poradni psychologiczno-pedagogicznej jako dziecko z niepełnosprawnością sprzężoną- autyzmem wczesnodziecięcym i upośledzeniem umysłowym w stopniu znacznym.

II. CHARAKTERYSTYKA BADANEGO  DZIECKA 

(na podstawie opinii z Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej , opinii pedagogicznych, rozmów z matką,  własnych obserwacji)

M. urodził się …roku. Rodzina dziecka jest pełna, składa się z czterech osób. M. jest młodszym dzieckiem , ma starszą siostrę-która często się nim opiekuje. Matka chłopca zajmuje się domem, ojciec pracuje.

Chłopiec nie mówił, nie bawił się zabawkami, nie odpowiadał uśmiechem na uśmiech, unikał kontaktu wzrokowego. Nie okazywał zainteresowania innymi dziećmi i nieznanymi mu dorosłymi, znajdującymi się w otoczeniu. Nie wykorzystywał też gestów do zastępczego porozumiewania się. Matkę niepokoił brak komunikatywności oraz zaburzenia emocjonalne. Zdiagnozowano wówczas u chłopca autyzm wczesnodziecięcy i upośledzenie umysłowe w stopniu znacznym. W wieku 7 lat został uczniem klasy 0 – powtarzał ją dwukrotnie- wybiórczo realizował treści programowe.

M. nie zgłaszał potrzeb fizjologicznych- często zanieczyszczał się, zachowywał się agresywnie. Wymagał pomocy i nadzoru. Krzyczał, biegał, przeszkadzał innym dzieciom. Nie chciał się podporządkować i uciekał na zewnątrz na huśtawki. Nie brał udziału w zajęciach grupowych, ruchowych- nie chciał naśladować ruchów. Nie wykazywał zainteresowania zabawą, układaniem klocków. Zabawki, buty gryzł, niszczył i rozrzucał po sali. Indywidualnie nadzorowany i motywowany zakładał kółka na piramidkę, korale na sznurek, porządkował kolory w nakładce.

Pierwsze kontakty z M. były dla mnie dość niezwykłe i trudne. Chłopiec niczym się nie interesował, nie wykonywał żadnych poleceń, nie siedział w ławce, biegał po sali. Wykazywał wysoką autoagresję(bił się najczęściej po głowie, wyginał dłonie, palce, tłukł ręką w stół, ławkę, rzucał się na podłogę), jak również agresję wobec innych dzieci(szczypał, drapał, bił), często krzyczał i wpadał w histerię. Nie wykazywał zainteresowania zabawą, przybory szkolne i zabawki wkładał do buzi, ślinił, gryzł i rzucał po sali. Posiłki zjadał rękoma, kruszył, rozrzucał po jadalni, zupę rozchlapywał -cały się przy tym brudząc. M. nie zgłaszał potrzeb fizjologicznych, często się zanieczyszczał. Uciekał z budynku szkoły. Wymagał pomocy w czynnościach samoobsługowych.

Mowa  chłopca jest bardzo zaburzona- opóźniona, niezrozumiała. Jedynie wydaje dźwięki (,,esi, busi, abi, koko,’’), czasem powtórzy,, Basia, pa pa, oko’’. Uwagę w czasie zajęć koncentrował na krótko, szybko się rozpraszał, męczył. Wymaga motywacji i pomocy ze strony nauczyciela. Sprawność manualna słaba, zaburzona grafomotoryka, tempo pracy powolne. Kredki gryzie, plastelinę wkłada do buzi. Nie wykazuje zainteresowania pracami manualnymi. Wymaga pomocy ze strony nauczyciela, odpowiedniej motywacji oraz pozytywnego wzmacniania. Ze względu na bardzo zaburzoną mowę chłopiec wymaga intensywnych ćwiczeń logopedycznych oraz usprawniania analizatorów, ćwiczeń grafomotorycznych, manualnych oraz ogólnorozwojowych i rytmicznych.

III. ZNACZENIE PROBLEMU-ANALIZA OPINII Z PORADNI PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNEJ

W wyniku specjalistycznego badania stwierdzono, że możliwości chłopca ze zdiagnozowanym autyzmem wczesnodziecięcym kształtują się na poziomie upośledzenia umysłowego w stopniu znacznym.

Cechują go deficyty w zakresie analizatora wzrokowego. W działaniu jest mało wytrwały, uwagę koncentruje na krótko, wymaga wielu zabiegów porządkujących i motywujących. Nie uczestniczy aktywnie w zajęciach grupowych. U dziecka zaznacza się znacznie opóźniony rozwój mowy. Obecne są pojedyncze słowa zniekształcone morfologicznie i fonetycznie, pojawiają się onomatopeje(naśladowanie dźwięków i odgłosów naturalnych). Rzadko nawiązuje kontakt wzrokowy. Wymaga pomocy przy czynnościach samoobsługowych.

U chłopca występuje charakterystyczny dla autyzmu zespół zaburzeń zachowania.

Jest to przede wszystkim:

  • brak umiejętności nawiązania kontaktu z rówieśnikami;
  • brak umiejętności wykorzystania mowy do porozumiewania się oraz echolalia(powtarzanie słów lub zwrotów wypowiedzianych przez innych);
  • ograniczone, powtarzane i stereotypowe wzorce aktywności, zachowania(kiwanie się, stukanie, pukanie, wykrzywianie dłoni, palców);
  • agresywne zachowanie.

IV. PROGNOZA

Wczesna diagnoza daje szansę na lepsze funkcjonowanie w późniejszym życiu.

M. wymaga pomocy indywidualnej. Prawidłowo prowadzona praca z chłopcem umożliwi:

  • zlikwidowanie lub zminimalizowanie podstawowych zaburzeń autystycznych;
  • wyrównanie braków spowodowanych utrudnionym kontaktem;
  • uspołecznienie, dzięki któremu M. będzie mógł lepiej funkcjonować w grupie rówieśniczej.

V. PROPOZYCJE ROZWIĄZANIA

Według zaleceń zespołu specjalistów M. wymaga stosowania specjalnych metod i form pracy dydaktycznej ukierunkowanych na:

  • usprawnianie funkcji poznawczych,
  • wdrażanie do samodzielności w zakresie czynności samoobsługowych,
  • rozwijanie zainteresowań i mocnych stron chłopca,
  • stymulację rozwoju społeczno-emocjonalnego.

Chłopiec wymaga specjalistycznych zajęć z zakresu:

  • terapii logopedycznej(ukierunkowanej na rozwijanie mowy oraz wprowadzanie zastępczych form komunikacji),
  • terapii integracji sensorycznej,
  • szeroko rozumianej rewalidacji.

Uczeń wymaga wsparcia ze strony nauczyciela- kontroli i ukierunkowania pracy na lekcji, motywowania do podejmowania wysiłku poznawczego, konsekwentnego przestrzegania wyznaczonych reguł, stosowania wzmocnień pozytywnych.

M. potrzebuje optymalnej, wszechstronnej stymulacji zarówno sfery poznawczej jak i społeczno-emocjonalnej.

VI. WDRAŻANIE ODDZIAŁYWAŃ

Rewalidacja indywidualna obejmować będzie takie działania, które wyposażą ucznia w wiedzę i umiejętności,  będące dla niego funkcjonalne oraz które okażą się niezbędne w jego przyszłym dorosłym życiu. Należy do nich:

  • intensywna praca nad rozwojem umiejętności dnia codziennego przez naśladowanie (sprawności związanej z ubieraniem się, jedzeniem, higieną osobistą, czynnościami fizjologicznymi);
  • wdrażanie do większej samodzielności w zakresie czynności samoobsługowych;
  • ukazywanie związku między nabywanymi umiejętnościami a ich znaczeniem poprzez wykorzystanie ich w konkretnych codziennych sytuacjach;
  • konsekwentne wymaganie od dziecka spełniania poleceń, nie wyręczanie go w działaniu;
  • usprawnianie umiejętności koncentracji uwagi;
  • wydłużanie czasu koncentracji uwagi;
  • zabawy ruchowe , muzyczno-ruchowe;
  • stymulacja polisensoryczna ze szczególnym zwróceniem uwagi na wzrok;
  • somatognozja: kształtowanie poczucia schematu własnego ciała i orientacji w przestrzeni(duży nacisk na naśladowanie ruchów, mowy, z czasem nazywanie ,wskazywanie, rozpoznawanie);
  • uczestnictwo w terapiach W. Sherborn, Dennisona, Metodzie Dobrego Startu, Knillów-z elementami stymulacji zmysłów, EEG Biofeedback;
  • terapia logopedyczna;
  • przerywanie stereotypowych zabaw-stukania w przedmioty, obracania nimi;
  • ćwiczenia relaksacyjne;
  • rozwijanie sprawności manualnej poprzez prace z różnorodnymi materiałami i fakturami;
  • rozwijanie twórczej aktywności ucznia.

 

Zadania rewalidacyjne do pracy z M.

  1. Rozwijanie umiejętności naśladowania:
  • naśladowanie gestów ,ruchów, mimiki;
  • odtwarzanie odgłosów z otoczenia;
  • naśladowanie mowy;
  • naśladowanie schematów zachowań.
  1. Kształtowanie umiejętności prostej samoobsługi poprzez naśladowanie:
  • wypracowanie całego ciągu czynności związanych z ubieraniem się i rozbieraniem, zapinaniem zamków, guzików z jak największym wycofaniem obecności nauczyciela;
  • usprawnianie umiejętności estetycznego jedzenia, picia, posługiwania się nożem(smarowanie pieczywa, krojenie);
  • estetycznego spożywania pokarmów;
  • wypracowanie cyklu czynności związanych z prawidłowym myciem rąk, zębów, wycierania się(używanie mydła, ręcznika, chusteczek do nosa, papieru toaletowego)

Prowadzenie rąk ucznia przez wszystkie etapy tych czynności w początkowym okresie, stopniowa modyfikacja, podpowiedzi zależnie od postępów, później instrukcja słowna.

  1. Poszerzanie możliwości porozumiewania się z uczniem:
  • zachęcanie do wokalizacji, posługiwania się słowami, które już zna;
  • proponowanie różnych dźwięków do naśladowania;
  • wzmacnianie podejmowanych przez dziecko prób mówienia, prowokowanie do mówienia, odpowiadania na pytania:,,tak”, ,,nie”;
  • rozpoznawanie poszczególnych osób, ich imion(nazywanie osób), do kierowania wzroku w ich stronę, do przywoływania ich gestem i słowem;
  • utrwalanie gestów na powitanie i pożegnanie- podawanie ręki
  1. Poszukiwanie nowych form porozumiewania się:
  • etykietowanie otoczenia,
  • praca na bazie bodźców sygnałowych – prezentacja przedmiotów, etykiet, gestów przed wykonywaniem danej czynności, dążenie do tego , aby dziecko aktywnie porozumiewało się przez bodźce z własnej inicjatywy,
  • rozwijanie umiejętności współdziałania z innymi osobami.
  1. Doskonalenie realizacji poleceń słownych wspieranych gestem i bodźcami sygnałowymi:
  • rozumienie poleceń związanych z manipulacją przedmiotami(połóż, podnieś,  obróć)
  • wykonywanie jednoczynnościowych sekwencji poleceń(przynoszenie i podawanie przedmiotu na prośbę,
  • witanie się,
  • odbieranie informacji symbolicznych i przekazywanych za pomocą alternatywnych i wspomagających środków porozumiewania się, nadawanie informacji-wypowiadanie komunikatów mową i przekazywanie ich za pośrednictwem znaków, symboli,
  • komunikowanie podstawowych potrzeb: daj, boli, jeść, pić, siku.
  1. Określanie cech abstrakcyjnych przedmiotów:
  • kojarzenie dźwięków z przedmiotami,
  • kojarzenie przedmiotów zwykle występujących razem,
  • tworzenie zbiorów,
  • układanki tematyczne, puzzle, klocki.
  1. Rozwijanie świadomości własnego ciała:
  • rozpoznawanie i pokazywanie części ciała,
  • możliwości używania różnych części ciała
  1. Doskonalenie orientacji w najbliższym otoczeniu:
  • rozpoznawanie przedmiotów, ubrań, przyborów szkolnych – porządkowanie ich , dopasowywanie,
  • spostrzeganie położenia własnego ciała w przestrzeni wobec przedmiotów, ludzi
  1. Rozwijanie sprawności manualnej i grafomotorycznej:
  • rysowanie kredą po tablicy, rysowanie na różnych formatach papieru, kolorowanie wewnątrz konturu,
  • ,,malowanie” mokrą gąbką, wypełnianie całej powierzchni papieru, malowanie form kolistych i falistych;
  • cięcie papieru nożyczkami;
  • lepienie prostych elementów z mas plastycznych
  1. Czynności manipulacyjne:
  • przekładanie przedmiotów, wkładanie i wyjmowanie, przesypywanie, przelewanie
  • budowanie z klocków, konstruowanie
  • nawlekanie, przewlekanie
  • wydzieranie papieru
  • stemplowanie(odbijanie śladów dłoni, stempli)
  1. Postrzeganie wszystkimi zmysłami bodźców płynących z otaczającej rzeczywistości:
  • kojarzenie przedmiotów, czynności z ich nazwą;
  • porządkowanie

VII. EFEKTY ODDZIAŁYWAŃ

M. stał się znacznie pogodniejszym , częściej się uśmiecha. Jest lubiany w klasie i akceptowany przez inne dzieci. Rzadziej występują u niego napady agresji-obecnie jest na terapii lekami. Zdecydowanie zmieniło się jego zachowanie. Wypowiada pojedyncze wyrazy, pokazuje części ciała. Nie posługuje się mową w porozumiewaniu się-raczej gestem i krzykiem .Zaczyna wchodzić w interakcje z dziećmi-bawi się z nimi. Jest spokojniejszy. Zaczyna pracować na zajęciach, potrafi na chwilę skupić uwagę na wykonywanej czynności .Bierze do ręki kredki -bazgra po kartce, wykleja z pomocą nauczyciela, maluje palcami. Potrafi dłużej skoncentrować się na danym zadaniu .Lubi zajęcia muzyczne, słucha muzyki, ale drażnią go wysokie i głośne dźwięki. Obserwuje dzieci grające na komputerze- sam zaczyna posługiwać się myszką, klika w wybrane ikony. Stał się bardziej ufny- przytula się, siada na kolanach, bawi się moją dłonią. Zna swoje miejsce na jadalni, jest spokojniejszy podczas jedzenia, posługuje się łyżką i widelcem. Potrafi sam się ubrać, rozebrać -wymaga pomocy przy wiązania butów. Sam zapina guziki i suwaki.

Zna swoje miejsce w szatni – półka na buty i wieszak na kurtkę. Rzadko się zanieczyszcza. Wymaga nadzoru podczas mycia, próbuje pościelić łóżko.

Celem wszystkich moich działań będzie wyposażenie ucznia- w ramach posiadanych przez niego realnych możliwości-w takie umiejętności i wiadomości aby:

  • mógł porozumiewać się z otoczeniem w jak najpełniejszy dla siebie sposób, werbalnie lub pozawerbalnie,
  • zdobył maksymalną niezależność życiową w zakresie zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych,
  • był zaradny w życiu codziennym adekwatnie do własnego, indywidualnego poziomu sprawności i umiejętności oraz miał poczucie sprawczości,
  • mógł uczestniczyć w różnych formach życia społecznego, znając i przestrzegając ogólnie przyjętych norm, zachowując przy tym prawo do swojej inności.

,,Starajmy się zrozumieć, jak dziecku jest trudno, a wtedy będzie mu znacznie łatwiej”

Autor: Monika Luśnia

 

Bookmark the permalink.

Zbliżające się szkolenia online w naszej akredytowanej placówce doskonalenia nauczycieli:

Dodaj komentarz