Rodzic spędza ze swoim dzieckiem najwięcej czasu i on jest pierwszym odbiorcą przebiegu rozwoju dziecka, dlatego też to jego obserwacje mają największe znaczenie. Często charakterystyczne zachowania dziecka zauważają również bliscy – rodzina, znajomi. Otwartość na ich sugestie powinna dać sygnał do pogłębiania swojej wiedzy. Zauważenie niepokojących objawów powinno stanowić podstawę do dalszej diagnozy.

Ogromną rolę odgrywają też lekarze pediatrzy. Jednak mimo coraz większej świadomości i upowszechniania wiedzy na temat zaburzeń ze spektrum autyzmu, ograniczona w czasie wizyta powoduje, że lekarze nie zawsze są w stanie zaobserwować charakterystyczne objawy zaburzeń.

W przypadku każdej choroby im wcześniejsza diagnoza, tym szybsza pomoc dziecku!

Ma to odniesienie również w zaburzeniach ze spektrum autyzmu. Należy pamiętać, że im wcześniejsze wykrycie i podjęta właściwa terapia, tym większe szanse na lepszy poziom funkcjonowania i samodzielność dziecka w przyszłości. Ważne jest, aby podjąć terapię między 2 a 7 rokiem życia dziecka – wówczas zachodzi najlepsza podatność na terapię i wysoka efektywność oddziaływań.

Nasze doświadczenie w diagnozie i terapii zaburzeń ze spektrum autyzmu skłania nas do rozpowszechniania modelu zintegrowanej diagnozy. Najlepsza jakościowo diagnoza to ta, wykonywana przez wielu specjalistów w jednym miejscu, wielostronna i ciągła.

Jednolity obraz rozwoju i funkcjonowania dziecka, daje możliwość eliminacji błędów w postępowaniu diagnostycznym. Całościowa organizacja badań i konsultacji, bez konieczności oddzielnego zapisywania się do każdego specjalisty, jest niezwykle ważna pod względem skrócenia w czasie całego procesu diagnostycznego.

Ograniczenie czasu trwania diagnozy wpływa na możliwości rozpoczęcia wcześniejszego postępowania terapeutycznego, co jest szczególnie ważne przy zaburzeniach ze spektrum autyzmu.

Wielokrotnie podczas rozmów z rodzicami słyszymy, że odbyli już wiele wizyt i konsultacji, u wielu specjalistów, a nadal czują się zagubieni, ponieważ nikt nie potrafił wskazać im kierunku, w którym powinni podążyć po zaobserwowaniu pierwszych niepokojących zachowań swojego dziecka. Dlatego też w naszym Centrum Diagnozy i Terapii Zaburzeń Rozwoju opracowaliśmy ścieżkę diagnozy, krok po kroku.

Krok 1 – wizyta u lekarza rodzinnego

Lekarz rodzinny bardzo często jest dla rodzica pierwszą osobą, do której zgłasza się on z niepokojem związanym z zachowaniem dziecka. Lekarzowi ułatwi zrozumienie istoty problemu, kiedy zabiorą Państwo ze sobą opisane zachowania i cechy dziecka, które niepokoją. Nie oczekujmy od lekarza, że postawi diagnozę, ale na pewno może skierować na pogłębione badania.

Do pełnej diagnozy zaburzeń ze spektrum autyzmu konieczne będą szczegółowe badania, jak również wyeliminowanie chorób najczęściej współwystępujących, np. takich jak epilepsja. Na podstawie skierowań od lekarza pediatry, należy zapisać się na konsultację przede wszystkim do neurologa, laryngologa i psychiatry.

Krok 2 – wizyta u psychologa – wywiad z rodzicami

Psycholog podczas spotkania z rodzicami przeprowadza pogłębiony wywiad, podczas którego ustala jak do tej pory przebiegał rozwój dziecka. Pytania zadawane podczas wywiadu odnoszą się zarówno do rozwoju fizycznego, komunikacji i zabawy, jak również relacji społecznych. Na to spotkanie prosimy o przyniesienie wszelkiej dokumentacji medycznej dziecka. Jeśli mają Państwo filmy z niepokojącymi zachowaniami dziecka również prosimy o ich zabranie. Jeśli dziecko przebywa w innej placówce, przedszkolu, szkole, prosimy o opinię pedagoga o dziecku. Wizyta odbywa się bez obecności dziecka.

Krok 3 – obserwacja i diagnoza dziecka przez psychologa i pedagoga

Wizyta odbywa się bez rodziców dziecka i polega na obserwowaniu zachowania dziecka wśród rówieśników. Uwaga diagnostów skupia się m.in. na zachowaniu dziecka podczas zabaw spontanicznych i zorganizowanych, umiejętności nawiązywania kontaktów z innymi, utrzymywaniu kontaktu wzrokowego, reagowaniu na swoje imię i polecenia, umiejętności wykonywania poleceń, rozwoju społeczno-emocjonalnym, poznawczym, fizycznym, w obszarze samoobsługi; jak również na ogólnym zachowaniu dziecka, np. manieryzmy ruchowe, fiksacje czy reakcje na zmienność bodźców.

Krok 4 – badanie logopedyczne

Jest to badanie, podczas którego logopeda sprawdza budowę narządów artykulacyjnych, sposób oddychania, lateralizację.

Krok 5 – badanie testem ADOS-2, diagnoza testem PEP-R oraz badanie poziomu inteligencji

ADOS – 2 jest to narzędzie do diagnozowania i oceniania objawów autyzmu.

Test PEP-R ocenia sfery funkcjonowania dziecka w zakresie: naśladowania, komunikacji, czynności poznawczych, percepcji, motoryki małej i dużej, a także koordynacji wzrokowo-ruchowej (Skala Rozwoju). Wyniki testu wskazują aktualny wiek rozwoju dziecka oraz możliwości rozwojowe. Skala Zachowań pozwala ocenić zachowania i trudności związane z zaburzeniami ze spektrum autyzmu.

Jeśli istnieje możliwość wykonania testu inteligencji, również go wykonujemy.

Krok 6 – konsultacja psychiatryczna

Spotkanie dziecka i rodziców z lekarzem psychiatrą, ma na celu potwierdzenie zaburzeń ze spektrum oraz wyeliminowanie innych zaburzeń psychicznych. Podczas tego spotkania ocenia się również stan somatyczny dziecka.

Krok 7 – analiza dokumentacji medycznej, psychologicznej i opinii o dziecku

Diagnozowanie zaburzeń ze spektrum autyzmu to proces bardzo złożony. Przed spotkaniem rodziców i dziecka z komisją orzekającą należy przygotować wszystkie niezbędne dokumenty.

Krok 8 – podsumowanie diagnozy i wydanie orzeczenia przez komisję orzekającą

Zespół orzekający na wniosek rodziców wydaje orzeczenie o kształceniu specjalnym oraz opinię o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju (WWR).

Podsumowując, w diagnozie dziecka ważne jest przejście całego procesu krok po kroku. Bez dyscypliny i konsekwencji w postępowaniu rodziców, proces diagnostyczny może trwać kilka, a nawet kilkanaście miesięcy. Wiemy, że diagnoza dziecka to jedno, a czym innym jest akceptacja zaburzenia. Natomiast to dobro dziecka jest najważniejsze! Niestety, często proces diagnostyczny jest odraczany w czasie, bo rodzice mają trudność w akceptacji zaburzenia.

Proces diagnozy jest dla rodzica niezwykle trudnym doświadczeniem. Dlatego też, ogromną rolę odgrywa wsparcie, którego udzielić mogą specjaliści w procesie diagnozy – psycholog, logopeda, pedagog, psychiatra, neurolog. Oprócz konsultacji ze specjalistami wartościowe są również szkolenia dla rodziców i udział w warsztatach pomagających zrozumieć dziecko z zaburzeniami ze spektrum autyzmu.

Autor: Marta Miętus – psycholog, dyrektor Centrum Diagnozy i Terapii Zaburzeń Rozwoju – Czytelniczka Portalu