Zespół Aspergera (ZA) jest najłagodniejszą formą całościowych zaburzeń  rozwoju mieszczących się w spektrum autyzmu. Jest to zaburzenie, a NIE choroba. Diagnozowane jest coraz częściej, a wiele dzieci z zespołem Aspergera jest uczniami ogólnodostępnych szkół. W związku z trudnościami w dostosowaniu się do obowiązków szkolnych oraz trudnościami w funkcjonowaniu w grupie rówieśniczej, dziecko z zespołem Aspergera może nie być akceptowane przez rówieśników.

Cechy charakterystyczne dla dzieci z zespołem Aspergera:

• dosłowne rozumienie mowy,
• są w normie intelektualnej, ale występują zaburzenia sensoryczne,
• nie „czytają” emocji, mają problem z ich właściwym wyrażaniem,
• nie lubią zmian,
• pracują według schematów,
• są impulsywne i skrajne w swoim zachowaniu,
• są skrajne w kontaktach społecznych – wycofanie społeczne,
• są nadmiernie szczere,
• kierują się rozumem, a nie sercem.

To bardzo inteligentni ludzie, ale mają problem z funkcjonowaniem społecznym.

Zaburzenia towarzyszące zespołowi Aspergera:

• zaburzenia koncentracji uwagi,
• zespół nadpobudliwości ruchowej z deficytami uwagi – ADHD,
• zaburzenia lękowe,
• fobia społeczna,
• zaburzenia opozycyjno-buntownicze,
• mutyzm wybiórczy,
• Zespół Tourette’a (tiki ruchowe).

Zachowania dzieci z zespołem Aspergera interpretowane są często jako przejaw złego wychowania, dlatego zdarza się, że u dziecka w pierwszej kolejności może być rozpoznane ADHD (zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi) lub zaburzenia zachowania.

U dzieci z zespołem Aspergera, w sferze rozumienia sytuacji społecznych, rozumienia motywów działania i uczuć innych osób, występują znaczne deficyty, wynikające z odmiennego funkcjonowania mózgu.

Wpływ zaburzeń na funkcjonowanie w szkole

Trudności językowe i komunikacyjne

Uczeń:

• jest szczery aż do bólu,
• mówi to, co myśli w danej chwili,
• nie rozumie, czemu ludzie kłamią,
• może mieć trudności z rozróżnieniem, jak się odzywać do osoby dorosłej, a jak do rówieśników,
• ma problem z odróżnieniem fikcji od rzeczywistości,
• nie rozumie metafor, przenośni, ironii, żartów,
• dosłownie rozumie znaczenia słów,
• wtrąca niestosowne komentarze, nie zważając na uczucia innych.

Prośby dziecka z ZA

1. Potrzebuję jasnych i czytelnych zasad, na których oprę moje funkcjonowanie.
2. Chcę wiedzieć, jaki jest porządek dnia, czuję się wtedy bezpiecznie.
3. Powiedz mi, co czujesz, co oznacza twoja mina – chcę się tego nauczyć.
4. Daj mi wskazówki, jak radzić sobie w nowych dla mnie sytuacjach.
5. Przypomnij mi, żebym się zatrzymał i ciebie posłuchał.
6. Mów do mnie wprost, bez przenośni i dwuznaczności – tylko wtedy wiem, o co chodzi.
7. Chwal mnie – bardzo tego potrzebuję.
8. Wiem, że bywam męczący, ale staram się to zmienić, kiedy okazujesz mi zrozumienie i akceptację,
9. Nie izoluj mnie od ludzi – ja ich potrzebuję do normalnego życia.
10. Nie obrażaj się, gdy powiem, co myślę, NIE CHCIAŁEM CIĘ URAZIĆ.

Zaburzenia percepcyjno-motoryczne

Uczeń:

• robi błędy ortograficzne, mimo znajomości zasad ortograficznych,
• ma trudności w czytaniu,
• ma problemy z grafomotoryką, co się przekłada na niestaranne pismo,
• ma kłopot z nauką języków obcych,
• może mieć nadwrażliwość lub niedowrażliwość słuchową, dotykową (odporność na ból), wzrokową, węchową,
• ma trudności z koordynacją ruchową.

Funkcje poznawcze i wykonawcze

Uczeń:

• nie rozumie, że inni ludzie mają swoje myśli i przekonania,
• nie zdaje sobie sprawy, że mówiąc otwarcie, może sprawić przykrość,
• ma problem z dokończeniem rozpoczętego zadania, bo stale się rozprasza,
• ma trudności w odnalezieniu się w nowej sytuacji, w przenoszeniu uwagi, wykorzystaniu informacji zwrotnych, planowaniu i realizacji planu,
• ma kłopot z zapamiętaniem dat, przeliczaniem czasu, pilnowaniem chronologii wydarzeń.

Jak wspomóc ucznia podczas lekcji:

1. Mów prostym językiem, bez przenośni, żartów i sarkazmu.
2. Używaj krótkich poleceń – im prostsze, tym większa szansa, że uczeń cię zrozumie i wykona polecenie.
3. Unikaj wdawania się w dyskusję, krótka uwaga: STOP!
4. Na początku lekcji powiedz, o czym będzie mowa – gdy uczeń będzie znał plan lekcji, będzie mu łatwiej się odnaleźć i utrzymać uwagę.
5. Postaraj się zadawać pracę domową na początku lekcji.
6. Zwracaj się do ucznia po imieniu.
7. Uprzedzaj dziecko o wszystkich zmianach planu działania, unikniesz wtedy niepokoju.
8. Wymagaj – dobrze pokierowany uczeń jest w stanie sprostać większości wymagań szkolnych.
9. Bądź konsekwentny – to daje dziecku jasne granice i poczucie bezpieczeństwa.
10. Zauważaj osiągnięcia, nawet te drobne – to buduje poczucie wartości.

Bibliografia:

1. Ayres A. J., Dziecko a integracja sensoryczna, Gdańsk 2020, Wyd. Harmonia Universalis.
2. Borkowska A., Zrozumieć świat ucznia z Zespołem Aspergera, Gdańsk 2018, Wyd. Harmonia.
3. Maas V. F., Uczenie się przez zmysły, Gdańsk 2016, Wyd. Harmonia Universalis.
4. Nothbohm E., Dziesięć rzeczy, o których chciałoby ci powiedzieć dziecko z autyzmem, Kraków 2017, Wyd. Uniwersytet Jagielloński.

Autor: Marta Pawlukiewicz – Czytelniczka Portalu