Program indywidualnych zajęć terapeutycznych z elementami TUS (Treningu Umiejętności Społecznych) dla ucznia z zespołem Aspergera

(drugi etap edukacyjny)

Wstęp

Zespół Aspergera to zaburzenie mieszczące się w całościowych zaburzeniach rozwojowych (wg ICD-10) i w autystycznym spektrum –Autism Spectrum Disorder (wg DSM-V). Objawy charakterystyczne dla spektrum autyzmu (wg ICD-10) należą do triady nieprawidłowości, na którą składają się zaburzenia w obszarach:

• relacji społecznych,
• komunikacji,
• zachowania i zainteresowań (sztywne, stereotypowe wzorce aktywności).

Podłożem zaburzenia jest najprawdopodobniej szeroko pojęta genetyka oraz nieprawidłowości systemu neurologicznego.

Dzieci i młodzież z zespołem Aspergera, pomimo nierzadko wysokiej inteligencji, bywają odrzucane przez rówieśników. Dzieje się tak, ponieważ na skutek deficytów uwarunkowanych zaburzeniem, mają poważne trudności z zastosowaniem skutecznych strategii w relacjach interpersonalnych. Problemy z adaptacją społeczną sprawiają, że osoby z zespołem Aspergera czują się osamotnione, niezrozumiane, a jednocześnie – same nie rozumieją innych ludzi, ich motywów, potrzeb. Czując się zagubione i niepewne – w różnych sytuacjach społecznych reagują nieadekwatnie, impulsywnie, a nawet agresywnie, co dodatkowo nasila ich zagubienie i wyalienowanie z grupy.

Dzieci z zespołem Aspergera niewątpliwie potrzebują terapii, programu, który ułatwiłby im adaptację społeczną. Potrzebują wsparcia w sferze emocjonalno-społecznej. 

Uczeń: XXX

Klasa: 5

Częstotliwość spotkań:

raz w tygodniu po 45 minut (wrzesień – maj)

Diagnoza:

• w oparciu o informacje zawarte w Orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego nr PS. XXX, z dnia XX.XX.2018 r., wydanym na okres do ukończenia nauki w szkole podstawowej, przez Specjalistyczną Poradnię Dla Dzieci z Wadą Wzroku, Słuchu i Autyzmem w XXX – zespół Aspergera

Charakterystyka ucznia:

Uczeń został ponownie przyjęty do naszej szkoły w roku szkolnym 2018/2019 do klasy IV. Chłopiec jest uczniem z zespołem Aspergera, który wpływa negatywnie na rozwój funkcji społecznych i emocjonalnych, powoduje trudności w kontaktach z rówieśnikami, konflikty i nieporozumienia. Pojawiają się również zachowania agresywne w stosunku do innych (agresja słowna i fizyczna). Chłopiec brał udział w zajęciach TUS poza terenem szkoły, uczestniczył również w zajęciach grupowych z psychologiem szkolnym w ubiegłym roku szkolnym. Lecz zajęcia te nie przyniosły oczekiwanych rezultatów.

Mocne strony:

• Poziom intelektualny w granicach normy
• Dobrze opanowana umiejętność czytania
• Dobry poziom rozwoju językowego, zdania poprawne pod względem gramatycznym, stylistycznym i fleksyjnym
• Odpowiedni do wieku zasób słownika czynnego i biernego

Słabe strony (wskazania do pracy z uczniem):

• Wolne tempo pracy
• Niezgrabność ruchowa
• Problemy ze starannością pisma
• Trudności podczas pisania ze słuchu (w trakcie dyktowania nie nadąża, gubi się i wymaga stałego nadzoru podczas wykonywania zadań)
• W matematyce wymaga nadzoru podczas rozwiązywania zadań tekstowych
• Trudności z utrzymaniem koncentracji na wykonywanym zadaniu (rozprasza się pod wpływem niewielkiego bodźca, szczególnie słuchowego, ma kłopot ze skupieniem uwagi na rozpoczętym zadaniu na tyle długo, aby je dokończyć)
• Mogą pojawić się trudności w rozumieniu i wykonywaniu poleceń skierowanych do grupy
• Duża męczliwość
• Zaburzenia procesów planowania i kontroli (trudności w podejmowaniu decyzji, planowaniu działań i ich kontrolowaniu)
• Zaburzenia z zakresu koherencji centralnej (zbytnie skoncentrowanie na szczegółach, detalach zamiast na całości i kontekście)
• Sztywność myślenia (mała elastyczność poznawcza, trudności z myśleniem twórczym, nie uwzględnianie możliwości zmiany, podpowiedzi, pomimo zauważenia nieprawidłowości nadal stosuje nietrafiony sposób pracy, nie dokonując autokorekty błędu)
• Słaby rozwój społeczno-emocjonalny, trudności w nawiązywaniu i podtrzymywaniu relacji interpersonalnych
• Nieporozumienia wynikające z trudności w przewidywaniu zachowań i intencji innych osób i reagowania impulsywnego w takich sytuacjach
• Słaby kontakt wzrokowy (pojawia się w sytuacji, gdy chłopiec ma potrzebę zakomunikowania czegoś lub uzyskania odpowiedzi)
• Nieprzestrzeganie norm społecznych, pomimo ich znajomości
• Duża podatność na negatywne wpływy otoczenia
• Potrzeba zwracania na siebie uwagi, prowokowanie, trudności w wyhamowaniu rozpoczętego działania
• Niechęć do zmian, przywiązanie do rutyny, znanego schematu
• Trudności w sferze komunikacji: kłopot z płynnym podążaniem za rozmówcą, przechodzeniem z tematu na temat, nieuwzględnianie poziomu zainteresowania partnera w przypadku, gdy mówi o czymś, co go interesuje
• Nie zawsze adekwatnie odzywa się do dorosłych, gdyż nie potrafi dostosować stylu i formy do wypowiedzi rozmówcy, ma problem z czekaniem na swoją kolej wypowiedzi
• Niskie kompetencje w obszarze nadawania mowy (trudności z opisywaniem, narracją, tworzeniem synonimów, tłumaczeniem przysłów, przenośni, sformułowań potocznych, interpretacją żartów)
• Mało wyrazista mowa (ściszony głos, szybkie tempo)

Opis społeczno-kulturowy

Chłopiec jest jedynakiem. W trakcie nauki zmienił szkołę na inną, lecz wrócił do SP w klasie 4. Rodzice wykazują zainteresowanie dzieckiem i jego postępami, brak jednak jest porozumienia w ustaleniu jednolitych zasad postępowania i konsekwencji.

Ocena poziomu umiejętności społecznych

Chłopiec zna obowiązujące zasady i obowiązki, lecz ma trudność w stosowaniu się do nich, często pod wpływem emocji zapomina o obowiązujących normach społecznych. Trudno mu analizować swoje emocje. Przejawia atrybucję zewnętrzną, przyczyny złego zachowania przypisuje czynnikom zewnętrznym, innym kolegom. Nie widzi w danym zachowaniu swojej winy. Zawsze tłumaczy, że został sprowokowany. Nie potrafi przyjąć punktu widzenia drugiej osoby, przez co często robi coś, co w jego ocenie jest śmieszne nie patrząc, że komuś zrobił krzywdę, czy kogoś uraził. Ma duże trudności z przyznaniem się do winy. Wymaga dłuższego czasu i szczegółowej analizy zachowania z osobą dorosłą, by zrozumieć swoje błędy. Nie wyciąga wniosków na przyszłość, a jeżeli to robi, to na krótki czas.

Lubi porównywać się do rówieśników i przechwalać się poprzez wyśmiewanie ich niepowodzeń. Jednocześnie szuka aprobaty u innych, ale chce, by relacja oparta była wyłącznie na jego warunkach. Uczeń wymaga jasnych, konkretnych komunikatów i dużej konsekwencji ze strony terapeuty, nauczyciela czy rodzica. Jedną z metod, która pomaga chłopcu w relacjach z innymi, jest modelowanie zachowań i ćwiczenie ich z rówieśnikami.

Pracuje szybko i byle jak, koncentrację ma na poziomie przeciętnym. Gdy jest zniechęcony, to trudno go zmotywować do pracy, pomocne przy tym są elementy terapii behawioralnej.

Cele pracy z uczniem:

• Rozwijanie poprawnej komunikacji
• Przestrzeganie zasad
• Rozwijanie umiejętności społecznych
• Rozwijanie mocnych stron ucznia
• Kształtowanie pozytywnej samooceny ucznia
• Motywowanie ucznia do wysiłku intelektualnego
• Rozwijanie umiejętności panowania nad złością w trudnych sytuacjach
• Pozytywne wzmacnianie dziecka, pomoc w radzeniu sobie z emocjami i rozwiązywaniu problemów emocjonalnych

Cele szczegółowe:

• Rozwijanie umiejętności rozumienia emocji u innych osób
• Rozwijanie umiejętności komunikowania się z innymi
• Rozwijanie umiejętności przyjmowania krytyki ze strony innych osób
• Doskonalenie umiejętności czekania na swoją kolej
• Kształtowanie poczucia odpowiedzialności za swoje zachowanie
• Wdrażanie do przestrzegania obowiązujących zasad i norm społecznych
• Wygaszanie i modyfikowanie negatywnych zachowań
• Wzmacnianie pozytywnych zachowań
• Zdobywanie umiejętności radzenia sobie ze złością

Metody pracy:

• Metody aktywizujące (angażujące dziecko w działaniu)
• Metody słowne (rozmowa kierowana, elementy bajkoterapii)
• Metoda oglądowa (ilustracje, historyjki obrazkowe, gry edukacyjne, programy komputerowe)
• Elementy terapii behawioralnej
• Elementy TUS – trening umiejętności społecznych
• Plany aktywności
• Kontrakt behawioralny
• System motywacyjny

Formy pracy:

indywidualna/grupowa

Pobierz cały program

Program indywidualnych zajęć terapeutycznych opracowała: Agnieszka Szewczulak – Czytelniczka Portalu