Chromoterapia, czyli terapia  kolorami polega na stosowaniu różnych barw w stanach chorobowych ciała i umysłu.

Z punktu medycznego nie jest do końca wyjaśnione, w jaki sposób kolory wpływają na nasz organizm. Uzdrowienia kolorami znano już w starożytnych Indiach, Chinach i Egipcie. Dziś powracając do natury, chromoterapia odzyskuje należne jej miejsce wśród stosowanych sposobów leczenia.

Dla potrzeb tej metody stosuje się lampy halogenowe. Filtry powinny być tak dobrane, aby suma ich barw dawała światło białe. Poprzez regulację natężenia światła z poszczególnych lamp, terapeuta może uzyskać wszystkie barwy widma. Czas naświetlania wynosi średnio 20–25 minut. Zielony jest jedynym kolorem, który można stosować bez ograniczeń. Natomiast czerwony jest barwą, z którą należy obchodzić się bardzo ostrożnie, gdyż jej nadmiar prowadzi do irytacji i rozdrażnienia.

Najważniejszym źródłem światła jest słońce. Każdy element światła słonecznego wywiera biologicznie istotny wpływ na organizm człowieka. Długotrwały jego niedostatek prowadzi do funkcjonalnych zaburzeń nerwowych, niedoboru witaminy D oraz osłabienia sił odpornościowych. Światło słoneczne polepsza sprawność mięśni, wzmacnia odporność na choroby infekcyjne oraz wspomaga przyswajanie substancji mineralnych. Światło wywiera przy tym duży wpływ  na psychikę, poprawia bowiem samopoczucie i jest źródłem radości. Zwiększa ogólną aktywność człowieka.

W pracy z dziećmi głęboko upośledzonymi umysłowo nie stosuje się chromoterapii do tych celów jakie stawia sobie medycyna alternatywna. Praca ze światłem może być wykorzystana do regulowania poziomu pobudzenia dziecka. Ma znaczenie pomocnicze, zwłaszcza przy przezwyciężaniu stereotypii i hamowaniu zachowań agresywnych. Chromoterapia może w sposób zasadniczy poprawić energetyczny poziom funkcjonowania ucznia. Dzieci ospałe, mało zainteresowane otoczeniem, o bardzo słabych możliwościach komunikacyjnych, pod wpływem barw stają się bardziej aktywne, ciekawe świata, łatwiej nawiązać z nimi kontakt. Dzieci nadpobudliwe i agresywne bardzo szybko można wyciszyć i uspokoić oddziałując na nie odpowiednim kolorem.

W pracy z uczniami z głębokim upośledzeniem umysłowym najczęściej stosuje się barwne naświetlanie części lub całego ciała. Najczęściej stosowane barwy to: czerwona, żółta, zielona i niebieska. Zielony jest jedynym kolorem, który można stosować bez ograniczeń, natomiast czerwony jest kolorem, z którym należy obchodzić się bardzo ostrożnie, gdyż  jego nadmiar  może prowadzić do rozdrażnienia i irytacji. Zdaniem wielu terapeutów, w pracy z osobami upośledzonymi umysłowo, nie powinno się używać koloru fioletowego.

Czas naświetlania poszczególnymi barwami zależy od wielu czynników. Średnio powinien wynosić od 5 do 20 minut. Istotną rzeczą jest samopoczucie dziecka. Jeśli wystąpią niekorzystne objawy, na przykład rozdrażnienie, nudności, silne zmęczenie, naświetlanie należy przerwać. W przypadku dzieci z głębokim upośledzeniem umysłowym należy starannie dobierać barwy, indywidualnie do każdego dziecka i uważnie obserwować jego zachowanie, bowiem nieprawidłowe dobranie kolorów może mieć negatywne skutki. Najważniejsza, podstawowa zasada chromoterapii zakłada, że w razie wątpliwości lepiej jest zrobić za mało zabiegów, niż za dużo.

Zasadniczym celem chromoterapii w procesie rewalidacji osób głęboko upośledzonych umysłowo jest pobudzanie zmysłów, oddziaływanie na nie przy pomocy odpowiednio dobranych bodźców, a przez to wyzwolenie aktywności własnej osoby poddanej tej terapii oraz ułatwienie kontaktu z opiekunem. 

To pobudzanie dotyczy wybranego zmysłu. Oddziałuje się nań podając osobie upośledzonej ściśle uporządkowane, proste bodźce w specjalnie do tego przygotowanych salach. Pozostawia się jej jednak swobodę wyboru tych bodźców, jak też czasu koncentrowania się na nich. Bodźce powinny być dobrane w taki sposób, by nie tylko stymulowały zmysły, ale też umożliwiały miły odpoczynek połączony z biernym ich odbiorem. Tworzy się tym samym, łatwiejsze  do zrozumienia dla osoby upośledzonej środowisko. Daje się jej możliwość odprężenia oraz stwarza poczucie bezpieczeństwa. Ogranicza się także częstotliwość występowania różnego typu niepożądanych reakcji.

Chcąc optymalnie zastosować metodę chromoterapii w rewalidacji osób upośledzonych umysłowo należy pamiętać, że ważne są następujące elementy:

• odpowiednia atmosfera zajęć
• możliwość podejmowania decyzji przez uczniów
• indywidualne tempo
• odpowiedni czas trwania zajęć
• możliwość powtarzania czynności
• rozmaitość bodźców
• odpowiednia opieka.

Chromoterapia znajduje coraz większe zastosowanie jako metoda terapeutyczna.

Na  zajęciach chromoterapii dzieci mogą doświadczać świat za pomocą swoich zmysłów, a więc pobudzać i rozwijać elementarne procesy poznawcze. Różnorodność bodźców sprawia, że doświadczanie ich na tak niewielkiej przestrzeni staje się pretekstem do poznawania i rozumienia własnego ciała, daje okazję do ćwiczeń integracji sensorycznej. Chromoterapia uzupełnia tradycyjne metody rewalidacji, pozwala lepiej zrozumieć osobom niepełnosprawnym otaczający świat, pomaga uporządkować chaos odbieranych przez nich wrażeń. Dziecko można stymulować jedno – lub wielozmysłowo,w zależności  od potrzeby. Motywacją do podejmowania aktywności są elementy tworzące wystrój sali, które same w sobie zachęcają do działania, zapewniając jednocześnie spokój i  bezpieczeństwo.

Podstawowa zasada zajęć chromoterapii to pełna akceptacja takiego sposobu odbierania proponowanych bodźców, jaki wybrało sobie dziecko. Wytwarzamy właściwą atmosferę, nie stawiamy wymagań, nie dajemy poleceń, pozostawiamy dziecku dowolność zachowań.

Podczas tego typu zajęć należy akceptować dziecko takim, jakim jest i nawet najprostsze możliwości zajmowania się czymś, należy uznać za wartościowe. Zajęcia takie to też okazja do bliskiego kontaktu z terapeutą, umożliwiająca poznanie mowy ciała ucznia, która wielokrotnie jest jedyną formą wyrażania siebie i swoich emocji.

Zajęcia z wykorzystaniem chromoterapii stymulują:

• rozwój potrzeby poznawczej, pobudzają wychowanka do własnej aktywności poznawczej,
• koncentrację uwagi dowolnej na materiale wzrokowym, słuchowym, dotykowym,
• rozwój komunikacji,
• rozwój emocjonalno-społeczny (obserwuje się u dzieci potrzebę nawiązania bliskiego kontaktu
  z terapeutą),
• wyciszają, relaksują osoby z nadpobudliwością psychoruchową lub zaburzeniami zachowania,
• niwelują agresję.

Sala do zajęć chromoterapii to pomieszczenie, w którym świadomie proponowane są bodźce o pierwszorzędnym znaczeniu dla uczniów, odbierane w przyjemnej atmosferze.

Podstawowymi elementami jej wyposażenia są:

• elementy stymulujące zmysł dotyku (szereg przedmiotów o zróżnicowanym kształcie, fakturze, stopniu twardości itp.). Najbardziej pożądanym elementem pomieszczenia do odczuwania dotykiem jest miękkie podłoże. Podłogę można zmieniać w jej strukturze pod względem poziomu, twardości powierzchni i pod względem temperatury. Naturalnie zależy wszystko od możliwości danego pomieszczenia.
• elementy stymulujące zmysł słuchu (odpowiednio dobrane ścieżki muzyczne, różnorodne bodźce dźwiękowe)
• elementy stymulujące wzrok (bodźce świetlne, barwne przedmioty).

Zajęcia z elementami chromoterapii dla dzieci z upośledzeniem umysłowym należy traktować jako wprowadzenie do właściwych zajęć. Chodzi bowiem o to, by uzyskać optimum pobudzenia i koncentracji uwagi ucznia.

Charakterystyka kolorów

Czerwony

Charakterystyka: działa pobudza i stymuluje układ nerwowy, podwyższa ciśnienie. Naświetlania zwiększają ilość czerwonych krwinek, przyspieszają tętno  i krążenie jednocześnie podnosząc temperaturę ciała, regenerują siły i pobudzają przemianę materii. Naświetlania czerwienią dobrze jest stosować w przypadku uczniów o słabej energii życiowej.

Przeciwwskazania: zaburzenia nerwowe, gorączka, stany zapalne, opuchlizna, nadaktywność, łatwe uleganie emocjom, choroby serca i krążenia. Czerwień należy stosować przy zachowaniu maksimum ostrożności.

Niebieski

Charakterystyka: pod względem oddziaływania niebieski jest przeciwieństwem koloru czerwonego. Uspokaja, relaksuje, koncentruje, chłodzi, wycisza organizm. Ma łagodne właściwości nasenne. Stosuje się go przy stanach zapalnych i chorobach z gorączką. Zmniejsza częstotliwość tętna oraz ukrwienie, dzięki czemu ma właściwości przeciwbólowe. Ożywczo wpływa na układ nerwowy. Może działać hamująco na osoby agresywne i autoagresywne.

Przeciwwskazania: przeziębienia, napięcia i przykurcze mięśniowe, paraliże, niedowłady i złe ukrwienie. Przy dłuższym stosowaniu może dojść do ospałości.

Żółty

Charakterystyka: wywiera przyjazne i ciepłe wrażenie. Wzmacnia, ożywia umysł. Pobudza, ale nie denerwuje, dodaje energii, wzmacnia słabe procesy organizmu, likwiduje odrętwienie, wzmacnia odporność nerwową. Wpływa korzystnie na pracę mózgu, przez co poprawia procesy logicznego myślenia, pamięć, wzbogaca intelektualnie. Pomaga w leczeniu depresji. Wzmacnia  i pobudza układ trawienny.

Przeciwwskazania: nerwowi i niespokojni uczniowie nie powinni być poddawaniu oddziaływaniu tym kolorem dłużej niż 5-10 minut. Przy kłopotach z wątrobą stosować ostrożnie lub zupełnie zrezygnować z tego koloru.

Zielony

Charakterystyka: ma charakter stabilizujący i wyrównujący. Przywraca równowagę, odpręża, uspokaja, utrzymuje energię fizyczną i psychiczną w stanie równowagi. Likwiduje napięcia i bóle, daje głęboki spokój. Wzmacnia serce, układ immunologiczny i układ krążenia, stymuluje układ hormonalny. Kolor zielony symbolizuje równowagę i harmonię, z tego względu ma fundamentalne znaczenie dla całego systemu nerwowego, w naturalny sposób niwelując stany irytacji i pobudzenia. Dobrze jest stosować go w przypadku dzieci agresywnych  i autoagresywnych. Podobnie do zielonego działa kolor różowy.

Przeciwwskazania: brak

Pomarańczowy

Charakterystyka: regeneruje, ożywia, ogrzewa, pobudza energię łagodniej, niż kolor czerwony i spokojnie ją regeneruje. Likwiduje skurcze. Podobnie jak czerwony, ma charakter pobudzający, jest jednak znacznie łagodniejszy w działaniu. Powoduje wzmożenie koncentracji uwagi, ułatwia percepcję zmysłom, łagodzi napięcia emocjonalne. Kolor ten steruje zdolnościami przyjmowania pokarmów. Doskonale reguluje ciśnienie krwi.

Przeciwwskazania: nerwowość i niepokój wewnętrzny.

Biały

Charakterystyka: harmonizuje i zapewnia równowagę w organizmie. Pobudza organizm do walki z chorobą, uaktywnia czynniki odpornościowe, pobudza metabolizm, stymuluje proces tworzenia czerwonych krwinek. Często duża dawka koloru białego działa na organizm wstrząsowo i przełomowo. Od tego momentu rozpoczyna się proces poprawy stanu zdrowia. Źródłem koloru białego jest słońce, dlatego kąpiele słoneczne, stosowane
z umiarem, aktywizują i wzmacniają.

Autor: Katarzyna Pyznar 

Materiał nadesłała Czytelniczka portalu Pedagogika Specjalna – portal dla nauczycieli