Komunikacja wspomagająca i alternatywna w szkole życia

Autor: Czytelnik Portalu Pedagogika Specjalna
Opublikowano: 1 września 2021 roku.

„Żyjemy w świecie symboli…”

Kiedy pojawia się w naszej placówce dziecko, staramy się dowiedzieć jak najwięcej na temat jego funkcjonowania: sytuacji rodzinnej, poziomu samodzielności, poziomu rozwoju poznawczego, jego ograniczeń, lęków, rzeczy, które sprawiają mu przyjemność, nawyków, ale przede wszystkim form komunikacji. Często odpowiedź rodzica na to pytanie brzmi: „On nie mówi, ale nauczyłam się rozpoznawać, czego chce”. Czy na pewno? Czy nasza interpretacja jest wolą dziecka, czy raczej naszym wyobrażeniem o jego potrzebach? Czy przypadkiem w ten sposób nie ograniczamy dziecka w decydowaniu o samym sobie, w dokonywaniu wyborów, w doświadczaniu nowego, a tym samym rozwijaniu się? Czy odbierając możliwości na wypowiedzenie własnych chęci, nie narzucamy mu swoich, dziwiąc się, że w odpowiedzi otrzymujemy różne formy złości, autoagresji czy agresji?

Problem braku możliwości komunikacji u osób z niepełnosprawnością intelektualną, z zaburzeniami ze spektrum autyzmu oraz innymi dysfunkcjami uniemożliwiającymi porozumiewanie się w sposób werbalny lub za pomocą form pisemnych jest obecny w pedagogice specjalnej od wielu lat, od wielu lat budujemy w naszej placówce szeroko pojęte zaplecze dydaktyczne, które pozwala tworzyć przestrzeń komunikacyjną dla dzieci. W tym celu placówka realizowała projekt w ramach programu Erasmus+ Mobilność kadry edukacji szkolnej pt. „Europejski poziom edukacji szansą na pełniejszy rozwój uczniów niepełnosprawnych”. Dzięki projektowi, nasza kadra inspirując się doświadczeniami partnerów z innych krajów europejskich, poszerza swoją wiedzę, umiejętności oraz bazę dydaktyczną o nowe pomoce i sprzęty, pozwalające nam wykorzystywać komunikację alternatywną i wspomagającą we wszystkich sferach funkcjonowania placówki.

Nasza szkoła przeznaczona jest dla osób z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym, znacznym i głębokim oraz dla osób ze spektrum autyzmu. Z uwagi na wieloletnie poszukiwania właściwego systemu, różnice w funkcjonowaniu dzieci oraz doskonalenie się w zakresie komunikacji alternatywnej i wspomagającej, bazujemy na kilku formach komunikacji.

Podstawowym i najbardziej naturalnym jest język naturalnych gestów, jak np.: wskazanie, potaknięcie głową i jak można by przypuszczać, jest on dostępny dla wszystkich osób, ale tak nie jest. Kolejnym jest system naturalnych przedmiotów wiążących się z codziennymi czynnościami, np.: klocek, pampers, talerzyk czy kubek itp. i jest to system dla osób, które nie przeszły do etapu pracy z gestem czy obrazkiem. Kolejnym sposobem komunikacji jest zunifikowany system Makaton, który najdłużej funkcjonuje w naszej placówce. System ten dzięki połączeniu systemu znaków graficznych i gestów pozwala na budowanie bardziej rozbudowanej komunikacji. Ostatnim, najkrócej funkcjonującym systemem, ale najbardziej rozwijającym się, jest system Picture Communication Symbols (PCS), czyli system komunikacji obrazkowej.

Komunikacja alternatywna i wspomagająca wymaga indywidualnego podejścia do każdego dziecka, a co za tym idzie, stworzenia wielu pomocy dydaktycznych, nakładów finansowych oraz czasowych. Dzięki uczestnictwu w projektach unijnych, takich jak np. obecnie realizowany Projekt ERASMUS+ „Europejski poziom edukacji szansą na pełny rozwój uczniów niepełnosprawnych”, poszerzamy nasze możliwości wykonując pomoce, jak również doposażamy w sprzęty i programy nasz ośrodek.

Indywidualizując materiały komunikacyjne tworzymy pomoce:

1. no-tech – to wszystkie pomoce papierowe do komunikacji: pojedyncze symbole (etykiety), tablice wyboru, tablice tematyczne itd. (wykorzystywane w terapii z naszymi uczniami)

2. low-tech – proste pomoce elektroniczne do porozumiewania się z możliwością nagrania mowy i umieszczenia symboli. Są to urządzenia niezależne od komputera, które mają za zadanie wspomóc komunikację, nagrywa się na nie wiadomości (słowa, zdania), które można następnie odtworzyć poprzez naciśnięcie przycisku. Każdy komunikat może być odtwarzany dowolną ilość razy

3. high-tech (wysokiej technologii) – są to urządzenia komputerowe służące do porozumiewania się; mają one wbudowane oprogramowanie językowe, syntezator mowy, możliwość nagrywania mowy, są najczęściej z ekranem dotykowym. Pomoce te mogą stanowić prawdziwą protezę mowy, zapewniając użytkownikowi cały system językowy przystosowany do jego możliwości i potrzeb.

Niezależnie od formy komunikacji, podstawową przesłanką komunikacji jest jej funkcjonalność, czyli zarówno nadawca jak i odbiorca, muszą rozumieć treść przekazu. Komunikacja obrazkowa w swojej formie najlepiej spełnia tą przesłankę, dlatego w swoich zamierzeniach dążymy do stosowania tej formy u wszystkich naszych podopiecznych wymagających wsparcia w zakresie komunikacji. Na co dzień wykorzystujemy komunikację alternatywną i wspomagającą w trakcie różnych aktywności, poczynając od sytuacji samoobsługowych w szatni, w trakcie spożywania posiłków czy w trakcie czynności higienicznych w toalecie.

Komunikacja alternatywna i wspomagająca wspiera dzieci w trakcie każdej aktywności podczas zajęć grupowych i jest dostosowana do aktualnie realizowanego ośrodka tematycznego czy elementu stałego zajęć, jak np. plan dnia, powitanie czy gry dydaktyczne.

Jedną z najbardziej efektywnych sytuacji wprowadzania komunikacji alternatywnej są sytuacje umożliwiające pracę dziecko – terapeuta. Każde dziecko w placówce objęte jest systemem specjalistycznych, indywidualnych zajęć, w trakcie których, bez względu na profil zajęć: logopedia, rehabilitacja, integracja sensoryczna, terapia ręki czy inne zajęcia specjalistyczne, wdrażana jest komunikacja alternatywna.

Żyjemy w świecie symboli, otaczają nas wszędzie: informują nas o zagrożeniach, podpowiadają drogę, opisują sytuację, wyrażają nasze emocje. Dla wielu z nas są tylko skrótem myślowym, symbolem w urządzeniach multimedialnych, a dla innych, dla których świat słowa mówionego jest niedostępny lub bardzo ubogi, są jedyną formą wypowiedzi…

Zapraszam do zapoznania się z rezultatami naszych działań projektowych zamieszczonych na stronie internetowej szkoły http://szkolazycia.rybnik.pl/

Autor: Lucyna Łazarska, oligofrenopedagog – Czytelniczka Portalu
Zespół Szkolno-Rewalidacyjny Szkoła Życia w Rybniku

Bookmark the permalink.

Zbliżające się szkolenia online w naszej akredytowanej placówce doskonalenia nauczycieli:

Dodaj komentarz