Masaż Shantala wywodzi się z kultury Indii, natomiast do europejskich warunków zaadaptował go Frederick Leboyer w latach 70-tych ubiegłego wieku. Masaż pozwala na relaksację oraz wzmacnianie więzi pomiędzy dzieckiem a osobą masującą. Ponadto wspiera rozwój fizyczny i psychiczny (Kościółek, Wolska, 2018).

Główną techniką masażu Shantala jest głaskanie, które prowadzi do odkształcenia sprężystego naskórka oraz warstwy brodawkowej skóry. Ruchy wykonywane podczas masażu powinny więc być delikatne oraz naprzemienne, zmierzające do przyzwyczajania dziecka do obcowania z dotykiem. Zaleca się wykonywanie rytmicznych ruchów powtarzanych około 7-9 razy. Kierunek ruchu jest odmienny i zależy od masowanej części ciała. Pozycją wyjściową masażu jest siad prosty, a następnie dziecko układane jest na plecach z lekko uniesionymi nogami, skierowane twarzą w stronę osoby masującej. Masaż kończyn opiera się o ruchy prowadzone od części proksymalnych do części dystalnych. Natomiast masaż klatki piersiowej przebiega od środka mostka na boki. Plecy należy masować po obu stronach kręgosłupa w kierunku od potylicy do pośladków i kończyn dolnych. Jeśli chodzi o masaż twarzy, należy obrać kierunek od linii pośrodkowej na boki (Leboyer, 2012).

Podczas masowania kończyn –zarówno górnych, jak również dolnych – wykonuje się tzw. ruch obrączkowy, dojenia lub techniki przypominające wykonywanie pokrzywki, jednak nie jest to specjalistyczna terminologia kojarzona z masażem Shantala, a jedynie pomocnicza, służąca zobrazowaniu ruchów wykonywanych podczas masowania (Wilk, 2015).

Metodyka masażu Shantala składa się z masowania kolejno następujących partii ciała dziecka (Leboyer, 2012; Wilk, Kassolik, Andrzejewski, 2014):

• Klatki piersiowej;
• Kończyn górnych;
• Brzucha;
• Kończyn dolnych – podczas leżenia na plecach;
• Pleców – w pozycji leżenia na brzuchu;
• Twarzy w pozycji leżenia na plecach (tamże).

Wskazania oraz przeciwskazania do stosowania masażu Shantala:

• Masaż warto stosować u dzieci z niepełnosprawnościami, m.in. z głęboką niepełnosprawnością intelektualną jako metoda wspierająca ich rozwój i funkcjonowanie (Kościółek i Wolska, 2018) oraz u dzieci pełnosprawnych jako forma profilaktyki i wspierania rozwoju (Wilk, 2015).
• Masażu nie należy stosować w przypadku chorób skóry, m.in. o podłożu infekcyjnym, alergicznym, grzybiczym, nowotworowym itd. Ponadto przeciwskazaniem do masażu są również stany zapalne organizmu oraz choroby układu oddechowego (Wilk, 2015).

Wybrane zasady prowadzenia masażu Shantala:

wg A. Czyż oraz E. Dyduch (2017, s. 77)

• Jedną z najistotniejszych zasad prowadzenia masażu jest dobrowolność oraz szacunek – tylko wówczas możliwe będzie odprężenie podopiecznego oraz czerpanie pozytywnych emocji podczas masażu;
• Ważna jest także indywidualizacja – opiera się o wytworzenie więzi pomiędzy dzieckiem a osobą masującą. Jest to możliwe jedynie w atmosferze zapewniającej bezpieczeństwo. Bardzo istotne są również środki wykorzystywane do masażu oraz intensywność i czas trwania masażu;
• Oddziaływanie w sposób systematyczny – prowadzi do budowania relacji pomiędzy dzieckiem a osobą masującą, a to wspiera skuteczność masażu oraz prowadzi do długoterminowych rezultatów;
• Czynnikiem niezwykle pomocnym jest również stopniowanie trudności – w kontekście masażu Shantala rozumiane jako stopniowe zwiększanie liczby powtórzeń oraz czasu trwania masażu (tamże).    

Zalecane warunki prowadzenia masażu Shantala

Poza odpowiednią techniką masażu, bardzo ważne jest również otoczenie, w którym masaż się odbywa. Jeśli chodzi o temperaturę w pomieszczeniu, zaleca się, aby wynosiła ona 23°C. Najlepiej, aby masaż odbywał się na podłodze lub materacu. Warto również zadbać o to, aby w pomieszczeniu panowała cisza oraz nie było zbyt wielu osób trzecich.  Również należy zadbać o odpowiednią porę masażu – dziecko podczas masowania nie powinno być głodne, ale również zbyt najedzone czy rozdrażnione lub zmęczone. Masaż można wykonywać codziennie lub co dwa dni pamiętając o zasadzie stopniowana trudności. Niemowlęta masuje się bez ubrania. Starsze dzieci w pielusze lub bieliźnie (Leboyer, 2012; Wilk, Kassolik, Andrzejewski, 2014). Podczas wykonywania masażu istnieje możliwość odtwarzania spokojnej, niezbyt głośnej muzyki, która może być pomocna dla osoby masującej w odpowiednim doborze tempa i rytmu wykonywanych ruchów (Kotas, 2013).

Źródła:

• Czyż A., Dyduch E. (2017). Techniki relaksacyjne we wsparciu rozwoju dziecka. Metoda Shantala. W: G. Gunia, A. Ochman, M. Trojańska (red.). Teoria i praktyka oddziaływań profilaktyczno-wspomagających rozwój osób z niepełnosprawnością wobec tradycji i innowacji. Kraków: Wydawnictwo Naukowe UP.
• Kościółek, M., Wolska, D. (2018). Możliwości terapii i wsparcia osób z głęboką niepełnosprawnością intelektualną i ich rodzin. Kraków: Wydawnictwo Naukowe UP.
• Kotas, M. (2013). Masaż Shantala, Dostęp: 12.09.2022, http://www.shantala.pl/content/uploads/2013/12/Yoga_Ayurveda_Magazyn-3_2013__48-50.pdf
• Leboyer, F. (2012). Shantala – tradycyjna sztuka masażu. Warszawa: Wydawnictwo Mamania.
• Wilk, I., Kassolik, K., Andrzejewski, W. (2014). Masaż Shantala. W: Z. Śliwiński, A. Sieroń, Wielka fizjoterapia. Tom 1. Wrocław: Wydawnictwo Elsevier Urban & Partner. 364–366.
• Wilk, I. (2015). Masaż Shantala. Charakterystyka i sposób wykonania. Puls Uczelni, 9(3). 31-36.

Autor: Filip Nieradka – Czytelnik Portalu