Przedszkolny debiut dziecka z niepełnosprawnością intelektualną, czyli edukacyjny start dziecka z zespołem Downa

Autor: Pedagogika Specjalna - portal dla nauczycieli
Opublikowano: 15 marca 2022 roku.

„Sukces dziecka zaczyna się w przedszkolu”

Przedszkolny debiut to duże przeżycie dla każdego dziecka i jego rodziców. Szczególnie przeżywają ten start rodzice dziecka z niepełnosprawnością intelektualną, w tym opiekunowie dziecka z zespołem Downa. Niepokojom towarzyszy szereg pytań o to, czy maluch poradzi sobie poza domem, czy zostanie otoczony należytą opieką i wsparciem, czy odnajdzie się w grupie rówieśników, i czy zostanie przez nich zaakceptowany? Niepewność ta sprowadza się wreszcie do pytania zasadniczego: Kiedy dziecko ma rozpocząć swoją edukacyjną drogę i które przedszkole wybrać?

Przedszkole jest naturalnym środowiskiem, które gromadzi w jednym miejscu dzieci z różnymi potrzebami. Każde dziecko jest inne, każde ma swoje mocne i słabe strony oraz wyróżniające cechy osobowe. Dzieci z zespołem Downa są zazwyczaj bardzo towarzyskie, posiadają też na ogół dobrze rozwiniętą zdolność do naśladownictwa, dającą im możliwość uczenia się wielu umiejętności poprzez obserwację. Niestety, doświadczają też szeregu trudności – motorycznych, językowych, emocjonalno-poznawczych. Potrzebują pomocy przy wielu czynnościach, a ich możliwości nawiązywania relacji z rówieśnikami są ograniczone.

Każde dziecko w wieku przedszkolnym ma prawo do edukacji przedszkolnej.

Zadaniem przedszkola jest takie wspieranie podopiecznych, w wyniku którego następuje rozpoznanie i uwzględnienie ich indywidualnych predyspozycji. Ważne jest, aby w efekcie wnikliwej diagnozy, każde dziecko mogło realizować cele edukacyjne i przekraczać kolejne progi rozwojowe w istniejących warunkach, zarówno zewnętrznych, jak i tkwiących w dziecku. Dzieci z zespołem Downa potrzebują dodatkowego wsparcia realizowanego w przedszkolu nie tylko podczas obowiązkowych zajęć edukacyjnych, ale też w czasie równie ważnych zajęć specjalistycznych. Rodzice dzieci posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego teoretycznie mają do wyboru kilka rodzajów placówek. W rzeczywistości w wyborze przedszkola decydujący jest fakt, jakie możliwości oferuje dana miejscowość lub rejon oraz poziom rozwoju dziecka.

Jakie przedszkole wybrać?

  • Przedszkole ogólnodostępne, w którym edukacja przedszkolna odbywa się wspólnie z dziećmi pełnosprawnymi. Przeważają tu duże grupy – do 25 dzieci, brak jest pedagoga specjalnego oraz specjalistycznych terapii. Pamiętajmy, że dziecko z zespołem Downa wymaga większej uwagi i wsparcia nauczyciela, może także prezentować problemy w zachowaniu i uczeniu się w kontakcie z większą grupą, co pociąga za sobą konieczność wielu indywidualnych rozwiązań, trudnych do wdrożenia w przedszkolu ogólnodostępnym, choćby ze względu na liczebność grupy.

  • Przedszkole integracyjne, które także oferuje kontakt z pełnosprawnymi dziećmi, mniejsze grupy z zapewnioną opieką przynajmniej dwóch osób, w tym pedagoga specjalnego. Liczba dzieci w oddziale przedszkola integracyjnego i oddziale integracyjnym w przedszkolu ogólnodostępnym nie powinna wynosić więcej niż 20, w tym nie więcej niż 5 dzieci z niepełnosprawnością. W większości przypadków do tych placówek trafiają dzieci z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim. Tutaj największe obawy rodziców dziecka z zespołem Downa wiążą się z jego funkcjonowaniem w grupie integracyjnej w aspekcie jego akceptacji i współdziałania ze sprawnymi rówieśnikami. Należy podkreślić, że zasadniczą rolę w grupie integracyjnej odgrywa odpowiednia postawa nauczyciela – nie tylko jego wiedza, ale też wewnętrzne predyspozycje. Brak zdolności nauczyciela do organizacji zajęć tak, by kształtowały postawę empatii i współpracy, może wpłynąć na wyobcowanie dziecka z niepełnosprawnością jako innego, odsuniętego od grupy i potrafiącego pracować tylko według ścisłych wytycznych osoby dorosłej. W efekcie – dzielącego z rówieśnikami jedynie wspólną przestrzeń.

  • Przedszkole specjalne, do którego uczęszczają wyłącznie dzieci z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego – w tym maluchy z niepełnosprawnością w stopniu umiarkowanym, znacznym, także z niepełnosprawnością sprzężoną. Grupy przedszkolne prowadzone są w nim przez zespół wykwalifikowanych specjalistów, m.in. oligofrenopedagoga, psychologa, logopedę oraz rehabilitanta. Zaletami przedszkola specjalnego jest duża ilość specjalistycznych terapii, małe grupy, możliwość pracy indywidualnej, wnikliwej obserwacji oraz dostosowania metod pracy do konkretnego dziecka. Dzięki temu możliwe jest wszechstronne usprawnianie każdego dziecka. Liczba dzieci z niepełnosprawnościami sprzężonymi w oddziale nie może przekroczyć 4 osób. Natomiast w grupie dla dzieci z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, nie powinno być więcej niż 8 dzieci. Bardzo często wybór przedszkola specjalnego jest rozumiany przez rodziców jako wybór kształcenia segregacyjnego. Placówki specjalne, dedykowane wyłącznie dzieciom o specjalnych potrzebach edukacyjnych, mogą kojarzyć się im z próbą odizolowania, zamknięcia, stygmatyzacji dzieci z niepełnosprawnością. Funkcjonowaniu współczesnego przedszkola specjalnego daleko jest jednak do izolacji dziecka z trudnościami rozwojowymi. Obserwuje się bowiem coraz więcej inicjatyw służących współpracy przedszkoli specjalnych z placówkami ogólnodostępnymi, powszechnymi w społeczeństwie miejscami odpoczynku, kultury i rozrywki. W przedszkolach tych dziecko z niepełnosprawnością jest aktywizowane społecznie z zapewnieniem mu należytego kompleksowego wsparcia.

  • Grupę specjalną w przedszkolu ogólnodostępnym lub integracyjnym – w której mogą przebywać dzieci z różnymi rodzajami niepełnosprawności, w tym maluchy z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym, znacznym oraz dzieci z niepełnosprawnościami sprzężonymi. Liczba dzieci w takim oddziale wynosi nie więcej niż 5.

Realizacja podstawy programowej

Podstawa programowa w przedszkolu to dokument, który wyznacza główny cel całej edukacji przedszkolnej. To także zadania, które muszą być realizowane, by dzieci osiągnęły konkretne umiejętności przed pójściem do szkoły. Dla każdego dziecka posiadającego orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, niezależnie od tego, czy przyjęte zostało do oddziału ogólnodostępnego, czy integracyjnego, czy do grupy w przedszkolu specjalnym, powinien być opracowany indywidualny program edukacyjno-terapeutyczny. IPET opracowuje zespół nauczycieli i specjalistów pracujących z dzieckiem we współpracy z rodzicami. Zespół powinien trafnie rozpoznać i określić potrzeby dziecka z uwzględnieniem zaleceń z orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego. Pamiętajmy, że to, co zostanie ustalone w IPET, należy w pełni realizować.

Obowiązki dyrektora przedszkola

Gdy dziecko posiada orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, dyrektor ma obowiązek zapewnić mu:

  • realizację zaleceń, które się w nim znajdują,
  • odpowiednie warunki do nauki, sprzęt specjalistyczny i środki dydaktyczne, które uwzględniają potrzeby indywidualne dziecka i jego możliwości,
  • zajęcia specjalistyczne, jak np.: korekcyjno-kompensacyjne, logopedyczne, rozwijające kompetencje emocjonalno-społeczne oraz inne zajęcia o charakterze terapeutycznym,
  • inne zajęcia, w szczególności: rewalidacyjne, resocjalizacyjne i socjoterapeutyczne, dostosowane do potrzeb rozwojowych, edukacyjnych i psychofizycznych dziecka.

Każdemu dziecku posiadającemu opinię o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju, do czasu rozpoczęcia nauki w szkole, przysługują dodatkowo nieodpłatne zajęcia specjalistyczne wczesnego wspomagania rozwoju. Dzieciom i ich rodzinom udzielana jest również kompleksowa pomoc w ramach działających w powiatach Wiodących Ośrodków Koordynacyjno-Rehabilitacyjno-Opiekuńczych (WOKRO). Wsparcie to uwzględnia szczególnie dzieci niepełnosprawne lub zagrożone niepełnosprawnością do 3. roku życia.

Im wcześniej dziecko trafi pod opiekę specjalistów, tym większe ma szanse na prawidłowy rozwój.

Edukację przedszkolną dziecko może rozpocząć w wieku trzech lat. Dzieci z zespołem Downa zazwyczaj rozpoczynają ten etap dużo później, gdyż ich rodzicom wydaje się, że nie są jeszcze gotowe, aby „wyjść” z bezpiecznego domu. Należy jednak pamiętać, że nawet najlepszy dom rodzinny nie zawsze jest w stanie zaspokoić wszystkie potrzeby dziecka z niepełnosprawnością w zakresie jego rozwoju. Przebywając w przedszkolu dziecko ma przede wszystkim zapewniony kontakt z innymi dziećmi, dzięki którym uczy się nawiązywać relacje społeczne. Doświadcza wielu codziennych okazji do rozwijania samodzielności, w tym tych podstawowych: jedzenia, ubierania się, prawidłowego zakładania butów, załatwiania potrzeb fizjologicznych. Uczy się zasad i norm społecznych, czekania na swoją kolej oraz przestrzegania reguł zabaw. Poprzez zorganizowane zajęcia rozwija procesy poznawcze, sprawność motoryczną, uczy się nazywać emocje swoje i innych. Zaczyna jakże ważną drogę przygotowań do edukacji szkolnej.

Obowiązek szkolny

Obowiązek szkolny dziecka rozpoczyna się z początkiem roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 7. rok życia. Każdemu dziecku można odroczyć rozpoczęcie spełniania obowiązku szkolnego o jeden rok szkolny. W przypadku dzieci z niepełnosprawnością (posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydawane przez zespoły orzekające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych), jeśli jest to uzasadnione potrzebami dziecka, spełnianie obowiązku szkolnego można odroczyć do 9. roku życia.

Uczenie się to intensywny proces, który może być stymulowany z zewnątrz, ale nie da się do końca przewidzieć, jakie będą jego efekty. Dla dziecka z zespołem Downa jest to niezwykle trudny i znaczący czas w życiu. Ważne więc jest, aby od początku tej drogi roztropnie mu towarzyszyć – służyć pomocą, a nie wyręczaniem. Motywować do konfrontacji ze światem poprzez wspieranie, budowanie poczucia własnej wartości oraz rozwijanie skrzydeł niezależności.

Źródła:

  • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym (Dz. U. poz. 1578, z późn. zm.)
  • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej (Dz. U.  poz. 356, z późn. zm.)
  • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. poz. 1591, z późn. zm.),
  • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 kwietnia 2013 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania zajęć rewalidacyjno-wychowawczych dla dzieci i młodzieży z upośledzeniem umysłowym w stopniu głębokim (Dz. U. z dnia 7 maja 2013 r., poz. 529)
  • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 24 sierpnia 2017 r. w sprawie organizowania wczesnego wspomagania rozwoju dzieci (Dz. U. z dnia 30 sierpnia 2017 r., poz. 1635)
  • Spełnianie i odroczenie rozpoczęcia spełniania obowiązku szkolnego – Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe, art. 36.

Autor: Dorota Majcher – pedagog specjalny, terapeuta pedagogiczny

Pedagogika Specjalna – portal dla nauczycieli

Bookmark the permalink.

Zbliżające się szkolenia online w naszej akredytowanej placówce doskonalenia nauczycieli:

Dodaj komentarz