Tytuł: Zabawa plastyką i bajką – wspieranie rozwoju dziecka z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu głębokim

Autorzy innowacji pedagogicznej:

mgr Marta Paciorek
mgr Magdalena Zadęcka

Uczniowie objęci innowacją:

X

„Jeśli umiecie diagnozować radość dziecka i jej natężenie, musicie dostrzec, że najwyższą jest radość pokonanej trudności, osiągniętego celu, odkrytej tajemnicy. Radość tryumfu i szczęście samodzielności, opanowania, władania”
J. Korczak

Wstęp

Zakres możliwości i zainteresowań osób z głęboką niepełnosprawnością intelektualną jest ograniczony, dlatego też szereg potrzeb psychicznych tej grupy osób pozbawiony jest wspierania, wzbogacania.

Niepełnosprawność intelektualna w stopniu głębokim stwarza uczniom problemy utrudniające/uniemożliwiające samodzielne, jak również i aktywne funkcjonowanie w środowisku domowym i szkolnym. Praca z uczniem o specjalnych potrzebach edukacyjnych wymaga od nauczyciela ciągłego poszukiwania metod, form i środków pracy, które umożliwią wzajemny i przede wszystkim pozytywny kontakt dziecka z osobą nauczyciela, ułatwią zdobycie wiedzy, doświadczeń o sobie samym, o otaczającym nas świecie, rozbudzą zainteresowania, a także staną się motywacją do dalszej wspólnej pracy – zabawy. Niezwykle ważne jest w procesie rewalidacji pobudzanie zmysłów i oddziaływanie na nie za pomocą odpowiednio dobranych bodźców.

Istnieje wiele metod pracy z uczniami niepełnosprawnymi intelektualnie, my w swojej innowacji pt. „Zabawa plastyką i bajką – wspieranie rozwoju dziecka z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu głębokim” skupiłyśmy się na arteterapii (plastyka) i bajkoterapii (bajka).

Cel innowacji

Wspomaganie i ukierunkowanie rozwoju dziecka zgodnie z jego możliwościami rozwojowymi poprzez spotkanie z bajką. Wyrażanie własnej ekspresji, usprawnienie manualne. Aktywizacja procesów poznawczych i emocjonalnych.

Na czym polega innowacja?

Innowacja polega na urozmaiceniu zajęć poprzez połączenie bajkoterapii z arteterapią. Książka – bajka odgrywa istotną rolę w procesie rehabilitacji dzieci z niepełnosprawnością intelektualną, również edukacja plastyczna wpływa na optymalny rozwój całego organizmu. Nauczyciel stara się łączyć elementy terapii w całość, zintegrować oddziaływania w taki sposób, aby wspomagać i wspierać wszystkie sfery rozwoju dziecka.

Dlaczego właśnie bajka i plastyka?

Zajęcia plastyczne, techniczne odgrywają istotne znaczenie w rewalidacji dzieci niepełnosprawnych intelektualnie. Zarówno ze względu na aspekt rewalidacyjny, jak również i aspekty: psychospołeczne, emocjonalne, uczestniczenie w procesie twórczym. Za pomocą środków plastycznych uczniowie mogą wyrażać swoje uczucia, emocje i myśli. W procesie tworzenia dziecko doznaje silnych emocji, tworząc przekazuje własne przeżycia, doświadczenia, ma możliwość „pokazać” swoje istnienie. Niejednokrotnie jest to jedyna forma, możliwość przekazania przez niepełnosprawnych swoich myśli. Twórczość może być także sposobem na odreagowanie trudnych emocji, stanów stresowych, niepowodzeń interpersonalnych. Twórcza aktywność to działanie aktywizujące zmysły i umysł. Plastyka to świat pełen kształtów, faktur, kolorów.

Bajkoterapia to zamierzone wykorzystanie książki, prowadzące do realizacji celów, podobnie jak w przypadku arteterapii, zajęć rewalidacyjnych, profilaktycznych, ogólnorozwojowych. Nasi uczniowie nie czytają sami, są zdani na nauczyciela, stąd pomysł na wprowadzanie Ich w świat bajki, na wspólne przeżywanie rzeczy i zjawisk ważnych dla dziecka. Aktywizacja ucznia odbywa się poprzez słuchanie tekstu czytanego przez nauczyciela (istotna jest odpowiednia tonacja głosu, modelowanie głosem), słuchanie bajek muzycznych. Ważne jest, aby bajka była krótka, interesująca i aby oddziaływała wielozmysłowo. Czytana bajka jest punktem wyjścia, który ma wyzwolić aktywność dziecka. Znaczenie mają również kolorowe ilustracje.

Charakterystyka innowacji

Opracowana przez nas innowacja przeznaczona jest dla 5 uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu głębokim, nauczanych indywidualnie w domu.

Program poświęcony jest osiągnięciu możliwie jak największych celów terapeutycznych i kompensacyjnych w pracy z dzieckiem podczas cyklu cotygodniowych spotkań (45 minut). Celem naszych oddziaływań jest wspomaganie i ukierunkowanie rozwoju dziecka niepełnosprawnego intelektualnie zgodnie z jego możliwościami rozwojowymi
poprzez spotkanie z bajką i baśnią.

Realizacja innowacji pedagogicznej podjęta będzie przez 4 nauczycieli Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego w Nowym Sączu w roku szkolnym 2020/2021. Czas trwania innowacji przewidziany jest od 25 marca do 23 kwietnia. Zajęcia będą odbywały się cyklicznie – raz w tygodniu (45 minut) w domu ucznia.

Treści kształcenia

Treści kształcenia będą obejmowały czytanie i słuchanie bajek z serii M. Weryho „Leśne opowieści” oraz wykonywanie różnorodnych prac plastycznych z wykorzystaniem technik plastykoterapii. Bajki, które będą analizowane podczas zajęć, dobrano i dostosowano do potrzeb i możliwości rozwojowych uczniów. Dzieci będą miały możliwość utożsamić się z bohaterami, poznać przeszkody i trudności, z jakimi się spotykają oraz sposoby ich przezwyciężania. Do każdej bajki zostanie wykonana praca plastyczna.

Tematyka zajęć

Spotkanie 1. Słuchanie bajki pt. „Wiewiórka”. Wypełnianie konturu wiewiórki puchnącą farbą, wypiekanie w piekarniku.

Spotkanie 2. Słuchanie bajki pt. „Przebiegły chrabąszcz”. Wykonanie pacynek, odgrywanie mini inscenizacji.

Spotkanie 3. Słuchanie bajki pt. „Strachy w lesie”. Wyklejanie sylwety sowy piórkami.

Spotkanie 4. Słuchanie bajki pt. „Borsuk”. Lepienie z plasteliny.

Spotkanie 5. Słuchanie bajki pt. „Wszyscy dla jednego, jeden dla wszystkich”. Malowanie szablonu mrowiska za pomocą pachnącej farby przygotowanej z kawy.

Metody i formy zajęć

W trakcie realizacji programu przewidziano następujące metody i formy pracy:

Metody:

• słowne: głośne czytanie bajek
• oglądowe: oparte na obserwacji i pokazie czynności, zjawisk i przedmiotów
• praktyczne: wykonywanie prac plastycznych do przeczytanego tekstu.

Formy:

• praca indywidualna z uczniem.

Dobór metod i form pracy w programie cechuje duża różnorodność z jednoczesnym zwróceniem uwagi na możliwości rozwojowe uczniów tak, by uczniowie mogli w jak największym stopniu zrozumieć przekazywaną im treść bajek.

Ewaluacja

Droga dziecka o obniżonej sprawności intelektualnej w poznawaniu książek jest dłuższa i trudniejsza niż u dzieci w normie intelektualnej. Nie znaczy to jednak, iż jest ona wykluczona z procesu postępowania biblioterapeutycznego. Przeciwnie, odpowiednio dobrane metody pracy nauczyciela mogą sprawić, iż proces poznawania literatury jest ciekawy i interesujący nawet dla dzieci z dużymi deficytami rozwojowymi. Przy odpowiednim podejściu nauczyciela, a także właściwym doborze metod pracy, można efektywnie wpłynąć na sferę emocjonalno-motywacyjną uczniów. Ewaluacja będzie dotyczyć zarówno przebiegu zajęć, jak i osiągniętych wyników. Analizie poddane zostaną zachowania uczniów, ich reakcje, zainteresowanie zajęciami. Ewaluacja odbywać się będzie poprzez obserwację uczniów podczas zajęć oraz aktywność na zajęciach.

Realizacja zajęć powinna przyczynić się do:

• wydłużenia zdolności koncentracji uwagi
• rozładowania negatywnych napięć i emocji
• czerpania satysfakcji z kreatywnego działania
• rozbudzenia zainteresowania słuchanym tekstem
• doskonalenia umiejętności manualnych
• poznawania różnych materiałów plastycznych.

Autorki: Marta Paciorek oraz Magdalena Zadęcka – Czytelniczki Portalu