Przygotowanie osób z niepełnosprawnością intelektualną do zatrudnienia na otwartym rynku pracy

Autor: Czytelnik Portalu Pedagogika Specjalna
Opublikowano: 30 maja 2019 roku.

MODEL PRACY ZESPOŁU DO SPRAW PRZYGOTOWANIA OSOBY Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ INTELEKTUALNĄ W PLACÓWKACH EDUKACJI DO ZATRUDNIENIA NA OTWARTYM RYNKU PRACY  

Model pracy zespołu do spraw przygotowania osoby z niepełnosprawnością intelektualną w placówkach edukacji do zatrudnienia na otwartym rynku pracy został opracowany przez członków Stowarzyszenia Przyjaciół Specjalnego Ośrodka Szkolno – Wychowawczego w Firleju „Wodnik Szuwarek” w ramach projektu „Mikro innowacje – makro korzyści” współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Społecznego.                                                 

Spis treści

Wprowadzenie

Rozdział I  Opis sytuacji problemowej i kontekst występowania problemu

Rozdział II  Założenia metodyczne

2.1. Przeprowadzenie rekrutacji osób zaangażowanych w bezpośrednią realizację rozwiązania innowacyjnego: pedagogów, nauczycieli, instruktorów, doradców zawodowych i psychologów

2.2. Rekrutacja grupy docelowej

2.3. Diagnozowanie uczestników

2.4. Przeprowadzenie warsztatów ,,Integracji społeczno-zawodowej” dla 10 osobowej grupy osób biorących udział w projekcie

2.5. Przeprowadzenie warsztatów dla rodziców i opiekunów osób z niepełnosprawnością ,,Wspieraj plany zawodowe własnego dziecka. Nie blokuj!”

Rozdział III  Scenariusze przeprowadzonych zajęć z uczniami i spotkań z rodzicami

3.1. Scenariusze zajęć przygotowujących osoby z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim do podjęcia zatrudnienia na otwartym rynku pracy

3.2. Scenariusze zajęć przygotowujących osoby z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym do podjęcia zatrudnienia na otwartym rynku pracy

3.3. Scenariusze zajęć warsztatowych dla rodziców i opiekunów osób z niepełnosprawnością

Rozdział IV Organizacja praktyk w zakładach pracy

4.1. Etapy organizacji praktyk w zakładach pracy

4.2. Cele i efekty praktyk zawodowych

4.3. Prawa i obowiązki uczestników praktyki

4.4. Formy i metody nauczania w zakładzie pracy przy realizacji praktyk z instruktorem ,,cieniem”

4.5. Przykładowe programy praktyk zawodowych oraz instrukcja bhp

Rozdział V  Raport z przeprowadzonych badań

Bibliografia

Netografia

Aneksy

Załączniki do scenariuszy zajęć

Wzór umowy o praktykę zawodową

Wzór dziennika praktyk

Wzory ankiet ewaluacyjnych  

 

WPROWADZENIE

W ostatnich latach wypracowanych zostało wiele rozwiązań wspierających osoby niepełnosprawne w procesie wejścia na rynek pracy. Niestety niewiele tych rozwiązań kierowanych jest do osób z niepełnosprawnością intelektualną w różnym stopniu. Absolwenci placówek kształcenia specjalnego po ukończeniu edukacji w przeważającej większości pozostają bierni zawodowo. Wpływa na to wiele czynników takich jak: opóźniony proces dojrzewania osób niepełnosprawnych, sytuacja rodzinna, brak odpowiednich kompetencji społecznych, niewłaściwy wybór kierunku kształcenia, brak możliwości właściwego zdiagnozowania czy w końcu brak wsparcia ze strony osób pełnosprawnych.

Jako osoby na co dzień  pracujące z młodzieżą niepełnosprawną intelektualnie zauważamy ogromną potrzebę specjalistycznego wsparcia naszych uczniów w drodze do podjęcia świadomej aktywności zawodowej. W związku z tym opracowany został model pracy zespołu specjalistów do spraw przygotowania osoby z niepełnosprawnością intelektualną do podjęcia zatrudnienia.

Celem projektu było przygotowanie osoby niepełnosprawnej intelektualnie do odnalezienia się na rynku pracy. W prezentowanym projekcie zaproponowaliśmy stworzenie mechanizmów przejścia osób z niepełnosprawnością intelektualną z etapu edukacji na rynek pracy, na indywidualnie dobrane stanowiska pracy przy wsparciu instruktora „cienia”. Pomysł jest innowacyjny i polega na opracowaniu przez zespół ekspertów i przetestowaniu modelu stworzenia pracy zespołu do spraw przygotowania osoby z niepełnosprawnością intelektualną w placówkach edukacji do zatrudnienia na otwartym rynku pracy.

Z doświadczenia wiemy, że wprowadzenie osób niepełnosprawnych intelektualnie na rynek pracy wymaga więcej niż tylko zaangażowania i współpracy między nauczycielami i specjalistami pracującymi z uczniem w szkole. Wymaga zastosowania znanych i sprawdzonych rozwiązań, ale przede wszystkim zindywidualizowanych form wsparcia i narzędzi, w tym np. trenera ,,cienia”. W przypadku takiej grupy docelowej, szczególnie wskazana jest aktywna rola szkoły w procesie wprowadzania absolwentów/wychowanków na rynek pracy bezpośrednio po zakończonej edukacji. Zakładamy, że szkoła stanie się niejako mostem łączącym placówkę kształcenia specjalnego z zakładem pracy.

Projekt ma wartość dodaną w postaci próby obalenia mitu, że osoby niepełnosprawne intelektualnie nie mogą pracować. Chciałybyśmy zaproponować rozwiązania, które przyczynią się do:

  • zwiększenia zatrudnienia osób z niepełnosprawnością intelektualną na otwartym rynku pracy;
  • wyposażenia osób z niepełnosprawnością intelektualną w niezbędne kompetencje i umiejętności z zakresu wykonywanego zawodu oraz umiejętności niezbędne na rynku pracy i funkcjonowania w środowisku pracy;
  • wyrównania szans osób z niepełnosprawnością intelektualną na rynku pracy i zapewnienia wparcia od edukacji poprzez zatrudnienie;
  • wzbogacą ofertę pomocową instytucji, które wychowują i kształcą osoby niepełnosprawne intelektualnie;
  • wskażą i przekonają zarówno pracodawców, jak i kadrę pedagogiczną oraz instruktorów zajęć praktycznych na inne, bardziej efektywne rozwiązanie i przygotowania osób z niepełnosprawnością intelektualną do rynku pracy;
  • przekonają pracodawców o korzyściach zatrudniania osób z niepełnosprawnością intelektualną;
  • stworzą właściwą współpracę pomiędzy wszystkim instytucjami wspomagającymi osoby z niepełnosprawnością oraz rodzicami (którzy mają duży i zasadniczy wpływ na kierowanie losem własnego dziecka).

Projekt kierowany jest głównie do szkół specjalnych ponadgimnazjalnych (ponadpodstawowych), które bez problemu mogą wdrożyć gotowy model stworzenia zespołu (instruktorów/nauczycieli ,,cieni”) do spraw przygotowania osoby z niepełnosprawnością intelektualną w placówkach edukacji do zatrudnienia na otwartym rynku pracy.

Wypracowane i przetestowane rozwiązanie może być też wdrażane przez powiatowe urzędy pracy i pracodawców zainteresowanych przyjmowaniem do pracy absolwentów z niepełnosprawnością intelektualną. Pomysł mogą wdrażać i stosować stowarzyszenia, które działają na rzecz osób z niepełnosprawnością (funkcjonujące przy szkołach i wielu miejscowościach). Stowarzyszenia te w ramach zbiórki 1% i pozyskiwania dodatkowych źródeł finansowych, wsparcia od samorządów mogą realizować dodatkowe formy wsparcia dla swoich podopiecznych.

Wypracowany model przyczyni się do zatrudnienia osób z niepełnosprawnością intelektualną. Wesprze on wejście tychże osób na rynek pracy, jak również pozwoli uświadomić przedsiębiorców, że w tych ludzi także warto inwestować.

ROZDZIAŁ I

OPIS SYTUACJI PROBLEMOWEJ I KONTEKST WYSTĘPOWANIA PROBLEMU

Problem, jaki rozwiązuje niniejszy pomysł, to bierność zawodowa osób z niepełnosprawnością intelektualną po ukończeniu szkoły. Jak wcześniej wspomniano, jest to efekt spowodowany niewłaściwym wyborem kierunku kształcenia, brakiem możliwości właściwego zdiagnozowania, niedostosowaniem narzędzi z zakresu doradztwa zawodowego i jego brakiem, lękiem przed podjęciem pracy, brakiem indywidualnego wsparcia w okresie praktyk.

U osób niepełnosprawnych intelektualnie słabo rozwinięte są kompetencje społeczne, niezbędne do podjęcia pracy. Nie posiadają oni wystarczającej pewności siebie, zaradności życiowej i samodzielności. Niepełnosprawność zakłóca funkcjonowanie osoby w wielu obszarach. Osoby z niepełnosprawnością intelektualną często mają zaburzenia:

  • odbioru świata poprzez zmysły (inaczej odbierają światło, obrazy, dźwięki, inaczej odczuwają dotyk, zapach, smak czy ból);
  • nie rozumieją reguł życia społecznego, nie wiedzą, jak należy się zachować w różnych sytuacjach;
  • często nie potrafią generalizować, myśleć abstrakcyjnie, planować, odczytywać sygnałów emocji innych osób;
  • barierą są też zachowania trudne, tj. agresja i autoagresja oraz strach przed wyjściem z domu i zaakceptowaniem nowych osób w ich otoczeniu;
  • ogromnym problemem są trudności w komunikacji, nawiązywaniu i utrzymywaniu relacji społecznych;
  • nie umieją przekazać swoich myśli, pragnień, przeżyć, przez co żyją w poczuciu psychicznego osamotnienia [1].

W rodzinach uczniów niepełnosprawnych często brak jest tradycji pracy. Rodzice najczęściej utrzymują się z zasiłków otrzymywanych od państwa i nie mobilizują dzieci do podjęcia pracy. Ponadto przy wyborze szkoły dla swoich dzieci kierują się głównie bliskością miejsca zamieszkania, a nie ofertą edukacyjną placówki. Uczniowie i ich rodzice nie postrzegają szkoły jako miejsca, które przygotuje ucznia do wejścia na rynek pracy, a jedynie jako ustawowy obowiązek.

W ostatnich latach sytuacja osób niepełnosprawnych na rynku pracy poprawiła się, jednak nadal tylko co 6 osoba z niepełnosprawnością jest aktywna zawodowo, podczas gdy wśród osób sprawnych pracuje co druga. W województwie lubelskim w 2016 r. w strukturze ludności 15 – 65 lat, praca zarobkowa stanowi główne źródło utrzymania jedynie dla 9% osób z niepełnosprawnością. Najwięcej osób z niepełnosprawnością w Polsce utrzymuje się z zasiłków (85%), renty przyznanej z tytułu niezdolności do pracy czy emerytury.

Pracę najczęściej znajdują osoby z lekkim stopniem niepełnosprawności. Nieliczni pracodawcy zatrudniają osoby dotknięte znaczną niepełnosprawnością, a tylko ponad 1% osób z niepełnosprawnością intelektualną podejmuje zatrudnienie. Zmniejszona wydajność, brak odpowiedniego wykształcenia i doświadczenia zawodowego sprawiają, że ich szanse są znikome. Krytycy obecnego systemu rehabilitacji zawodowej twierdzą, że jego główną wadą jest to, że nie tworzy zbyt wielu szans na znalezienie pracy dla tej grupy ludzi.

Główne powody niskiego wskaźnika zatrudnienia osób z niepełnosprawnością wskazują na:

  • istniejące stereotypy i uprzedzenia w myśleniu o osobie z niepełnosprawnością;
  • nieznajomość istniejących rozwiązań w zakresie promocji zatrudnienia osób z niepełnosprawnością;
  • braku doceniania potencjału i zasobów jakie tkwią w osobach z niepełnosprawnością
    i efektu ekonomicznego; pracodawcy boją się problemów (patrzą przez pryzmat choroby), dużej absencji związanej z rehabilitacją czy chorobą, nie znają rzeczywistych kwalifikacji i umiejętności tych osób;
  • brak dobrych rozwiązań i wsparcia osób z niepełnosprawnością na rynku pracy;
  • brak współpracy z rodzicami i opiekunami osób niepełnosprawnych (lęk prze utratą świadczeń, obawa że dziecko sobie nie poradzi, nadmierna opiekuńczość lub jej brak, blokowanie planów i pomysłów dziecka);
  • zbyt małą aktywność samych osób (brak wiary w siebie, w możliwość zatrudnienia, lęk przed niepowodzeniem i nowym nieznanym środowiskiem).

Analizy i dane z rynku pracy ostatnich 2 lat wskazują na niedobór pracowników w wielu branżach (produkcyjnej, budowlanej, gastronomicznej, utrzymania czystości, usług opiekuńczych, sprzedaży, usług porządkowych, utrzymania zieleni). Są takie zawody, zadania  i czynności, które z powodzeniem mogłyby wykonywać osoby niepełnosprawne w stopniu lekkim, a nawet umiarkowanym.

Związek niniejszego rozwiązania innowacyjnego z tematem przejścia z systemu edukacji na rynek pracy polega na ułatwieniu i pomocy młodym osobom z niepełnosprawnością intelektualną w podejmowaniu zatrudnienia poprzez organizację profesjonalnego wsparcia i praktyk w zakładach pracy z obecnością instruktora – „cienia”. Cały system pomocy funkcjonować będzie we współpracy z rodzicami i pracodawcami. Osoba z niepełnosprawnością intelektualną jest w stanie prowadzić aktywne życie, pełnić określone funkcje zawodowe w zależności od postawionego zadania, warunków pracy oraz przede wszystkim od relacji pomiędzy środowiskiem, w którym przebywa.

Podjęcie pracy zawodowej jest dla osoby z niepełnosprawnością intelektualną nie tylko możliwością zarobienia pieniędzy, ale przede wszystkim daje szansę rozwoju i zaistnienia w społeczeństwie. Ponadto osoba z tą dysfunkcją podejmując pracę zmienia świadomość otoczenia na temat przydatności osób niepełnosprawnych w społeczeństwie.

[1] Wyczesany J., Pedagogika upośledzonych umysłowo. Wybrane zagadnienia, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2006.

Pobierz cały podręcznik

 

Opracował zespół w składzie: Marta Góźdź, Agnieszka Panek, Katarzyna Sławecka, Violetta Szymańska, Agnieszka Targońska, Katarzyna Włoch

Materiał nadesłany przez Czytelniczki portalu Pedagogika Specjalna 

 

Bookmark the permalink.

Zbliżające się szkolenia online w naszej akredytowanej placówce doskonalenia nauczycieli:

Dodaj komentarz