Kolana koślawe (genu valgum) to wada kończyn dolnych charakteryzująca się trwałym odchyleniem osi podudzi względem osi ud na zewnątrz (nogi układają się w kształt litery „X” – kolana stykają się ze sobą, natomiast kostki pozostają oddalone o kilka centymetrów).

Wskutek tej wady dziecko chodzi chwiejnym krokiem i może uskarżać się na ból w czasie marszu.

Kolana koślawe najczęściej diagnozuje się u dzieci w wieku przedszkolnym, przy czym wada ta dotyka częściej dziewczynki niż chłopców, ze względu na specyficzną budowę żeńskiej miednicy.

Wśród przyczyn kolan koślawych najczęściej wymienia się:

• wady wrodzone stawów kolanowych
• choroby stawów (np. reumatoidalne zapalenie stawów)
• krzywicę
• urazy i złamania kości lub stawu kolanowego
• wady stóp (np. płaskostopie, stopa płasko-koślawa)
• porażenie lub obniżenie tonusu (napięcia mięśniowego)
• szybki wzrost dziecka skutkujący nierównomiernym wzrostem kończyn dolnych (kości są różnej długości, wskutek czego dochodzi do nierównomiernego rozłożenia ciężaru ciała).

Zmiany patologiczne występujące przy kolanach koślawych mogą dotyczyć wszystkich elementów układu ruchu:

• więzadeł (skrócenie bądź rozciągnięcie)
• mięśni (przykurcz lub rozciągnięcie)
• układu kostnego (szybszy rozrost kłykci wewnętrznych kości udowej, anieli jej kłykci zewnętrznych).

W przypadku dzieci z kolanami koślawymi przeciwwskazane jest długotrwałe stanie i długie spacery. Należy także unikać wszelkich pozycji o charakterze rozkrocznym i siadania na piętach ze stopami i podudziami skierowanymi na zewnątrz. Niewskazana jest również jazda na łyżwach, rolkach, wrotkach, nartach.

Naczelną zasadą w profilaktyce oraz korekcji kolan koślawych jest maksymalne odciążanie stawów kolanowych. Ważne jest także kształtowanie u dziecka prawidłowych nawyków w zakresie stania i chodzenia.

W tym celu zaleca się dzieciom pływanie (szczególnie stylem klasycznym) i jazdę na rowerze. Preferować należy także siad skrzyżny (tzw. „po turecku”). Jeśli takie są wskazania lekarza ortopedy, konieczne jest również stosowanie butów korekcyjnych lub specjalistycznych wkładek odciążających kolana.

Poniżej przedstawiam propozycje ćwiczeń do wykorzystania w profilaktyce i korekcji kolan koślawych.

Ćwiczenie 1:

dziecko leży przodem, dłonie kładzie płasko pod czołem, pod brzuchem dziecka umieszczamy zrolowany kocyk lub ręcznik – w tej pozycji dziecko wykonuje nożyce pionowe, zachowując maksymalny wyprost nóg

Ćwiczenie 2:

dziecko wykonuje przysiad w ten sposób, by podeszwy stóp stykały się, następnie nachwytem dłoni obejmuje grzbiety stóp, a łokciami rozpiera kolana na zewnątrz, wykonując przy tym niewielki opad tułowia

Ćwiczenie 3:

dziecko wykonuje siad skrzyżny (tzw. „po turecku”), kładzie dłonie na kolanach i w tej pozycji spycha kolana maksymalnie w dół, zachowując wyprostowany tułów

Ćwiczenie 4:

dziecko wykonuje siad skrzyżny (tzw. „po turecku”), dłonie splata na karku – w tej pozycji przechodzi do stania bez użycia rąk

Ćwiczenie 5:

dziecko klęka w taki sposób, by podudzia były zbliżone do siebie, pomiędzy kolanami dziecka umieszczamy poduszeczkę – z tej pozycji dziecko z pomocą partnera przechodzi do stania

Ćwiczenie 6:

dziecko wykonuje siad ugięty (stopy stykają się podeszwami, kolana ugięte, podparcie rękami z tyłu), między kolana dziecka wkładamy piłkę, partner ściska kolana dziecka do wewnątrz, a ono w tym samym czasie rozpiera je na zewnątrz tak, aby piłka wypadła

Ćwiczenie 7:

dziecko leży tyłem, jedną nogę prostuje, drugą zgina w kolanie, partner kładzie dłoń na zewnętrznej stronie kolana nogi ugiętej dziecka i oporuje, a w tym samym czasie dziecko odpycha kolano na zewnątrz (ćwiczenie można wykonywać naprzemiennie nogą lewą i prawą)

Ćwiczenie 8:

dziecko leży na plecach z nogami w lekkim rozkroku, partner staje na zewnątrz nóg dziecka, dotykając stopami jego kostek, w tej pozycji dziecko próbuje powiększyć rozkrok

Ćwiczenie 9:

dziecko siada na krześle, kolana ugina pod kątem prostym, dłońmi trzyma siedzenie krzesła, między stopami dziecka umieszczamy poduszeczkę – zadaniem dziecka jest wyprostować nogi i w ten sposób unieść poduszkę do wysokości siedzenia krzesła

Ćwiczenie 10:

dziecko siada na podłodze przodem do krzesła w taki sposób, by jego wyprostowane nogi znajdowały się na zewnątrz nóg krzesła – w tej pozycji dziecko naciska łydkami na nogi krzesła i próbuje utrzymać ten nacisk przez kilka sekund.

Autor: Elżbieta Wika

Pedagogika Specjalna – portal dla nauczycieli