Astma jest najczęstszym przewlekłym schorzeniem układu oddechowego u dzieci, zazwyczaj o podłożu alergicznym. Jest to przewlekły proces zapalny dróg oddechowych, który prowadzi do nadreaktywności oskrzeli, czyli zwiększonej skłonności do reagowania na różne bodźce, np. pyłki drzew, sierść zwierząt, kurz, zimne powietrze i wysiłek fizyczny. Wywołuje to pojawienie się objawów choroby, do których należą: duszność (zwykle nagła), przyspieszenie oddechu, świszczący oddech, suchy kaszel, uczucie ucisku w klatce piersiowej.

Zaostrzenie astmy może nastąpić przez kontakt z alergenami, na które dziecko ma uczulenie, kontakt z substancjami drażniącymi drogi oddechowe, zimne powietrze, wysiłek fizyczny, dym tytoniowy, a także infekcje wirusowe i bakteryjne.

Jako choroba przewlekła i zapalna oskrzeli, astma wymaga najczęściej systematycznego i stałego podawania leków. Najskuteczniejsze w leczeniu astmy są steroidy wziewne (beklometazon, budezonid, flutikazon, cyklezonid). Inną grupą leków, które dziecko może zażywać na stałe, są beta-mimetyki długodziałające (salmeterol, formoterol). Kolejna grupa to leki interwencyjne (salbutamol, fenoterol i bromek ipratropium), podawane doraźnie podczas pogorszenia stanu chorobowego.

Jak postępować, gdy u dziecka pojawi się napad duszności ?

W przypadku ataku astmy, należy podać dziecku wziewnie lek rozkurczający oskrzela (lek interwencyjny) wg pisemnych zaleceń lekarza. W przypadku ciężkiej duszności, trzeba podać jednocześnie dwie dawki leku w odstępie 10-20 sekund. Jeśli duszność nadal nie ustępuje, po 20 minutach, podaje się ponownie lek interwencyjny. Należy powiadomić rodziców dziecka o zaostrzeniu dolegliwości, a w przypadku bardzo intensywnych duszności, wezwać pogotowie ratunkowe. Trzeba zapewnić dziecku spokój i odizolować od innych ludzi.

Jak przygotować się do sprawowania opieki nad dzieckiem z astmą oskrzelową?

Opiekując się uczniem chorym na astmę, nauczyciel powinien posiadać elementarną wiedzę na temat specyfiki choroby oraz czynników mogących wywołać zaostrzenie. Rodzice powinni poinformować wychowawcę o aktualnym stanie zdrowia i leczenia dziecka oraz o sposobach postępowania w przypadku ataku choroby (na piśmie).

Dziecko z astmą może uczestniczyć w szkolnych wycieczkach, należy się jednak do nich przygotować –  zabrać leki wraz z instrukcją podawania. Trzeba także przewidzieć, że pewne sytuacje mogą wywołać zaostrzenie objawów, np. podrażnienie pyłkami drzew podczas spaceru do parku, czy alergenami z sierści zwierząt w czasie wyjścia do zoo. Problemy mogą wystąpić na basenie, gdzie może być duże stężenie pleśni w powietrzu. Zawarty w wodzie chlor i ozon także może wywołać duszności. Dziecko może negatywnie zareagować na intensywny wysiłek podczas pływania. Należy podać wtedy zgodnie z zaleceniem lekarza lek rozkurczowy profilaktycznie, przed zaplanowanym pływaniem.

Uczeń z astmą – szczegółowe wskazówki dla nauczycieli:

– należy często wietrzyć sale lekcyjne

– dziecko mające objawy po wysiłku, powinno przed zajęciami z wychowania fizycznego przyjąć dodatkowy lek zapobiegający objawom w czasie wysiłku

– w wypadku pojawienia się objawów duszności, należy przerwać wysiłek i pozwolić dziecku zażyć środek rozkurczowy

– w przypadku dziecka uczulonego na pokarmy, musimy uzyskać pisemną informację od rodziców odnośnie produktów, których nie może spożywać np. w trakcie uroczystości w szkole (urodzin, wigilii), czy zakupionych w sklepiku

– uczeń z astmą nie może sprzątać klasy (ścierać kurzu, tablicy)

– dzieci uczulone na zarodniki grzybów, nie powinny sprzątać liści w parku, czy na terenie szkoły

– w czasie pylenia roślin, uczniowie z pyłkowicą nie powinni brać udziału w ćwiczeniach na świeżym powietrzu, ani uczestniczyć w wycieczkach poza miasto (jeżeli uczestniczą, muszą być zabezpieczone w leki)

– uczeń z astmą nie może biegać na długich dystansach.

Ważne jest, by zapewnić  dziecku z astmą przyjazne środowisko oraz dobrą atmosferę w szkole. Uświadomiony nauczyciel, znający czynniki mogące zaostrzyć chorobę, przypomni dziecku o konieczności unikania określonych alergenów oraz pomoże w przyjmowaniu leków. Prawidłowa współpraca z rodzicami zapewni uczniowi poczucie bezpieczeństwa podczas pobytu w szkole.

Pedagogika Specjalna – portal dla nauczycieli

Źródło: Marek Kulus, One są wśród nas. Dziecko z astmą w szkole i przedszkolu. Informacje dla pedagogów i opiekunów, Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej, Warszawa, 2009