„Raz stłumione uzdolnienia – nie da się ich rozwinąć nigdy”
 prof. dr hab. E. Gruszczyk-Kolczyńska

Dzieci chcą odkrywać matematykę i pragną jej doświadczać, a samo liczenie i proste rachunki są przez nie przyswajane podobnie, jak mowa ojczysta. Dzięki zdolności do wychwytywania prawidłowości, już małe dzieci potrafią pojąć sens liczenia i określić wynik dodawania oraz odejmowania. Są zdolne opanować te umiejętności zanim poznają większy zakres liczebników i osiągną poziom rozumowania w zakresie potrzebnym do przyswojenia pojęcia liczby naturalnej. Dzieci chętnie poznają wszystko to, co nowe. Osobiste doświadczenia dziecka stanowią więc budulec, z którego tworzy ono pojęcia i umiejętności. Jeżeli doświadczenia są specjalnie dobrane, przyczyniają się do rozwoju myślenia i hartowania dziecięcej odporności. Nauka poprzez zabawę, doświadczenia i własne eksperymenty to wiedza zdobyta na całe życie.

Należy pamiętać, że każde dziecko musi przede wszystkim czuć satysfakcję i radość z tego, czego samo się nauczyło.

W edukacji matematycznej ważną rolę odgrywają zadania tekstowe. Bez nich nauczanie matematyki jest niemożliwe. Zadania z treścią w formie uproszczonej pojawiają się już w przedszkolu. Stanowią także podstawę pracy na lekcjach matematyki w szkole. Zadania z treścią składają się z historyjki nawiązującej zazwyczaj do dziecięcych doświadczeń i kończącej się pytaniem. Odpowiedź na nie jest możliwa po przeanalizowaniu informacji zawartych w historyjce. Są to wielkości znane i niewiadome. Określony jest także związek między nimi.

Dzieciom często wydaje się, że rozumieją zadanie, bo historyjka dotyczy bliskich i znanych im spraw, np. dzieci bawiących się na placu zabaw, zjedzonych owoców, zebranych warzyw itp. Jednak, gdy dotkniemy pytania końcowego, niektóre dzieci milkną i zupełnie nie wiedzą, jak na nie odpowiedzieć.

Problem dotyczy pamięci i łączy się z faktem, że dzieci muszą rozwiązywać zadania z treścią wcześniej niż nauczą się czytać ze zrozumieniem. Oczekuje się od dziecka, że zapamięta treść zadania i słysząc pytanie końcowe będzie umiało odtworzyć historyjkę. Musi to zrobić tak dokładnie, aby wyłuskać niezbędne informacje. Często początek historyjki nie zapowiada tego, czego dotyczy pytanie umieszczone na jej końcu. Po usłyszeniu pytania końcowego dziecko musi się cofnąć i powtórzyć historyjkę w całości. Przypomina to przewijanie filmu. Żeby dzieci potrafiły tego dokonać, potrzebne są liczne ćwiczenia. W trakcie rozwiązywania zadania tekstowego przechodzi się z sytuacji życiowej do matematyki i z powrotem. Zawarte w historyjce informacje są przedstawione językiem potocznym, ale rozwiązania mają już postać matematyczną.

Zapamiętanie historyjki stanowiącej treść zadania i odtworzenie jej, jest dla dziecka bardzo trudne.

Dorośli widząc zadanie tekstowe zazwyczaj uważają je za łatwe. Często bagatelizują dziecięce lęki blokujące je nawet przed podjęciem próby rozwiązania matematycznej zagadki. Nie uczą również dzieci, jak należy zachować się w sytuacji „trzeba rozwiązać zadanie”. Dzieci muszą orientować się w konwencji zadania tekstowego, w jego strukturze. Niewątpliwie będą mieć mniej kłopotów, jeżeli łagodnie i cierpliwie nauczymy je, co trzeba zrobić, aby zadanie rozwiązać.

Należy pamiętać, że dojrzałość dziecka do uczenia się matematyki nie jest czymś, co pojawia się w rozwoju nagle i samorzutnie. To długofalowy proces, który należy kształtować w okresie przedszkolnym. Naukę rozwiązywania zadań z treścią zacząć należy od sześciolatków, stopniowo i w przyjazny dla dzieci sposób. Nie podajemy zadań przerastających aktualne możliwości rozwojowe dzieci. Edukacja matematyczna 6-latków musi być połączona z intensywnym rozwojem myślenia, z kształtowaniem odporności emocjonalnej oraz ćwiczeniem pewnych umiejętności matematycznych. Rozumowanie, odporność emocjonalną i umiejętności należy kształtować, zanim dzieci rozpoczną naukę w szkole.

W zadaniu tekstowym najczęściej nauczyciel przedstawia zadanie, a dzieci mają:

• skupić się,
• uważnie wysłuchać zadania,
• zapamiętać je,
• odtworzyć na zasadzie przewijania filmu,
• wyłuskać potrzebne informacje,
• napisać rozwiązanie w języku matematycznym,
• obliczyć,
• wrócić do historyjki,
• odpowiedzieć na pytanie.

Treść zadania tekstowego powinna być na tyle atrakcyjna dla dziecka, aby zaintrygowała je i zachęciła do wysiłku – skupienia uwagi i szukania odpowiedzi na zadane pytanie. Dobrze sprawdzają się zadania opowiadające o bliskich dziecku wydarzeniach, w których bohaterami są jego koleżanki i koledzy, ulubione zwierzątka, członkowie rodziny czy bohaterowie bajek.

Dzięki rozwiązywaniu zadań z tekstem w procesie nauczania można:

• wprowadzać, stosować oraz utrwalać pojęcia matematyczne,
• rozwijać w dzieciach logiczne, twórcze i krytyczne myślenie,
• kształcić dociekliwość i wytrwałość dzieci przy pokonywaniu trudności,
• ćwiczyć koncentrację uwagi,
• kształcić umiejętność rozwiązywania problemów, nie tylko matematycznych.

Przykłady andrzejkowych zadań z tekstem

Zadanie 1

9 wróżek szykowało się na bal andrzejkowy. Włożyły do walizki 4 suknie zielone, 2 suknie czerwone i 3 suknie żółte. Oblicz, ile sukien włożyły do walizki wróżki?

Zadanie 2

W dużej skrzyni na strychu wróżki trzymały swoje kapelusze. Leżały w niej 2 kapelusze czarne z cekinami, 3 kapelusze zielone z kokardą i 1 niebieski kapelusz z pawim piórem. Oblicz, ile było w skrzyni kapeluszy? Zgadnij, czy dla wszystkich 9 wróżek wystarczy po jednym kapeluszu?

Zadanie 3

4 wróżki chciały poznać imię przyszłego ukochanego. W tym celu każda wróżka dostała po jednym korku, przyczepiła do niego kartkę ze swoim imieniem i włożyła go do miski z wodą. W misce pływało już 5 korków z przyczepionymi imionami czarodziejów. Każda z 4 wróżek wierzyła, że jej wybranek będzie nosił imię z czarodziejskiej kartki przyczepionej do korka, z którym złączy się jej korek. Policz, ile wszystkich korków pływało w misce?  

Zadanie 4

W koszyczku leżały 4 jabłka. 6 wróżek chciało je obrać do andrzejkowej wróżby. Jak myślisz, czy dla każdej wróżki wystarczy po jednym jabłku? Wstaw między cyframi odpowiedni znak: mniej, więcej, równa się.

Zadanie 5

Czarodziej lał ostrożnie ciepły wosk przez dziurkę od klucza do wody. Gdy wosk na wodzie zastygał, czarodziej podnosił go do światła i oglądał powstały na ścianie cień. Z jego kształtu wróżył czarodziejkom przyszłość. W taki oto sposób obejrzał sześć woskowych cieni. Zgadnij, ile było czarodziejów?

Zadanie 6

Wróżki upiekły 10 andrzejkowych ciasteczek z wróżbą. Dwa ciasteczka zjadł niegrzeczny kot. Oblicz, ile ciasteczek zostało?

Zadanie 7

W kolejce ustawiło się siedem wróżek. Każda wróżka dostała grosik i szybciutko pomyślała jedno życzenie. Następnie wróżki rzucały grosik z odległości do złotej miski. Wierzyły, że jeżeli moneta wpadnie do miski – ich życzenie jeszcze w tym roku spełni się. Jak myślisz, ile razem życzeń miały wróżki?

Zadanie 8

Każda z 8 dobrych wróżek oddała jeden but do andrzejkowego wyścigu butów. Zła wróżka oddała do tego wyścigu dwa swoje buty. Oblicz, ile razem butów oddały do zabawy wróżki?

Zadanie 9

Wróżki przygotowały do andrzejkowej zabawy z filiżankami 8 filiżanek i 7 różnych kryształów, które pod nimi schowają. Zgadnij, czego jest więcej – filiżanek, czy kryształów? Wstaw odpowiedni znak między cyframi.

Zadanie 10

Na środku balowej sali stało kryształowe zwierciadło. Odbijały się w nim tańczące osoby – 9 wróżek i 9 czarodziejów. Jak myślisz, ile par odbijało się w zwierciadle, gdy jedna wróżka tańczyła z jednym czarodziejem?

Zadanie 11

Czarodziejka Gaja miała przy spódnicy cztery zielone guziki, a czarodziejka Oliwia o dwa guziki więcej. Oblicz: Ile guzików przy spódnicy miała czarodziejka Oliwia? Ile razem guzików miały przy spódnicach czarodziejki?

Zadanie 12

Czarodziejka Patrycja miała szklaną kulę, z której przepowiadała przyszłość. W kolejce po wróżbę ustawiły się po kolei wróżki: Ala, Magda, Gaja i Justyna. Która wróżka stała pierwsza? Jak miała na imię trzecia wróżka? Ile wróżek ustawiło się w kolejce?

Zadania z treścią nie muszą stanowić trudności. Edukacja matematyczna może stać się dla dzieci ciekawą przygodą pod warunkiem, że uwzględnimy w niej indywidualne zainteresowania i mocne strony małych odkrywców, a naukę matematyki wpleciemy w ich codzienne życie.

Źródła:

Gruszczyk-Kolczyńska E., Zielińska E. Dziecięca matematyka. Książka dla rodziców i nauczycieli

Autor: Dorota Majcher – pedagog specjalny, terapeuta pedagogiczny

Pedagogika Specjalna – portal dla nauczycieli