Program rewalidacji dla uczennicy z afazją na drugi etap edukacyjny

Charakterystyka uczennicy

Uczennica została przyjęta do szkoły do klasy III. W poprzedniej szkole uczęszczała do klasy integracyjnej. U dziewczynki zdiagnozowano afazję, która wpływa negatywnie na rozwój funkcji słuchowych, powoduje ograniczenia w odbiorze dźwięków i mowy, skupieniu uwagi na materiale słuchowym, zapamiętywaniu wiadomości drogą słuchową. Kompetencje komunikacyjne negatywnie wpływają na relacje z rówieśnikami. Od wczesnego okresu dziecięcego jest pod opieką poradni psychologiczno-pedagogicznej, bierze udział w zajęciach wspomagających rozwój dziecka, m.in. integracja sensoryczna, terapia pedagogiczno-logopedyczna oraz zajęcia ruchowe.

Mocne strony:

• zdolność logicznego myślenia rozwinięta na wysokim poziomie,
• wyobraźnia przestrzenna ukształtowana na wysokim poziomie,
• umiejętność wnioskowania i logicznego łączenia faktów na wysokim poziomie,
• mowa zrozumiała dla odbiorcy,
• prawidłowy zasób słownictwa.

Słabe strony (wskazania do pracy z uczennicą):

• ograniczenia w odbiorze dźwięków i mowy,
• trudności w skupieniu uwagi na materiale słuchowym i zapamiętywaniu wiadomości drogą słuchową,
• trudności w prawidłowym rozumieniu i interpretowaniu dłuższych złożonych poleceń i instrukcji,
• problemy z rozumieniem i budowaniem zdań, w których wyrazy określają konstrukcje przestrzenne,
• trudności w umiejętności konstruowania wypowiedzi i przekazaniu posiadanej wiedzy,
• nieliczne zniekształcenia artykulacyjne w dłuższych wyrazach i tych, których wybrzmiewanie wymaga szybkiej zmiany ułożenia narządów artykulacyjnych,
• znaczne utrudnienia w percepcji słuchowej w warunkach zajęć grupowych, szumu, hałasu,
• trudności w kontaktach z rówieśnikami.

Ocena poziomu umiejętności szkolnych

Przeprowadzone badanie pedagogiczne pozwala stwierdzić, iż uczennica czyta w dobrym tempie, techniką wyrazową. Czytanie jest mało płynne. Zdarza się ciche głoskowanie trudniejszych wyrazów. Mowa dziewczynki jest przeważnie zrozumiała, czasem, gdy mówi szybko, ścisza głos. Występuje wtedy konieczność dopytywania.Widoczne trudności w prawidłowej budowie zdania. Rozumienie tekstu czytanego głośno i cicho są na dobrym poziomie. We wszystkich formach pisania zauważalne nieliczne błędy słuchowe.Tempo pisania jest dobre. Analiza i synteza wzrokowa wyrazu i zdania prawidłowa. Niewielkie trudności zauważono podczas badania analizy i syntezy słuchowej oraz słuchu fonematycznego (problem z syntezą trudniejszych, dłuższych wyrazów, trudności w różnicowaniu głosek podobnie brzmiących). Rozumowanie przyczynowo-skutkowe na podstawie historyjki obrazkowej prawidłowe. Grafizm pisma w normie, pismo czytelne, dokładnie odtwarzane, staranne. Ruchy pisarskie płynne, nieprawidłowe łączenia liter (częsty brak połączeń). Litery w miarę kształtne  i równej wielkości, nie ma problemu z utrzymaniem w liniaturze. Ułożenie liter jednolite. Chwyt narzędzia pisarskiego prawidłowy, nacisk prawidłowy.  Dziewczynka chętnie wykonuje zadania, ma dobrą motywację do pracy. Jest pogodna i radosna, szczególnie gdy ma możliwość osiągania sukcesów.

 Cele pracy z uczennicą

• Rozwijanie mowy i wzbogacanie słownictwa (mowa czynna i bierna).
• Zapamiętywanie i różnicowanie bodźców słuchowo-wzrokowych.
• Rozwijanie pamięci słuchowej i słuchu fonematycznego.
• Doskonalenie analizy i syntezy słuchowej.
• Rozwijanie koordynacji wzrokowo-słuchowo-ruchowej.
• Doskonalenie umiejętności poprawnego pisania i czytania (głośnego i cichego czytania ze zrozumieniem).
• Doskonalenie umiejętności poprawnego wypowiadania się.
• Rozwijanie kompetencji komunikacyjnych.
• Pozytywne wzmacnianie dziecka, pomoc w radzeniu sobie z emocjami i rozwiązywaniu problemów emocjonalnych.

Metody pracy

• Metody aktywizujące (angażujące dziecko w działaniu).
• Metody słowne (rozmowa, opowiadanie, instrukcja słowna, dźwięki).
• Metoda oglądowa (ilustracje, historyjki obrazkowe, programy komputerowe).

Formy pracy: indywidualna

Zasady pracy

• Zasada indywidualizacji środków i metod oddziaływania (dostosowanie ich do możliwości dziecka).
• Zasada korekcji zaburzeń (skupienie się na ćwiczeniu najbardziej deficytowych obszarów).
• Zasada powolnego stopniowania trudności.
• Zasada kompensacji zaburzeń (łączenie ćwiczeń funkcji zaburzonych z ćwiczeniami funkcji niezaburzonych, które mogłyby pełnić funkcję kompensacyjną w stosunku pierwszych).
• Zasada systematyczności, Zasadę ciągłości oddziaływania psychoterapeutycznego.

SPOSOBY OSIĄGANIA ZAMIERZONYCH CELÓW

1. Praca indywidualna z uczennicą.
2. Stwarzanie na zajęciach sytuacji umożliwiających samokształcenie uczennicy.
3. Stosowanie różnych metod i technik:

• gry dydaktyczne (rebusy, krzyżówki),
• ćwiczenia ortograficzne,
• dyktanda z luką,
• pisanie ze słuchu,
• programy komputerowe.

4. Dostosowanie poziomu trudności zadań do możliwości dziecka, mające na celu podwyższenie oceny własnych możliwości uczennicy poprzez umożliwienie jej osiągnięcia sukcesu.
5. Współpracę z rodzicami uczennicy, rozmowy na temat trudności, postępów, wskazówki do pracy.
6. Wdrożenie uczennicy do ćwiczeń przygotowujących do podjęcia wysiłku intelektualnego:

• ćwiczenia koncentracji uwagi,
• ćwiczenia pamięci,
• ćwiczenia logicznego myślenia (myślenie przyczynowo – skutkowe).

7. Kształtowanie umiejętności wykorzystywania technik relaksacyjnych usprawniających sferę emocjonalno-intelektualną uczennicy.
8. Zwiększanie kompetencji emocjonalnych uczennicy w zakresie radzenia sobie
   z trudnościami:

• gry i zabawy motywujące do nauki,
• praca na konkretnych sytuacjach z życia uczennicy.

 TREŚCI PROGRAMU

 ĆWICZENIA WPROWADZAJĄCE (wstępne):

 – słuchanie i czytanie tekstów kultury,

– swobodna rozmowa,

– układanie puzzli, klocków, gry edukacyjne, itp.,

– ćwiczenia Denissona,

– zabawy muzyczno-ruchowe,

– rysowanie, malowanie.

ĆWICZENIA KOREKCYJNO-KOMPENSACYJNE

a) Ćwiczenia rozwijające mowę i wzbogacające słownik:

– uściślanie rozumienia pojedynczych słów (nazw zwierząt, roślin rzeczy itp.),

– uściślanie rozumienia zadań,

– słuchanie opowiadań,

– powtarzanie wyrazów, zdań, opowiadań,

– układanie z wyrazów zdania,

– opowiadanie ilustracji,

– samodzielne zrozumiałe wypowiadanie się na określony temat.

b) Kształtowanie ogólnej wrażliwości słuchowej poprzez odbieranie i różnicowanie dźwięków pochodzących z otoczenia, a nie wchodzących w skład mowy ludzkiej:

– odtwarzanie struktur dźwiękowych układami przestrzennymi,

– odtwarzanie rytmu,

– graficzne odtwarzanie słyszanego układu dźwiękowego,

– różnicowanie natężeń dźwięków,

– określanie z której strony nadchodzi dźwięk,

– porównywanie dźwięków, melodii,

– zastępowanie poleceń przez sygnał dźwiękowy,

– rozpoznawanie głosów z otoczenia.

c) Ćwiczenia analizy i syntezy słuchowej

Analiza i synteza głoskowa:

– wybieranie obrazków, których nazwa zaczyna się od podanej głoski,

– segregowanie obrazków, których nazwy zawierają określoną głoskę,

– dobieranie par obrazków, których nazwy rozpoczynają się taką samą głoską,

– podawanie wyrazów rozpoczynających się od danej głoski,

– wybieranie obrazków, których nazwy kończą się określoną głoską,

– rozpoznawanie nazwy obrazka na podstawie ostatniej głoski,

– wydzielenie ostatniej głoski z nazwy obrazka,

– tworzenie wyrazów z ostatnich głosek demonstrowanych obrazków,

– dzielenie wyrazów na głoski,

– „co to za wyraz?”,

– dobieranie par obrazków, w których nazwa drugiego rozpoczyna się taką samą głoską, jaką kończy się nazwa pierwszego,

– rozpoznawanie samogłosek w wyrazach jednosylabowych,

– rozpoznawanie głosek wewnątrz wyrazów o różnej liczbie sylab,

– rozpoznawanie określonej głoski położonej w dowolnym miejscu wyrazu,

– różnicowanie głosek,

– określenie miejsca położenia w wyrazie rozpoznanej głoski,

– rozpoznanie głoski powtarzającej się w wyrazie.

Analiza i synteza sylabowa:

– podział wyrazu na sylaby,

– liczenie sylab w wyrazie,

– „Co to za wyraz?”,

– zabawa w kończenie słów,

– układanie wyrazów z sylab,

– wyszukiwanie obrazków, których nazwa zawiera daną sylabę,

– rozwiązywanie rebusów,

– określenie pozycji sylaby w wyrazie,

– uzupełnianie wyrazów sylabami,

– sztafeta sylabowa,

– przekształcanie wyrazów przez zmianę lub dostawianie sylab, przekształcanie wyrazów za pomocą, łamigłówki sylabowej lub rozsypanki sylabowej,

– usprawnianie czytania i pisania wyrazów o różnej liczbie sylab przy pomocy dobieranek obrazkowo-wyrazowych,

– czytanie i pisanie wyrazów o różnej liczbie sylab i łączenie ich  w określone zestawy tematyczne.

Analiza i synteza zdań:

– wyodrębnianie zdań z wypowiedzi,

– układanie zdań do obrazka,

– kończenie rozpoczętego zdania,

– budowanie zdania z podanego wyrazu,

– „jakie to zdanie?”,

– wyróżnianie wyrazów w zdaniu,

– liczenie wyrazów w zdaniu,

– układanie zdań z podanych wyrazów,

– wyszukiwanie wyrazów krótkich w wyrazach dłuższych.

d) Ćwiczenia pamięci słuchowej:

– powtarzanie rymowanek,

– nauka piosenek i wierszyków, wyliczanek,

– powtarzanie sylab, wyrazów, zdań,

– powtarzanie układów liczb.

e) Ćwiczenia słuchu fonematycznego:

– różnicowanie słów o podobnym brzmieniu,

– różnicowanie sylab o podobnym brzmieniu,

– różnicowanie głosek podobnych fonetycznie.

f) Ćwiczenia koordynacji słuchowo-ruchowej:

– słuchowa analiza podanego rytmu i ruchowe jego odtworzenie przez wyklaskanie, wystukanie ołówkiem, pałeczką na bębenku, na cymbałkach z uwzględnieniem następstwa czasowego,

– odtwarzanie słyszanego rytmu poprzez pokazanie ruchem ciała.

g) Ćwiczenia koordynacji słuchowo-wzrokowo-ruchowej:

– dobieranie par obrazków, w których nazwa jednego rozpoczyna się taką głoską, jaką kończy się nazwa drugiego (np. rak-kot),

– rozpoznawanie układu przestrzennego odpowiadającego wystukanemu „rytmowi”,

– rozpoznawanie „rytmu” zgodnego z układem przestrzennym,

– odtwarzanie w układzie przestrzennym wystukanego „rytmu”,

– dzielenie wyrazów na sylaby z jednoczesnym stukaniem w rytm wystukiwanych sylab,

– ćwiczenia równowagi – chodzenie po narysowanej linii,

– chody i marsze ze zmianą kierunku na określony sygnał dźwiękowy lub słuchowy,

– ćwiczenia orientacji kierunkowej związane z percepcją słuchową – zabawa dochodzi głos?,

– zabawy wdrażające do gospodarowania własnym ciałem i usprawniające koordynację – naśladowanie ptaków, samolotów, pływania,

– zabawy ruchowe – zręcznościowe – toczenie, rzucanie i chwytanie woreczków, piłek, kółek,

– zabawy zręcznościowe –  pchełki, bierki, itp..

DOSKONALENIE UMIEJĘTNOŚCI CZYTANIA I PISANIA

Czytanie:

– czytanie całościowe sylab i wyrazów,

– czytanie wyrazów, zdań i tekstów sylabami,

– czytanie sylab i wyrazów w krótkich ekspozycjach,

– czytanie naprzemienne sylab, wyrazów i zdań,

– czytanie zdań dłuższych tekstów,

– czytanie selektywne głośne i ciche,

– ćwiczenia w rozumieniu treści (ciche i głośne czytanie ze zrozumieniem).

Pisanie:

– przepisywanie (tekst z lukami literowymi, z lukami sylabowymi, z lukami wyrazowymi)

– przepisywanie z dodatkowymi poleceniami (np. podkreślanie liter, sylab lub wyrazów zawierających określoną trudność),

-wypisywanie sylab lub wyrazów z trudną literą,

– przekształcanie tekstu  np. zmiana liczby pojedynczej na mnogą,

– pisanie z pamięci sylab, wyrazów, zdań,

– pisanie ze słuchu sylab, wyrazów, zdań.

PRACA NAD POPRAWNOŚCI ORTOGRAFICZNĄ

Wymawianie, odczytywanie i pisownia specyficznych głosek języka polskiego ze względu na:

• dwuliterowe oznaczenia głosek: sz, cz, dz, dź, dż,
• dwojakiego rodzaju oznaczenia głosek miękkich tzn. przez użycie litery ”i” lub znaku diakrytycznego,
• podobieństwo brzmieniowe samogłosek nosowych „ą, ę” do układów literowych „om, on, em, en”,
• różnicowanie głosek „i, j”, na początku wyrazów oraz po samogłoskach i spółgłoskach.

Pisanie wyrazów z trudnościami ortograficznymi:

• zanik dźwięczności głosek w środku i na końcu wyrazów,
• wyrazy zó-u,
• wyrazy z rz– ż,
• wyrazy z ch – h.

Eliminowanie specyficznych błędów polegających na nieprawidłowym różnicowaniu głosek brzmieniowo podobnych: b-p, d-t, g-k, w-f, z-s, ż~sz, dz-c, sz-cz.

USPRAWNIANIE KOMPETENCJI SPOŁECZNYCH

– rozwijanie emocji: rozpoznawanie, nazywanie i opisywanie różnych stanów emocjonalnych u siebie i innych, wyrażanie emocji przez gesty, mimikę twarzy, odpowiednie reagowanie na różne sytuacje, wyrażanie emocji środkami plastycznymi, muzycznymi, nauka panowania nad emocjami, radzenie sobie ze stresem, relaksacja,

– rozwijanie umiejętności komunikacyjnych (uczenie i wzmacnianie komunikacji niewerbalnej: kontakt wzrokowy, rozpoznania mowy ciała),

– usprawnianie umiejętności społecznych (zawieranie znajomości, słuchanie, pytanie, odmawianie, inicjowanie rozmowy, dyskutowanie, reagowanie na krytykę, wyrażanie krytyki,  mówienie komplementów),

– ćwiczenia zachowania w różnych sytuacjach społecznych (dostosowanie zachowania do zachowań innych osób, miejsc, sytuacji, przestrzeganie zasad i norm społecznych, nauka rozumienia i respektowania potrzeb innych osób).

ĆWICZENIA KOŃCZĄCE (relaksacyjne):

– masażyki,

– bajki relaksacyjne,

– ćwiczenia oddechowe,

– muzyka relaksacyjna, wizualizacja,

– zabawy muzyczno-ruchowe.

OCZEKIWANE OSIĄGNIĘCIA

 Uczennica:

• rozwinęła mowę i wzbogaciła słownik,
• potrafi zapamiętywać i różnicować bodźce słuchowe,
• usprawniła percepcję słuchową (analizę i syntezę, pamięć słuchową i słuch fonematyczny),
• rozwinęła koordynację wzrokowo-słuchowo-ruchową,
• udoskonaliła umiejętności poprawnego pisania i czytania (głośnego i cichego czytania ze zrozumieniem),
• rozwinęła umiejętności poprawnego wypowiadania się,
• usprawniła swoje kompetencje komunikacyjne,
• nabyła umiejętność radzenia sobie z emocjami i rozwiązywania problemów emocjonalnych,
• utrwaliła i stosuje poprawnie zasady ortograficzne,
• ma dobry poziom samooceny.

Wykorzystane pomoce:

 – Programy komputerowe „Porusz Umysł” i „Ortofrajda”,

– „Zagadki obrazkowo-dźwiękowe”,

– „Historyjki obrazkowo-dźwiękowe”,

– „Usprawnianie funkcji percepcyjno-motorycznych dzieci dyslektycznych” – J. Jastrząb

– „Chodzą słuchy” –  Anna TońskaSzyfelbein,

– „Trening słuchu. Ćwiczenia rozwijające percepcję słuchową u dzieci” – Joanna Gaban, Romana Sprawka,

– „Dyslektyczne ucho” – Elżbieta Szymankiewicz (zeszyt ćwiczeń + zeszyt nauczyciela),

– „Bajki-grajki”,

– Nagrania z muzyką relaksacyjną,

– Nagrania z odgłosami zwierząt,

– Nagrania z odgłosami instrumentów,

– Pomoce przygotowane dla uczennicy przez nauczyciela terapeutę.

Ewaluacja

Ewaluacja programu odbywać się będzie systematycznie na podstawie:

– obserwacji dziecka w trakcie terapii,

– oceny jego postępów,

– samooceny uczennicy (ankieta dla ucznia),

– diagnozy specjalistycznej poradnianej.

ANKIETA DLA UCZNIA

Jak pracuję na zajęciach?

Dużą trudność sprawia mi ……………………………………………………………………………………….……………………………………………………………………………….

Najbardziej lubię na zajęciach …………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………….

Materiał nadesłany przez Czytelniczkę portalu Pedagogika Specjalna – portal dla nauczycieli

Autor: Dorota Harężlak