Komunikowanie się osób niesłyszących

Autor: Czytelnik Portalu Pedagogika Specjalna
Opublikowano: 3 czerwca 2020 roku.

WSTĘP

ROZDZIAŁ I. Charakterystyka zaburzeń słuchu ….……………………………………5

1.1. Klasyfikacja uszkodzeń słuchu …………………………………………………………………5

1.2. Rodzaje niedosłuchów ………………………………………………………………………………8

1.3. Etiologia niedosłuchów ………………………………………………………………………….11  

ROZDZIAŁ II. Metody nauczania osób niesłyszących …………………………….13

2.1. Metoda kombinowana …………………………………………………………………………….14

2.2. Metoda macierzyńska ……………………………………………………………………………..15

2.3. Totalna komunikacja ……………………………………………………………………………….16

2.4. Metoda audytywno-werbalna ………………………………………………………………..18

ROZDZIAŁ III. Komunikacja osób niesłyszących …………………………………….20

3.1. Język migowy ………………………………………………………………………………………….20

3.2. Odczytywanie mowy z ust ………………………………………………………………………26

3.3. Fonogesty …………………………………………………………………………………………….29

ZAKOŃCZENIE ………………………………………………………………………………………….33

BIBLIOGRAFIA ………………………………………………………………………………………….34

WSTĘP

W Polsce żyje kilka milionów ludzi, którzy mają uszkodzony słuch. Problem podmiotowości człowieka z uszkodzonym słuchem oraz jego udziału w procesie świadomej rehabilitacji stanowi obecnie znaczące i priorytetowe zagadnienia tak w Polsce, jak i na świecie.

We współczesnej literaturze zajmującej się rehabilitacją osób niepełnosprawnych na ogół niewiele miejsca poświęca się problematyce niesłyszących. Większość prac problem tej niepełnosprawności pomija lub traktuje marginesowo, ograniczając go co najwyżej do spraw i problemów ludzi niedosłyszących, późno ogłuchłych lub tracących słuch w wieku dojrzałym, przytaczając nawet przykłady ludzi niesłyszących, którzy swe sukcesy zaczęli osiągać jako słyszący i nigdy nie utożsamiali się z tym środowiskiem. Niemal w ogóle natomiast nie pisze się o tych, którzy utracili słuch we wczesnym dzieciństwie lub urodzili się niesłyszącymi i są oddzieleni od reszty społeczeństwa barierą specyficznych, manualnych środków porozumiewania się.

Jednym z najważniejszych problemów osób niesłyszących jest komunikowanie się z otoczeniem. Komunikacja międzyludzka jest warunkiem funkcjonowania człowieka w społeczeństwie. Podstawą komunikacji osób słyszących jest komunikacja werbalna. W przypadku osób niesłyszących podstawą komunikacji werbalnej jest język migowy.

Osoby niesłyszące nie mają problemu z porozumiewaniem się między sobą, podobnie jak osoby słyszące. Bariera w komunikacji występuje dopiero wówczas, gdy chcą się porozumieć osoby słyszące z niesłyszącymi. Osoby te mogą się komunikować ze sobą za pomocą różnych środków komunikacji, jednak nie są one jednakowo dla wszystkich dostępne (np. kartka papieru, telefon komórkowy, tłumacz). Osoby niesłyszące często też nie mogą opanować w wystarczającym stopniu języka polskiego, natomiast wśród osób słyszących znajomość kodów manualnych jest rzadkością.

Celem niniejszej pracy jest ukazanie metod komunikowania się osób niesłyszących. W pierwszej części pracy przedstawiono charakterystykę zaburzeń słuchu. Starano się przedstawić niezbędną wiedzę na temat osób z uszkodzonym słuchem: klasyfikacji uszkodzeń słuchu, rodzajów i etiologii niedosłuchu. Drugi rozdział pracy został poświęcony opisie metod nauczania osób z uszkodzonym słuchem. Ostatni rozdział obejmuje sposoby komunikowania się osób niesłyszących.

Jest to najważniejszy aspekt pracy z osobą niesłyszącą. U osób niesłyszących komunikowanie się za pomocą języka migowego, fonogestów czy odczytywania mowy z ust stanowi główny sposób wyrażania swych uczuć i myśli oraz podstawowy sposób komunikowania się między sobą.

I. Charakterystyka zaburzeń słuchu 

Niniejszy rozdział został poświęcony charakterystyce zaburzeń słuchu. W tej części pracy starano się przedstawić niezbędną wiedzę na temat osób z uszkodzonym słuchem: klasyfikacji uszkodzeń słuchu, rodzajów i etiologii niedosłuchu.

1.1 Klasyfikacja uszkodzenia słuchu

Klasyfikacja osób z uszkodzonym słuchem może być dokonywana zgodnie z celami poszczególnych dyscyplin surdologicznych oraz poglądami jej przedstawicieli.

Podstawową cechą dobrej klasyfikacji jest uwzględnienie problematyki profilaktycznej i diagnostycznej, sposobu leczenia, rewalidacji. Powinna ona być klarowna, prosta oraz unikać wieloznaczności, uwzględniając współczesny stan wiedzy. Są to niektóre wymagania stawiane dobrej klasyfikacji przez Międzynarodowe Biuro Audiofonologii (BIAP). Audiofonologia jest dyscypliną wiedzy integrującą inne nauki z uwagi m.in. na ich znaczenie w rehabilitacji i rewalidacji osób z uszkodzonym słuchem. Z punktu widzenia BIAP wyróżnia się dwie zasadnicze grupy klasyfikacji: medyczną i pedagogiczną. Cel zarówno medycyny, jak i pedagogiki jest podobny – jest nim przywrócenie psychofizycznej sprawności umożliwiającej osobie z uszkodzonym słuchem integrację ze społeczeństwem. [1]

Ze względu na znaczenie podstaw klasyfikacyjnych, opracowanych przez Międzynarodowe Biuro Audiofonologii, które są istotne także dla surdopedagogiki, dyscypliny wiedzy praktycznej, podane poniżej podziały są zgodne z zaleceniami tegoż Biura.

I. Medyczne podstawy klasyfikacji:

  1. postępowanie profilaktyczne i wykrywanie: klasyfikacja etiologiczna
  2. terapia: klasyfikacja kliniczna, umożliwiająca następujące pomiary:
  3. określenie krzywej progowej słuchu i na tej podstawie dokonywanie klasyfikacji audiometrycznej słownej
  4. dobór aparatu słuchowego: klasyfikacja percepcji mowy
  5. sytuacja medyczno-pedagogiczna.

II. Pedagogiczne podstawy klasyfikacji w odniesieniu do wieku dziecięcego

Klasyfikacja pedagogiczna polega na ustaleniu wyników procesów uczenia się w jego uwarunkowaniach pedagogiczno-szkolnych, społecznych. Kryterium pedagogiczne uwzględnia potrzeby organizacyjne systemu wychowania i nauczania głuchych. W Polsce takiego podziału dokonał K. Kirejczyk i wyodrębnił następujące kategorie: [2] 

  1. Kategoria dzieci niedosłyszących, które słyszą i rozumieją mowę mimo występujących u nich wad słuchu.
  2. Kategoria dzieci z resztkami słuchu, które słyszą i rozumieją mowę jedynie przy użyciu aparatów wzmacniających.
  3. Kategoria dzieci praktycznie głuchych, które nie słyszą i nie rozumieją mowy nawet przy użyciu jakichkolwiek dostępnych i stosowanych obecnie aparatów. [3]

W zależności od głębokości uszkodzenia często stosowana jest klasyfikacja opracowana przez Międzynarodowe Biuro Audiofonologii (ilościowa i jakościowa). Przedstawia się ona następująco:

  1. Słuch normalny lub powyżej normalny (próg słyszenia w przedziale do 20 dB) – nie występuje żadne utrudnienie w percepcji mowy
  2. Niedosłuch lekkiego stopnia (próg słyszenia w przedziale 21 – 40 dB) – nie wszystkie elementy mowy potocznej są identyfikowane
  3. Niedosłuch średniego stopnia (próg słyszenia w przedziale 41 – 70 dB) – mowa potoczna nie jest odbierana
  4. Niedosłuch znacznego stopnia (próg słyszenia w przedziale 71 – 90 dB) – odbierana jest mowa tylko o dużym natężeniu
  5. Niedosłuch głębokiego stopnia (próg słyszenia w przedziale powyżej 91 dB) – mowa nie jest w ogóle słyszana. [4]

Klasyfikacja audiometryczna nawiązuje do krzywej audiometrii tonalnej ISO. Obliczeń dokonuje się na podstawie klasycznych częstotliwości mowy (według WHO): 500 – 1000 – 2000 Hz. Wszystkie nie spostrzegane frekwencje liczy się jako 120 dB ubytek. Otrzymane wartości dodaje się i dzieli przez trzy. Kiedy utrata słuchu wynosi powyżej 90 dB obliczona średnia wartość z uwzględnieniem frekwencji w zakresie 250 Hz wyróżnia 3 stopnie ubytku słuchu:

pierwszy stopień – ubytek słuchu niższy lub równy 90 dB

drugi stopień – utrata słuchu między 90 i 100 dB

trzeci stopień – ubytek słuchu powyżej 100 dB.

Do potrzeb logopedycznych przydatna jest bardziej szczegółowa skala ubytków słuchu:

  1. Próg słyszenia zawiera się w przedziale 0 – 15 dB – słyszenie normalne
  2. Próg słyszenia zawiera się w przedziale 16 – 25 dB – minimalna utrata słuchu
  3. Próg słyszenia zawiera się w przedziale 26 – 40 dB – lekka utrata słuchu
  4. Próg słyszenia zawiera się w przedziale 41 – 55 dB – umiarkowana utrata słuchu
  5. Próg słyszenia zawiera się w przedziale 56 – 70 dB – umiarkowanie znaczna utrata słuchu
  6. Próg słyszenia zawiera się w przedziale 71 – 90 dB – znaczna utrata słuchu
  7. Próg słyszenia zawiera się w przedziale powyżej 90 dB – głęboka utrata słuchu. [5]

Poszczególne, szczegółowe klasyfikacje zgodnie z zaleceniami BIAP przedstawiają się następująco:

Klasyfikacja etiologiczna uwzględnia:

  1. Przyczynę uszkodzenia słuchu
  2. Metodologię postępowania medycznego.

Ad 1. Ze względu na przyczynę wyróżnia się uwarunkowania:

  • genetyczne: zależne od predyspozycji, degeneratywne (postępujący dziedziczny niedosłuch)
  • prenatalne: embriopatie (choroby matki, szczególnie różyczka), fetopatie (krwawienia, niezgodność grup krwi)
  • wczesnoporodowe: wcześniactwo, urazy okołoporodowe
  • w wieku dziecięcym: infekcjie, zapalenia mózgu, uszu, uszkodzenia toksyczne, urazy czaszki
  • w wieku dojrzałym przyczyny naczyniowe, alergiczne, starcze.

Ad 2. Na metodologię składają się w postępowaniu medycznym:

  • badanie i anamneza
  • dodatkowe badanie kliniczne, badania radiologiczne, określenie układu chromosonalnego, hematologia, badanie wzroku. [6]

Klasyfikacja kliniczna dotyczy form i metody. W tej klasyfikacji wyróżnia się dwa kryteria:

  1. Trudności w przewodnictwie dźwięku
  2. Trudności w percepcji dźwięku [7].

Ad 1. Przewodnictwo słuchowe – próg pobudliwości słuchowej w przewodnictwie kostnym jest lepszy niż w przewodnictwie powietrznym. Trudności w przewodnictwie dźwięku odróżnia się od trudności w percepcji dźwięku na podstawie audiometrii tonalnej. Przyczyny zaburzeń: aplazja, infekcje, zaburzenia wentylacji ucha środkowego, infekcje w obrębie kości gąbczastych, urazowe przesunięcia podczas złamań kości.

Ad 2. Percepcja dźwięku, próg pobudliwości słuchowej w przewodnictwie kostnym i powietrznym identyczny:

a) recepcja (ucho wewnętrzne) – ubytki tonalne w ślimaku, drogach słuchowych, często powiązane z zaburzeniami percepcji:

b) percepcje (zaburzenia werbalizacji, które nie muszą mieć związku z ubytkiem tonalnym), w postaci:

  • zaburzeń funkcjonalnych,
  • zaburzeń w wyniku obrażeń, skaleczeń. [8]

Pobierz cały materiał


Bibliografia:
[1] B. Hoffman, Surdopedagogika, Warszawa 1987, s. 16.

[2] Z. Sękowska, Pedagogika specjalna, Warszawa 1985, s. 101.

[3] Tamże, 102.

[4] J. Szuchlik, E. Kurkowska, A. Pankowska, A. Senderski, Program pracy z dziećmi z wadą słuchu lub zagrożonymi wadą słuchu w ramach wczesnego wspomagania rozwoju dziecka (0 – 6 lat), Warszawa 2005, s. 21.

[5] Tamże, s. 22.

[6] A.Wyszyńska, Psychologia defektologiczna, Warszawa 1987, s. 51.

[7] M. Góralówna, Rehabilitacja małych dzieci z wadą słuchu, Warszawa 1987, s. 87.

[8] B. Hoffman, Surdopedagogika, Warszawa 1987, s. 18.

Autor: Magdalena Nowak – Czytelniczka Portalu

Bookmark the permalink.

Zbliżające się szkolenia online w naszej akredytowanej placówce doskonalenia nauczycieli:

Dodaj komentarz