1. Rysowanie a rozwój dziecka.
2. Etapy rysowania.
3. Problemy rozwojowe a rysunek dziecka.
4. Narzucać czy pozostawić dowolność w rysowaniu?
5. Rysunek – część zabawy w rozwoju dziecka.

Ad. 1

Rysowanie a rozwój dziecka.

1. Rysunek to zabawa ruchem – wymachiwanie kredką sprawia dziecku przyjemność, podobnie jak poruszanie, postukiwanie czy rzucanie innymi przedmiotami. Kontakt ołówka z kartką papieru jest przypadkowy i początkowo dziecko nie zauważa pozostawionego śladu.
2. Okres przygotowujący rysowanie zwany bazgrotą pojawia się już od ok. 9 miesiąca życia, ale przeciętnie ok. 1,5 roku – początkowo bazgrota nie ma znaczenia – jest bezprzedmiotowa, linie nie są jeszcze znakiem graficznym.
3. Do pierwszych prób bazgrania niezbędny jest prawidłowy rozwój chwytu – ok. 9 miesiąca życia dziecko umie przeciwstawić kciuk pozostałym palcom (wcześniej dziecko chwyta przedmioty całą dłonią).
4. W okresie bazgroty bezprzedmiotowej można zaobserwować fazy jej rozwoju (wg Stefana Szumana): linie poziome, kolejno pionowe, połączenie obu tych kierunków w bazgrocie – takie zmiany wynikają z rozwoju ruchowego i koordynacji wzrokowo – ruchowej. Pojawiają się kolejno w różnym czasie u dzieci zależnie od ich indywidualnego tempa i rytmu rozwoju.
5. Ważne aby w okresie przygotowawczym do rysowania wzmacniać u dziecka ciekawość poznawania świata i własnych wytworów. Warto eksponować pierwsze bazgroty dziecka aby pobudzić je do dalszej aktywności – spowoduje to, że dziecko będzie się rozwijać w aktywności graficznej.

Ad. 2

Etapy rysowania.

1. Nie możemy się doszukiwać znaczenia w wytworach dziecka do momentu gdy linie narysowane przez dziecko nie będą się na siebie nakładały. Dziecko zaczyna kierować ruchami ręki wtedy, gdy wyodrębnia jakiś konkretny znak – kropki czy pojedyncze linie. Można wtedy zaobserwować, że wie co chce narysować, jeżeli rysunek nie jest po jego myśli, dziecko odrzuca kartkę i na nowej powtarza czynność – ujawnia się funkcja symboliczna – dany element graficzny kreślony przez dziecko – coś znaczy.
2. Ważny jest kierunek rysowania – dziecko zaczyna rysować poziomo, następnie pionowo, ukośnie, zaczyna kreślić półokręgi, a na samym końcu koło, zgodnie z przeciętnym tempem rozwoju grafomotorycznego dzieje się to między                           2,5 a 3 rokiem życia.
3. Od momentu, gdy dziecko potrafi już zamykać przestrzeń, tworząc kształty zbliżone do figur geometrycznych, wchodzi w drugą fazę bazgroty – bazgrotę przedmiotową.
4. Dziecko w pierwszych fazach podejmowania prób narysowania postaci nie odwzorowuje rzeczywistości, ale przelewa na papier to, co wie o sobie i świecie – ta cecha rysunku to idioplastyka. Pierwsze głowonogi udaje się narysować dzieciom między 3 a 4 rokiem życia
5. Bardziej złożoną formą postaci ludzkiej w fazie bazgroty przedmiotowej jest głowotułów (nogi jako płetwy lub kropki, brak rąk).
6. Dzieci dorysowują postaci głowonoga oczy i usta, czasem nos jako kropkę i kreskę. Nie bez znaczenia w rysunku dziecka jest fakt, że jest on statyczny. Dziecko samo aktywne chce aby jego rysunek w jakiś sposób ożył – komentuje przy rysowaniu tego, co robi – pojawia się to jako zastępnik ruchu na „obrazku”.
7. W wieku 4 lat dziecko wykazuje już tendencję do rysowania prawa lub lewą ręką – występuje prawidłowość iż, dzieci praworęczne rysują od lewej strony kartki ku prawej a leworęczne odwrotnie – mechanizmy te są odzwierciedleniem dokonujących się procesów lateralizacji.
8. Drugą strategią rysowania postaci ludzkiej w fazie bazgroty przedmiotowej jest strategia krzyża. Dziecko rysuje krzyż i jedynie pogrubia jego górną część, tworząc głowę, podobnie boczne części, tworząc dłonie, a w miejscu stóp dorysowuje dwie „miotełki”. Ten prosty sposób kreślenia postaci ujmuje graficznie istotę przestrzennego układu ciała człowieka.

Ad. 3

Problemy rozwojowe a rysunek dziecka. 

1. Rysowanie „naprawdę” – zaczyna się ok. 5 roku życia (kończy ok. 8 roku życia), gdyż dopiero wtedy dziecko rysując, konstruuje uproszczone schematy elementów świata (postacie ludzkie, zwierzęta, budowle, elementy przyrody) – ten okres w rysowaniu to schemat uproszczony. Rysunki dzieci nie zawierają wielu szczegółów, są zgeometryzowane, statyczne i dysproporcjonalne.
2. Między 6 a 7 rokiem życia, gdy doskonali się już technika rysowania, pojawia się faza ekspresji swobodnej.
3. Dziecko rysunkiem wyraża własne komunikaty, sama kolejność i wielkość rysowania poszczególnych elementów sugeruje, co dziecko chce przede wszystkim opowiedzieć poprzez rysunek. Uzupełnia to swoimi komentarzami. Po skończonej pracy prosimy dziecko aby opowiedziało o swoim rysunku.
4. W wieku 6 lat dzieci potrafią narysować właściwie wszystkie schematy obrazujące świat – pojawiają się schematy konstrukcji rysunku – warstwy – pierwszy plan powstaje na dole kartki i jest zwykle najbogatszy treściowo, środkowy stosunkowo mało zabudowany, górny plan jest treściowo zróżnicowany.
5. Elementy duże w stosunku do pozostałych, rysowane w centrum kartki są zaakcentowaniem tego co w rysunku dla dziecka jest najważniejsze.
6. Dziecko 6-7 letnie opowiada już rysunkiem sceny, zdarzenia z realnej lub fikcyjnej rzeczywistości.

Ad. 4

Narzucać czy pozostawić dowolność w rysowaniu? 

1. Książeczki typu „narysuj po przerywanej linii” służą ćwiczeniu precyzji ruchów ręki, doskonaleniu koordynacji wzrokowo – ruchowej, która przygotowuje umiejętność pisania. Nie należy u dziecka, w fazie ekspresji swobodnej, korygować jego sposobu rysowania, pokazywać wzorów.
2. Nie należy zmuszać dziecka do rysowania – wszyscy różnimy się poziomem aktywności , czyli poziomem potencjału twórczego. Warto dziecku pozostawić swobodę, dostarczając jednocześnie ciekawych materiałów.
3. Zgodnie z prawidłowym rozwojem dziecka normą jest, że kreślone przez nie bazgroty i rysunki są w wieku przedszkolnym wyraźne, ale nie przebijają kartki. Dziecko zarysowuje większą część lub całą powierzchnię kartki.
4. Sama analiza wytworu dziecka, biorąc pod uwagę cały proces jego powstawania, jest bogatym źródłem informacji o dziecku i jego przekazie. Do najczęstszych błędów popełnianych przy odbiorze rysunku dziecka zaliczamy ocenę barwy, jakiej ono użyło. Zdarza się często, że dorosłym nie podoba się, gdy dziecko do rysowania wybiera kolor czarny. Należy jednak pamiętać, że dopiero ok. 4-5 roku życia występuje u dzieci intencjonalne selekcjonowanie kolorów, choć wcześniej już znają ich nazwy i potrafią je samodzielnie wybrać.

Ad. 5

Rysunek – część zabawy w rozwoju dziecka.

1. Zabawa stanowi arenę rozwoju dziecka, wobec tego niezmiernie ważne jest stwarzanie optymalnych warunków do różnego rodzaju zabaw. Zabawa rozwija się od wieku niemowlęcego, dlatego od samego początku należy zwrócić uwagę na to, co np. umieszczamy nad łóżeczkiem – nie wolno wieszać dużo i należy to co jakiś czas zmieniać. Nadmiar bodźców jest równie niekorzystny jak ich niedomiar.
2. Warto zacząć od jednego balonika – codziennie w innym kolorze. Jeśli chodzi o kształty to zaczynamy od elipsy i kółka, nieco później wprowadzamy grzechotki. W pierwszych 4-5 miesiącach życia niezwykle istotne jest aby matka spędzała z dzieckiem jak najwięcej czasu, pomaga to wcześniej dostrzec niepokojące objawy w zachowaniu – np. pierwsze symptomy autyzmu.
3. Dorosły w zabawie z dzieckiem powinien wystąpić w roli partnera i niejako „zniżyć się” do jego poziomu. Nasza zabawa z dzieckiem musi uwzględniać jego potrzeby, przede wszystkim swobodę ruchu, samodzielność, bezpieczeństwo.
4. W wieku przedszkolnym ważne stają się zabawy receptywne, polegające na oglądaniu bajek, filmów, czytaniu książek – nie powinny jednak one dominować. Obok zabaw konstrukcyjnych pojawiają się zabawy „na niby”, w których dorosły powinien podążać za pomysłami i tokiem zabawy dziecka.
5. Powinniśmy być przede wszystkim partnerami dla dziecka i dostarczać mu bodźców do twórczej zabawy.

Autor: Ramona Włoch