Zdaje się, że o rozwoju sprawności dłoni i posługiwaniu się narzędziem kreślarskim napisano już niemal wszystko: pojawiają się coraz to nowe metody, atrakcyjne pomoce, ćwiczenia i zabawy, które zastępują żmudne szlaczki. Wiemy bowiem, że pisanie szlaczków, a po nich – kształtne stawianie liter, jest ostatnim etapem rozwijania sprawności z zakresu małej motoryki. Jak zatem do niego dotrzeć?

Umiejętność sprawnego i kształtnego pisania poprzedzają inne sprawności motoryczne:

• czucie własnego ciała, równowaga i adekwatne napięcie mięśniowe,
• równowaga i koordynacja,
• sprawne działanie obręczy barkowej, mięśni ramienia i przedramienia,
• sprawne ruchy nadgarstka, dłoni i palców,
• ruchy precyzyjne dłoni.

Poniżej znajdą Państwo propozycje, w jaki sposób rozwijać poszczególne umiejętności.

Ćwiczenia poprawiające napięcie mięśniowe i czucie własnego ciała:

• „siłowanie się” z piłką typu body-ball, dociskanie nią ciała dziecka,
• toczenie piłki rehabilitacyjnej po ścianie,
• turlanie piłek różnej wielkości,
• przemieszczanie się na piłce (okrągłej lub w kształcie fasolki) na plecach lub na brzuchu,
• „przepychanie” ściany,
• przepychanie skrzyń, pudeł wypełnionych zabawkami, materiałami, np. piaskiem, ziarnami,
• czołganie się, czworakowanie, turlanie się po materacu, przechodzenie przez tunel,
• jeżdżenie na brzuchu na deskorolce,
• sięganie po zabawki w leżeniu na platformie lub na huśtawce,
• przeciąganie liny,
• rozciąganie taśmy Thera-Band,
• podnoszenie ciężarów, przenoszenie butelek wypełnionych piaskiem, wodą,
• rzucanie, odbijanie, kozłowanie, żonglowanie piłkami,
• ściskanie i rozciąganie gniotków, piłeczek.

Ćwiczenia poprawiające orientację w schemacie ciała, równowagę i koordynację wzrokowo-ruchową:

• pokonywanie toru przeszkód,
• pokonywanie slalomów,
• przejście po równoważni – taśmie, linie, ławeczce, murku,
• przechodzenie z woreczkiem na głowie,
• przenoszenie zabawek na tacy, piłki na łyżce,
• rzuty do celu,
• ćwiczenia ruchów jednoczesnych, np. lewą ręką poklep się po głowie, prawą głaszcz się po brzuchu; lewą ręką dotnij oka, prawą ucha,
• ćwiczenia ruchów naprzemiennych,
• umieszczanie i ściąganie na ciele dziecka lub jego odzieży drobnych przedmiotów, np. maskotek, figurek, naklejek, piórek, spinaczy do bielizny,
• skakanie według instrukcji: do przodu, do tyłu, w lewo, prawo,
• gra w klasy, w twistera, ringo.

Ćwiczenia obręczy barkowej, mięśni ramienia i przedramienia:

• odbijanie piłki zawieszonej na sznurku,
• wykonywanie ruchów wstążką, chusteczką – może być do muzyki,
• dyrygowanie do muzyki pałeczką lub wstążką,
• wykonywanie orła i pajacyków,
• łapanie baniek,
• odbijanie balonów,
• malowanie na dużych powierz­chniach – farbami, kisielem, pianką do golenia,
• kreślenia na dużych arkuszach papieru przyczepionych do ściany, rozłożonych na podłodze i na stole,
• rysowanie w powietrzu – wzorów, kształtów, liter,
• krążenia ramionami, zabawa w „pływanie na sucho”.

Ćwiczenia ruchów nadgarstka, dłoni i palców:

• zaciskanie dłoni, otwieranie i zamykanie pięści, dociskanie dłoni do siebie,
• ćwiczenia ruchów nadgarstków – wachlowanie, przeganianie muchy, wkręcanie żarówek,
• nawijanie sznurka na nadgarstek,
• zwijanie sznurka w kłębek,
• zgniatanie folii, gazety,
• chowanie w dłoniach drobnych piłeczek, chusteczek,
• wyciskanie gąbki,
• wkładanie gumek recepturek na tubę, rozciąganie ich między pinezkami,
• turlanie piłeczek z wypustkami,
• masaż dłoni różnymi fakturami (piłką, gąbką, masażerem),
• naśladowanie ruchów: strzepywania wody, padającego deszczu, wiatru, tornada, samochodu wyścigowego, gry na perkusji – na stole, na piłce, na kartce,
• zabawy z pacynkami,
• gra w łapki, naśladowanie sekwencji ruchów, np. uderzania grzbietem i wnętrzem dłoni o stół,
• przewlekanie sznurowadeł przez otwory, nawlekanie korali na sznurek,
• zabawy z masą solną, galaretką, wałkowanie ciasta,
• wciskanie drobnych elementów (koralików, cekinów) w masę plastyczną.

Ćwiczenia rozwijające ruchy precyzyjne:  

• masaż palców, wałkowanie, „wyciąganie” palców,
• zgniatanie folii bąbelkowej,
• rozwijanie „cukierków” z papierków,
• zakręcanie śrubek,
• kreślenie palcem po wzorach,
• odrysowywanie szablonów,
• odwzorowywanie kształtów, wzorów, liter, rysunków,
• pisanie po wzorach,
• kreślenie po śladzie, po kropkach,
• rysowanie szlaczków.

O czym jeszcze warto pamiętać, usprawniając umiejętności z zakresu małej motoryki i grafomotoryki?

• We współpracy z rodzicami, zadbajmy o odpowiednią ilość ruchu, również na świeżym powietrzu, w tym aktywności na placu zabaw, parku linowym, jazdę na rowerze, hulajnodze, na sankach.
• Nie zmuszamy dziecka do wykonywania aktywności – proponujemy różne bodźce, sprawdzamy, które z nich są akceptowane i lubiane przez dziecko, w miarę trwania ćwiczeń proponujemy kolejne.
• Podczas pracy przy stoliku dbamy o prawidłową pozycję: stopy oparte o podłogę lub podnóżek, plecy proste, przedramię ręki piszącej oparte jest o stolik, druga ręka przytrzymuje kartkę. Dzieciom z nadruchliwością możemy zaproponować siedzenie na dysku sensorycznym, oparcie stóp o klin terapeutyczny lub włożenie ich do kuwety z materiałem naturalnym. W przypadku utrzymujących się trudności z utrzymaniem prawidłowej postawy dziecka, warto skonsultować się ze specjalistą, np. fizjoterapeutą lub okulistą.

Serdecznie zapraszamy zainteresowanych nauczycieli na szkolenie webinarowe do naszej akredytowanej Niepublicznej Placówki Doskonalenia Nauczycieli PERFECTUS pt. Terapia ręki – wspieranie rozwoju grafomotoryki u dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym.

Bibliografia:

• B. Odowska-Szlachcic, Wspieranie integracji sensorycznej. Ćwiczenia usprawniające bazowe układy zmysłowe i korygujące zaburzenia planowania motorycznego, wyd. Harmonia, Gdańsk 2011
• https://www.famiga.pl/product/webinar-2023-10-23-mala-motoryka/, dostęp z dnia 30.11.2024
• Własne pomysły i doświadczenia

Autorka: Urszula Wesół – pedagog specjalny

Pedagogika Specjalna – portal dla nauczycieli