Fragment pracy licencjackiej

Autor: Agnieszka Mordel – Czytelniczka Portalu

WSTĘP

Praca moja dotyczy jakości życia dzieci i młodzieży słabowidzącej i niewidzącej. Na wybór tego tematu wpływ miała moja obserwacja osób żyjących z takiego rodzaju niepełnosprawnością. Kolejnym powodem podjęcia tego tematu jest duża ilość opracowań i publikacji dotyczących tego zagadnienia.

W części teoretycznej przedstawiłam charakterystykę dzieci i młodzieży z uszkodzonym wzrokiem począwszy od klasyfikacji dzieci i młodzieży z uszkodzonym wzrokiem, poprzez czynniki, które wpływają na rozwój, naukę czynności życia codziennego, orientację przestrzenną, a kończąc na edukacji osób z uszkodzonym wzrokiem w szkole specjalnej.

Drugą część pracy stanowi prezentacja własnego warsztatu badawczego. Omówiłam tu przedmiot, cele badań i problemy badawcze. Scharakteryzowałam też metodę i techniki badawcze oraz opisałam przebieg badań.

Część empiryczna zawiera zestawienie wyników badań przeprowadzonych w Ośrodku Szkolno-Wychowawczym w Lublinie. Zawarłam tam także informacje dotyczące sposobu funkcjonowania placówki na rozwój dzieci i młodzieży z uszkodzonym wzrokiem. Całość zamyka zakończenie, wykaz literatury i aneks.

ROZDZIAŁ I

1. Charakterystyka dzieci i młodzieży z uszkodzonym wzrokiem

Coraz więcej dzieci rodzi się z uszkodzonym narządem wzroku lub nabywa tę niepełnosprawność w trakcie swojego życia poprzez różnego rodzaju wypadki, urazy mechaniczne np. poprzez zabawy kijami, strzelanie wapnem z butelki, strzelanie z łuku, kamieniem z procy, zabawę nożyczkami, widelcami, wybuch niewypałów. Dzieci i młodzież ta musiała z powodu zaistniałego kalectwa przenieść się ze szkół zwykłych do szkół specjalnych,  aby móc się tam uczyć życia z zaistniałą niepełnosprawnością.

1.1. Znaczenie wzroku w życiu człowieka

Narządy zmysłu służą do odbierania określonych bodźców. Składają się najczęściej z dużej liczby komórek zmysłowych – receptorów, przy pomocy których rejestrują zmiany zachodzące w środowisku oraz przekazują impulsy do odpowiednich ośrodków mózgu i rdzenia kręgowego. Umożliwiają właściwe reagowanie organizmu na otrzymane sygnały. Narządami zmysłu u człowieka są: ucho, narząd równowagi, narząd smaku, narząd węchu, receptory dotyku, temperatury, bólu oraz oko.

Wzrok ma duże znaczenie dla dorosłego człowieka, a jeszcze większe dla dzieci i młodzieży. Jest on podstawowym czynnikiem, który umożliwia rozwój człowieka. Pozwala na poznanie i zdobywanie informacji na temat zjawisk znajdujących się w otoczeniu dziecka. Wzrok odgrywa dużą rolę w wykonywaniu różnych czynności praktycznych, które oparte są na mechanizmie koordynacji wzrokowo-ruchowej, gdzie wzrok pełni funkcję orientacyjną, kierującą i kontrolującą przebieg tych czynności. Wzrok pełni również funkcję orientacyjną w przestrzeni i środowisku, co jest niezbędnym warunkiem samodzielnego funkcjonowania w domu, w szkole, na ulicy.

Oko jako narząd wzroku umożliwia człowiekowi poznawanie otaczającej rzeczywistości i zdobywanie własnego doświadczenia, również ma bardzo duże i wielostronne znaczenie w życiu człowieka, gdyż pozwala mu na:

• zdobywanie wiedzy pośrednio przez lekturę i studia,
• orientację przestrzenną i samodzielne poruszanie,
• wykonywanie czynności samoobsługowych,
• wykonywanie pracy zawodowej,
• komunikowanie się,
• udział w życiu społecznym,
• ekspresję emocjonalną i funkcjonalną.[1]

1.2. Rodzaje czynników wpływających na uszkodzenie narządu wzroku

Narząd wzroku, podobnie jak inne narządy w organizmie człowieka, może ulec uszkodzeniu na skutek różnych czynników wewnętrznych i zewnętrznych. W wyniku takiego uszkodzenia może nastąpić całkowite lub częściowe zniesienie czynności wzrokowych, czyli ślepota lub słabowzroczność. U dzieci uszkodzenie wzroku może wystąpić na skutek:

1. Czynników genetycznych, gdy uszkodzone geny przekazane są dziecku dziedziczenie. Ma to miejsce w przypadku dziedzicznej zaćmy (katarakty), dziedzicznego zaniku nerwu wzrokowego, dziedzicznej wysokiej krótkowzroczności.

2. Czynników wrodzonych, gdy uszkodzenie wzroku powstaje w okresie płodowym i spowodowane jest głównie chorobami matki w okresie ciąży. Bardzo niebezpieczne dla płodu są takie choroby przyszłej matki, jak: kiła, odra, różyczka czy toksoplazmoza (zakażenie pasożytnicze). Ponadto różnego rodzaju zatrucia w okresie ciąży mogą zakończyć się uszkodzeniem wzroku nienarodzonego dziecka. Do takich szkodliwych dla dziecka czynników należy także spożywanie alkoholu przez kobietę ciężarną.

W tym miejscu trzeba także wspomnieć o wcześniactwie dziecka. W wyniku konieczności przebywania w inkubatorze przez określony czas, wzrok dziecka może ulec także uszkodzeniu na skutek niewłaściwego dawkowania tlenu.

3. Chorób oczu, które mogą wystąpić po urodzeniu się dziecka i w późniejszym okresie życia, jak: jaskra, zaćma, jaglica, nowotwory oka, barwnikowe zwyrodnienie siatkówki itp.

4. Chorób ogólnych, powodujących uszkodzenie narządu wzroku, jak: cukrzyca, gruźlica, choroby weneryczne, zapalenie opon mózgowych i mózgu, guz mózgu, albinizm (bielactwo) itp.

5. Niewłaściwej diety, czyli pożywienia pozbawionego witaminy A.

6. Urazów, będących wynikiem zabaw niebezpiecznymi dla oczu przedmiotami, wypadków w domu czy w szkole lub wypadków drogowych.[2]

1.3. Klasyfikacja dzieci i młodzieży z uszkodzonym narządem wzroku

Za kryterium podziału dzieci i młodzieży z uszkodzonym wzrokiem  przyjmuje się uszkodzenie widzenia centralnego tzn. obniżenie ostrości wzroku, ubytki pola widzenia. W oparciu o te kryteria dzieli się dzieci na:

1. Dzieci niewidome, wśród których wyróżnia się:

• Dzieci całkowicie niewidome, u których czynności wzrokowe zostały całkowicie zniesione i nie reagują one na żadne bodźce wzrokowe. Wyjątek stanowią dzieci, które zachowały tzw. poczucie światła. Potrafią jedynie rozróżniać dzień i noc lub zapalone światło wieczorem w pomieszczeniu.
• Dzieci niewidome z resztkami wzroku (szczątkowo widzące) z ostrością wzroku do 0,05. Zachowana zdolność ich widzenia nie jest większa niż 5% normalnej ostrości. Do nich zalicza się również dzieci z zawężeniem pola widzenia do 10˚ niezależnie od ostrości wzroku. Dzieci te widzą tylko bardzo mały fragment przestrzeni (jak gdyby przez dziurkę od klucza). Dzieci z resztkami wzroku wprawdzie zachowały pewien szczątkowy wzrok, lecz nie przedstawia on w większej wartości poznawczej, w konkretnym przypadku trzeba go oceniać bardzo indywidualnie.

2. Dzieci słabo widzące, które stanowią grupę bardzo zróżnicowaną. Wśród nich można wyróżnić:

• Dzieci z wysoką krótkowzrocznością, czyli z uszkodzeniem czynności optycznych, powodujących trudności w spostrzeganiu przedmiotów, znajdujących się w znacznej odległości. Mają trudności z akomodacją soczewki, czyli przystosowaniem do widzenia z bliska i z daleka. Mogą spostrzegać tylko przedmioty znajdujące się bardzo blisko. Mają olbrzymie trudności z widzeniem przedmiotów znajdujących się w pewnej odległości, pomimo zastosowania odpowiednich szkieł korekcyjnych (okularów).
• Dzieci z uszkodzeniem widzenia obwodowego, czyli z różnymi ubytkami pola widzenia. Dzieci te mogą mieć koncentryczne (równomierne) zwężenie pola widzenia, nie większe jednak niż 30˚ lub widzenie połowiczne – wypadnięcie połowy (po lewej lub prawej stronie) pola widzenia oraz mroczki rozsiane, czyli wypadnięcie pewnych jego części o różnej wielkości i kształcie ciemne plamki w polu widzenia. Dzieci z ograniczonym polem widzenia mają przede wszystkim trudności w spostrzeganiu przestrzeni. Powoduje to trudności w orientowaniu się w otoczeniu, co negatywnie wpływa przede wszystkim na samodzielne poruszanie się oraz wykonywanie różnych czynności praktycznych.
• Dzieci słabo widzące z zaburzeniem widzenia stereoskopowego, czyli widzenia obuocznego. Występuje przy zezie i znacznych różnicach ostrości wzroku w obu oczach. Dzieci takie mają przede wszystkim trudności w spostrzeganiu przedmiotów jako brył, a także przestrzeni jako głębi oraz w ocenie odległości i kierunków.

Wśród dzieci słabo widzących można także spotkać:

• Dzieci z ustabilizowaną słabowzrocznością, u których aktualny stan ma charakter trwały i prognoza okulistyczna nie przewiduje dalszego pogorszenia, chyba że wystąpiłyby inne nieprzewidziane przyczyny.
• Dzieci z nieustabilizowaną słabowzrocznością, u których proces chorobowy nadal trwa i może zakończyć się całkowitą utratą wzroku. Istnieją niektóre choroby, których skutkiem jest stopniowa utrata wzroku. Słabowzroczność jest więc u tych dzieci etapem przejściowym prowadzącym do całkowitej ślepoty.[3]

2. Rozwój psychiczny dzieci z uszkodzonym wzrokiem

Rozwój psychiczny, ale również rozwój społeczny dziecka z uszkodzonym wzrokiem, jest bardzo zubożały.

Ubóstwo życia psychicznego i społecznego jednostki niewidomej oraz wady wzroku opóźniają bądź zmniejszają, czasem wręcz utrudniają, rozwój sfery uczuciowej, emocjonalnej i społecznej dziecka. Stan taki często pogłębia destrukcyjny wpływ środowiska, zwłaszcza krańcowo różne postawy rodzicielskie – akceptujące z przesadną czułością dziecko niewidome bądź je odrzucające, niechętne mu i całej jego egzystencji. Przy tym, wzrastająca w miarę rozwoju, świadomość własna niewidomego, co do faktu ograniczonego wadą wzroku działania, zminimalizowanych możliwości, zależności od innych ludzi – prowadzi do rezygnacji, poczucia mniejszej wartości, izolacji społecznej, autyzmu.[4]

Pobierz całą pracę

[1] Zofia Sękowska, Wprowadzenie do pedagogiki specjalnej, Warszawa 2001

[2] Tadeusz Majewski, Tyflopsychologia rozwojowa. Psychologia dzieci niewidomych i słabo widzących, Warszawa 2002

[3] Tadeusz Majewski, Tyflopsychologia rozwojowa. Psychologia dzieci niewidomych i słabo widzących, Warszawa 2002

[4] Aleksander Makowski, Nieletni sprawni inaczej i ich ortopedagogika, Warszawa 1997

Autor: Agnieszka Mordel – Czytelniczka Portalu