4 stycznia 1809 roku urodził się Louis Braille – twórca alfabetu dla osób niewidomych. Corocznie w dniu jego urodzin obchodzimy Światowy Dzień Braille’a.

Kim był Louis Braille?

Braille był francuskim organistą, stracił wzrok w dzieciństwie na skutek wypadku w warsztacie rodziców. Otoczony wielką troską przez rodzinę, dzięki otwartej postawie rodziców, brał udział w normalnych czynnościach życiowych. W domu uczył się alfabetu dotykając kształtu liter utworzonych z wbitych w deskę gwoździ. Uczęszczał do wiejskiej szkoły, a w wieku 10 lat uzyskał stypendium w szkole dla niewidomych w Paryżu. Tam spotkał emerytowanego kapitana Charlesa Barbiera de la Serre, który opowiadał uczniom o systemie korespondencji używanym przez francuską armię, umożliwiającym odczytywanie rozkazów bez użycia światła. Zainspirowany tym rozwiązaniem, w wieku niespełna 16 lat stworzył swój własny system pisma, które zrewolucjonizowało życie osób niewidomych.

Alfabet Braille’a

Podstawą tego systemu jest sześciopunkt w kształcie prostokąta, w ramach którego z różnej ilości i konfiguracji punktów wypukłych uzyskuje się 63 znaki.

Alfabet Braille’a to uniwersalny system pisma punktowego (dotykowego), używany jest we wszystkich językach świata. W brajlu można zapisać wszystko – istnieje także kilka uzupełniających systemów zapisu brajlowskiego – notacje: muzyczna, matematyczna, chemiczna, fizyczna.

Współczesność, a pismo Braille’a

Dzisiejsze technologie zmieniają życie osób niewidomych, umożliwiają im korzystanie z Internetu, dostęp do informacji i komunikację ze światem, wykorzystując  Alfabet Braille’a, książki mówione, pomoc lektorów, komputer i urządzenia oraz oprogramowanie umożliwiające bezwzrokowy dostęp do tekstu. Wśród najpopularniejszych urządzeń elektronicznych znajdują się te, które wykorzystują pismo Braille’a oraz te, które wykorzystują  mowę syntetyczną.

Uczniowie z niepełnosprawnością wzroku

W Polsce dzieci i młodzież z dysfunkcją narządu wzroku uczą się w szkołach ogólnodostępnych, w tym integracyjnych oraz w dedykowanych im szkołach dla niewidomych i słabowidzących. Są grupą zróżnicowaną pod względem rodzaju zaburzeń widzenia (niewidzący, słabo widzący), wieku, w którym wystąpiło uszkodzenie wzroku, przebiegu schorzenia oraz procesu leczenia i rehabilitacji. Prezentują oni różne potrzeby w zakresie dostosowań edukacyjnych. Uczniowie ci wymagają stosowania specjalnych metod pracy, a także specjalistycznych pomocy dydaktycznych i oprzyrządowania, dobranych do konkretnego dziecka.

Pomoce dydaktyczne i oprzyrządowanie dla uczniów z dysfunkcją narządu wzroku to m.in.:

• narzędzia do zapisu (zeszyty z powiększoną liniaturą, maszyny brajlowskie, papier brajlowski)
• tabliczki do pisania i dłutka
• pomoce dotykowe, np. mapy, globusy, eksponaty
• książeczki dotykowe
• ruchomy Alfabet Braille’a
• kubarytmy (pomoc do nauki matematyki)
• stanowiska komputerowe z syntezatorem mowy, programem odczytu ekranu, linijką brajlowską, skanerem, autolektorem, słuchawkami
• drukarki brajlowskie oraz do grafiki dotykowej
• notatniki brajlowskie (pomoce tyfloinformatyczne)
• pomoce optyczne, np. powiększalniki, lupy, lunety.

Należy pamiętać, że niewidome dzieci widzą za pomocą zmysłu dotyku i stwarzać im jak najczęściej okazję do dotykowego poznawania przedmiotów. Ważne, by nauczyciel słownie objaśniał tok lekcji, pomoże to w pełnym uczestnictwie ucznia niewidomego w lekcji.

Źródła:

• Paplińska M. red.: Pismo Braille’a. Z tradycją w nowoczesność, Fundacja Polskich Niewidomych i Słabowidzących „Trakt”, Warszawa 2016
• Śmiechowska-Petrovskij E., Warunki efektywności edukacji inkluzyjnej uczniów niewidomych i słabo widzących w kontekście modelu współpracy instytucji i placówek oświatowych
• https://pl.wikipedia.org
• http://www.trakt.org.pl

Autor: Edyta Maroszek – pedagog specjalny

Pedagogika Specjalna – portal dla nauczycieli