Żyjemy w przestrzeni, już od urodzenia uczymy się, jak ją rozumieć. Człowiek zaczyna poznawanie przestrzeni od świadomości własnego ciała, czyli od własnego „ja” (imię, wygląd, nazwy części ciała). Następnie dziecko zaczyna patrzeć na otoczenie ze swojego punktu widzenia. Powoli zauważa, że coś znajduje się przed nim, za nim, z boku itd. Kolejnym krokiem w rozwoju jest kształtowanie się zdolności widzenia świata oczami innej osoby. Ten etap nie jest łatwy i wymaga już wysiłku intelektualnego (rozumienie pojęcia przesunięcia i obrotu).

Z chwilą pójścia do szkoły, dzieciom potrzebna jest jeszcze jedna umiejętność – orientacja na kartce papieru, co jest konieczne w procesie nauki czytania i pisania, a później podczas uczenia się matematyki, fizyki, geografii. Nabywanie tej umiejętności nie jest łatwe. Edyta Gruszczyk-Kolczyńska uważa, że dzieci rozpoczynające naukę w szkole, powinny dysponować umiejętnością patrzenia na otoczenie oczami drugiej osoby i orientowania się na kartce papieru. W przeciwnym razie, nie będą rozumiały poleceń nauczycieli.

Zdaniem prof. Gruszczyk-Kolczyńskiej, dziecko poznaje przestrzeń w działaniu, poprzez własny ruch – obserwuje, czuje i nazywa swoje doświadczenia. Dlatego powinniśmy aranżować dla niego sytuacje poznawcze, zabawy i zadania do wykonania.

Jak rozwijać u dziecka orientację przestrzenną? Poniżej prezentujemy zestaw  przykładowych ćwiczeń i zabaw.

Poznawanie swojego ciała

Dziecko pokazuje i nazywa poszczególne części ciała, dotyka ich, porusza wskazaną częścią ciała np. „poruszam głową, poruszam oczami, poruszam buzią…”

Zabawy przed lustrem

Dziecko ogląda swój wizerunek w lustrze, pokazuje i nazywa części ciała, rusza poszczególnymi częściami ciała, naśladuje i pokazuje miny w lustrze (dowolne miny lub związane z emocjami np. jestem wesoły, jestem smutny, jestem zły).

Powitanie częściami ciała

Uczniowie witają się poszczególnymi częściami ciała zgodnie z poleceniami nauczyciela, np. „podajcie sobie prawe ręce, dotknijcie się lewymi kolanami, poklepcie się po lewym ramieniu”.

Zabawa ruchowa „Owoce”

Wokół dziecka na podłodze rozkładamy różne owoce. Dziecko określa położenie tych owoców względem swojej osoby. Pytamy np. Gdzie leży jabłko? Gdzie jest śliwka? Gdzie leży gruszka?

Franczyk A., Krajewska K. (2009): Zabawy i ćwiczenia na cały rok.

Zabawa ruchowa z piłką

Terapeuta wydaje dziecku polecenia np.:

– stań za piłką

– stań przed piłką

– stań obok piłki

– podnieś piłkę do góry

– postaw piłkę na podłodze

– podnieś piłkę z podłogi

– rzuć piłkę do mnie.

Zabawa z masą solną

Pomoce: masa solna, dwie tacki, ryż lub inne materiały do ozdabiania.

Dziecko formuje na dwóch tackach dwa duże koła z masy solnej. Na jednej tacce odciska prawą dłoń, a na drugiej lewą. Odciśnięte dłonie ozdabia wg własnego pomysłu.

Umieszczanie przedmiotów wg instrukcji

Gromadzimy różne przedmioty i rozkładamy w sali, np. jabłko na ławce, piłkę pod biurkiem, klocek na telewizorze, zegarek obok krzesła. Dziecko odpowiada na pytanie, gdzie są umieszczone poszczególne przedmioty.

Umieszczanie przedmiotów wg instrukcji

Zadaniem dziecka jest ułożenie klocków wg poleceń nauczyciela. Np. połóż żółty klocek przed sobą, z prawej strony żółtego klocka połóż zielony klocek. Na zielonym klocku połóż czerwony klocek itd.

Skorek E. red. (2012): Terapia pedagogiczna

Zabawa ruchowa

Dzieci wykonują polecenia nauczyciela, np.

– na środku dywanu stanie Ola

– obok Oli stanie Ania

– za Anią stanie Jurek

– z prawej strony Jurka stanie Mateusz

– przed Mateuszem stanie Iza.

Zabawa ruchowa

Dzieci biegają po klasie. Na sygnał nauczyciela, ustawiają się i wykonują zadania wg jego instrukcji, np. stańcie obok okna, przykucnijcie pod ławką, zatrzymajcie się przed tablicą.

Chodzenie „pod dyktando”

Dorosły stoi obok dziecka i wydaje polecenia: „idź dwa kroki w prawo…, teraz trzy kroki do przodu…, dwa kroki do tyłu…, pięć kroków w lewo…”

W rozwijaniu orientacji przestrzennej bardzo przydatne mogą okazać się ćwiczenia zaproponowane przez Weronikę Sherborne (Metoda Ruchu Rozwijającego), zabawy paluszkowe i dziecięce masażyki wg Marty Bogdanowicz, zabawy muzyczno-ruchowe oraz ćwiczenia rysunkowe i graficzne.

Bibliografia

Franczyk A., Krajewska K. (2009): Zabawy i ćwiczenia na cały rok. Propozycje do pracy z dziećmi młodszymi o specjalnych potrzebach edukacyjnych, Wydawnictwo Impuls, Kraków.

Gruszczyk-Kolczyńska E., Zielińska E. (1997): Dziecięca matematyka. Edukacja matematyczna dzieci w domu, przedszkolu i szkole, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.

Skorek E. red. (2012): Terapia pedagogiczna, Wydawnictwo Impuls, Kraków.

Pedagogika Specjalna – portal dla nauczycieli