Metoda intermedialna

Autor: Czytelnik Portalu Pedagogika Specjalna
Opublikowano: 9 lipca 2016 roku.

dziewczynka-multimediaŚrodki masowego przekazu (mass media) stały się nieodłącznym elementem współczesnego świata. Zarówno te tradycyjne, jak telewizja i radio, jak i nowe media: Internet, gry komputerowe i różnego typu nagrania filmowe, używamy  codziennie w różnych dziedzinach naszego życia. Stanowią one także istotny element działań pedagogicznych w współczesnej szkole. Modnym stało się, aby nauczyciel ubarwiał zajęcia wieloma różnymi mediami, docierając do szerszej grupy odbiorców. Jest to związane z poszerzającą się wiedzą na temat uczenia się. Każdy z nas ma swój charakterystyczny styl uczenia się, biorąc je pod uwagę, można ogólnie podzielić nas na: wzrokowców, słuchowców lub kinestetyków.

Nauczyciel w klasie musi na to zwrócić szczególną uwagę i skierować swoje działa tak, aby angażować w proces nauki wszystkie zmysły. Powoduje to, że wiedza i umiejętności uczniów utrwalają się i na dłużej pozostają w ich pamięci. Owe wielozmysłowe doznania zapewniają nam różnego rodzaju media i właśnie z tego powodu są one bardzo chętnie wykorzystywane przez nauczycieli.

Już od jakiegoś czasu, mówiąc o mediach w szkole, mówi się o metodzie multimedialnej. Multimedia w Multimedialnej Encyklopedii PWN określone są jako „połączenie różnych sposobów przekazywania informacji (tekstu, dźwięku, grafiki, obrazów ruchomych i nieruchomych) za pośrednictwem komputera lub skomputeryzowanego sprzętu audiowizualnego (odtwarzacza płyt kompaktowych, magnetowidu, elektronicznych instrumentów muzycznych). (…)”.[1] Natomiast metodę multimedialną w kształceniu rozumiemy jako „kształcenie wielokodowe, czyli uruchamiające wiele torów przepływu informacji”[2] Zatem w metodzie tej używa się wielu mediów, jednak występują one obok siebie. Spełniana jest tu funkcja addytywna, czyli dodaję się do siebie elementy (w tym przypadku różne media). Zasadniczo możemy stwierdzić, że kształcenie multimedialne wyszło na przeciw potrzebom ucznia, związanych z stylem uczenia się.

Współcześnie aczkolwiek kształceniu stawia się jeszcze większe wymagania. Mówi się o integracji nauczania. Nauczanie zintegrowane to „nauczanie całościowe, nauczanie łączne, koncepcja dydaktyczna traktująca treści i metody wykorzystywane w procesie kształcenia jako określone całości tematyczne.”[3] Wobec tego, nauczyciel nie tylko musi prezentować dzieciom pewne wiadomości w różny sposób, lecz również powinien integrować je, przeplatać, łączyć, aby dały one uczniów pewien całościowy obraz. To samo tyczy się zastosowania mediów i dlatego mówi się dziś, nie tylko o metodzie multimedialnej, lecz także o kształceniu intermedialnym.

Kształcenie intermedialne zapewnia wielość kanałów, wielofunkcyjność mediów, samodzielne kierowanie uczeniem się oraz samosprawdzanie. Zastosowanie mediów w tej metodzie polega na tym, że wzajemnie się uzupełniają (spełniana jest tu funkcja koniunktywna). Dodatkowo nauczanie intermedialne umożliwia wybieranie własnych ścieżek uczenia się, co wpływa korzystnie na zindywidualizowanie kształcenia uczniów oraz daje im poczucie sprawstwa (uczniowie sami kontrolują drogę uczenia się, wybierają co chcą robić i jakim sposobem chcą poznać wiedzę). „Nauczyciel dobiera środek dydaktyczny według własnego uznania i doświadczenia, stosownie do sytuacji dydaktycznej; (…)
W dalszej części zajęć, w fazie ćwiczeń, uczeń wybiera środek najodpowiedniejszy dla siebie: może wybrać inny niż zasugerował nauczyciel, ale może też pozostać przy tym samym.”[4]

blogging-15968_960_720Metoda intermedialna najskuteczniej jest realizowana poprzez zastosowanie komputera, jako główne medium, mające za zadanie zintegrować różne środki przekazu oraz pełni również funkcję sterującą, gdyż pozwala na kształcenie decyzyjności ucznia. „Intermedia należy pojmować jako wielość mediów powiązanych komputerem. Są to, innymi słowy, multimedia, w których komputer odgrywa specyficzną rolę integrująco-sterującą procesem nauczania-uczenia się (…)”.[5]

Podejście intermedialne niejako rozszerza koncepcję kształcenia multimedialnego. Wykorzystanie różnych zmysłów łączy się tu z rozszerzoną formą kierownictwa uczniów własnym procesem uczenia się, dzięki czemu podejmują własne decyzję, w jaki sposób nastąpi poznanie wiedzy, co zwiększa ich aktywność i zaangażowanie w zajęcia. Nauczyciel mimo iż nie spełnia w tej koncepcji najważniejszej roli przekaźnika informacji, ma on równie ważne zadania. Z jednej strony to on początkowo decyduje o formie, kieruje i zarządza projektem jaki zrealizuję na zajęciach, po czym z drugiej strony w trakcie ćwiczeń pełni funkcję pomocniczą.

Podsumowując rozważania teoretyczne na temat kształcenia intermedialnego, możemy wskazać tu na cztery zasadnicze walory zastosowania go w procesie nauczania-uczenia się. Po pierwsze podejście intermedialne wyeksponowuję zastosowanie różnorakich mediów. Jest to spowodowane użyciem jednego materiału i wielu mediów ilustrujących ten materiał. Uczeń sam wybiera jakiego medium użyje do poznanie treści, co wzmacnia efektywność uczenia się. Po drugie wspomniany wyżej indywidualny wybór kanału przekazu „(…) pozwoli uczniowi lepiej „umieścić” swoją osobę zarówno w kontekście grupy, jak i stawianych przed nim zadań przez nauczyciela.” Podejmuje on wybór samodzielnie, kierując się własnymi predylekcjami, zainteresowaniami itd., co wpływa na odczuwanie przyjemności z nauki oraz poprawia jego efektywność i koncentrację. Po trzecie uczeń w tej metodzie zmuszany jest do aktywności, współuczestniczenia w toku zajęć. Jak wiadomo od dawna, bierność ucznia nie przynosi oczekiwanych efektów nauczania, głównie poprzez jego współuczestniczenie osiągamy zamierzone cele na zajęciach. Aktywność jest tu rozumiana dwojako, po pierwsze aktywność podejmuje sam uczeń, po drugie może ją podejmować cała grupa. Adresatem aktywności może być tu nie tylko nauczyciel, lecz także inni uczniowie w klasie. Po czwarte metoda intermedialna potęguje indywidualizację procesu uczenia się. Uczniowie sami wybierają ścieżkę przejścia przez ćwiczenia, dostosowując ją do własnych preferencji, dzięki czemu szybciej osiągają oczekiwany wynik uczenia się.[6]

Powyższe próby scharakteryzowania metody intermedialnej wskazują na jej ogólne zalety stosowania. Nie można jednak nie wspomnieć jak ogromny potencjał ma zastosowanie tego podejścia w nauce j. obcych. Podejście intermedialne zakłada zastosowanie wielu technik, co bardzo korzystnie wpływa na organizację zajęć z j. obcych. Możemy tu wymienić: poglądową prezentacja materiału (korzystna technika przy wprowadzaniu nowego materiału gramatycznego), techniki sterujące-aktywizujące (stosowanie pytań i odpowiedzi), techniki integracyjne (gra z podziałem na role, debata) lub techniki do samodzielnej pracy ucznia (krótkie referaty, opracowania własne). Zakłada się tutaj rozwijanie wszystkich czterech sprawności językowych: słuchanie, czytanie, mówienie i pisanie.[7]

Metoda intermedialna , jak już wcześniej wspomniano, ogromnie aktywizuje uczniów podczas zajęć, to samo odnosi się do zajęć z języków obcych, gdzie nauka przebiega głównie poprzez aktywny udział uczniów w zajęciach, dlatego stosowne wydaję się zastosowanie jej podczas nauki języków. Bardzo ważne jest, aby stworzyć dla uczniów warunki, w których będą z chęcią wypowiadali się na różne tematy, zarówno ustnie jak i pisemnie, bez uczucia strachu. W metodzie intermedialnej uczeń sam decyduję w jakiej formie wykona pewne ćwiczenia, może zatem dostosować rodzaj ćwiczeń do poczucia własnej gotowości do np. wypowiedzi ustnej. Dodatkowo współpraca jaka wytwarza się w tej metodzie pomiędzy uczniami, powoduje, że mogą oni między sobą porozumiewać się w j. obcym bez obawy niestosownej krytyki. Uczniowie mogą pomagać sobie w eliminowaniu błędów, co jest lepiej przez nich odbierane niż ciągłe uwagi prowadzącego na temat popełnianych przez nich błędów. Jest to także pomocne w przełamaniu barier związanych z mówieniem, na które skarży się wielu uczniów. Metoda ta jak widzimy jest bardzo dobra do zastosowania przy rozwijaniu mówienia w j. obcym, jednak nie można pominąć innych sprawności. Z tego względu, że uczniowie mają możliwość wyboru w jaki sposób poznają dany materiał, mogą wybrać opcję do odsłuchu lub do odczytu (przypuszczalnie część uczniów wybiera obie te opcję) ćwiczą sprawności słuchania i czytania w j. obcym. Umiejętność pisania także może być rozwijania za pomocą tej metody, wymaga to jedynie odpowiedniego przygotowania nauczyciela, który np. wprowadzi reguły gramatyczne za jej pomocą ( reguły gramatyczne można wprowadzać nie tylko poglądowo, lecz również odsłuchowo z przykładami lub za pomocą filmu obrazującego i tłumaczącego jednocześnie), następnie poprosi uczniów o próby pisania (w związku z wprowadzoną regułą). Wybór tematów merytorycznych nie stanowi tutaj problemu.

Uważam, że metoda ta sprawdzi się w różnego typu tematach i działach. Stosowanie tej metody nadaję się także dla różnych poziomów zaawansowania, pod względem znajomości języka. Małe dzieci mogą w tej metodzie poznawać nowe słówka, oswajać się i zaprzyjaźniać z nowym językiem, a starsze dzieci i osoby dorosłe pogłębiać swoją wiedzę. Najważniejsze zadanie spoczywa tu na nauczycielu, aby odpowiednio przygotował treści, stosując tą metodę, odpowiednio do poziomu zaawansowania uczniów.

Podejście intermedialne jest dość nowym rozwiązaniem w edukacji Polskiej i niewiele jeszcze możemy znaleźć informacji na jego temat. Nie mniej jednak nie ujmuję to jej przydatności zastosowania. Subiektywnie oceniając ww. metodę, chciałabym podkreślić, że jest ona niejako wyjściem na przeciw współczesnym uczniom. Żyjemy w świecie otoczonym mediami, a nawet niekiedy żyjemy światem wirtualnym. Możemy znaleźć wielu krytyków tego stanu, jednakże czy nie produktywniejsze jest przyjęcie owej zmiany i podążenie za nią niż nieustanna krytyka i próby dostosowania do przeszłych warunków? Dzisiejszy nauczyciel powinien umieć przekształcić swój warsztat pracy, w taki sposób, aby zainteresować nim uczniów, a jak wiemy dziś uczniów interesują przede wszystkim media. Jeśli dodatkowo zastosuje metodę intermedialną, wymagającą większego wysiłku i zaangażowania, nauczyciel nie tylko spełni warunek wyjścia na przeciw uczniom, ale także spowoduję, że podawana wiedza stanie się dla nich jasna, całościowa, w dodatku odkryta i zbadana przez samego ucznia, co tylko dodatkowo wzmacnia motywację do uczenia się.

Tak wiele mówi się dziś o rozwijaniu sprawczości dzieci, a ww. metoda w pełni odzwierciedla ową ideę. Dzieci stają się tu świadomymi podmiotami, stawia się je tutaj w centrum, co przynosi dużo większe i lepsze efekty całego procesu nauczania-uczenia się. Intermedialne nauczanie możemy zastosować nie tylko w nauce j. obcych (choć przynosi w tej dziedzinie wielorakie efekty), ale także w różnych innych przedmiotach, jako jedną z różnorodnie stosowanych metod. Współcześnie dzieci cieszą się ogromnie gdy mają możliwość działania na komputerze (który stanowi kluczowy element kształcenia intermedialnego), dając im dodatkowo możliwość manipulowania sprawiamy, że nauka staję się dla nich przyjemnością. Uważam za wielce trafne użycie tego podejścia także w nauczaniu dzieci na etapie początkowym, gdzie bardzo duże znaczenie ma integracja wiedzy w jednolitą całość poznawczą. Bardzo ważne jest wtedy także, aby nie zniechęcić dzieci do własnych poszukiwań, badań, eksploatacji wiedzy oraz nie zmniejszyć ich motywacji do nauki co możemy uzyskać dzięki zwiększeniu ich aktywności w zajęciach, przy zastosowaniu metody intermedialnej. Podsumowując całe rozważania na ten temat, byłoby wysoce wskazane, zaznajamianie nauczycieli z tą metodą,  z jej zaletami i możliwościami zastosowania, aby mogli oni pogłębiać swój warsztat pracy i w sposób kreatywny organizować zajęcia.

Autor: Margareta Krauze

Bibliografia:

Topol P., Intermedialne nauczanie języka obcego, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2003.

Multimedialna Encyklopedia PWN, hasło: nauczanie zintegrowane.

[1] P. Topol, Intermedialne nauczanie języka obcego, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2003, s. 34-35.

[2] Strykowski 1990, s. 12-13; za: P. Topol, Intermedialne nauczanie języka obcego, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2003, s.37.

[3] Multimedialna Encyklopedia PWN, hasło: nauczanie zintegrowane.

[4] P. Topol, Intermedialne…, dz.cyt., s. 67.

[5] P. Topol, Intermedialne…, dz. cyt.,  s. 69.

[6] Tamże, s. 70-71.

[7] Tamże, s. 80.

Bookmark the permalink.

Zbliżające się szkolenia online w naszej akredytowanej placówce doskonalenia nauczycieli:

Dodaj komentarz