„DOGadajmy się” – dogoterapia jako forma wspierania rozwoju umiejętności komunikacyjnych

Autor: Czytelnik Portalu Pedagogika Specjalna
Opublikowano: 24 września 2020 roku.

„DOGadajmy się” – dogoterapia jako forma wspierania rozwoju umiejętności komunikacyjnych u dzieci z niepełnosprawnością intelektualną oraz z trudnościami w porozumiewaniu się

Umiejętność porozumiewania się z otoczeniem jest bez wątpienia najważniejszą potrzebą każdego człowieka. Dzięki komunikacji każdy z nas nie tylko może realizować własne plany, ale przede wszystkim zaspokaja podstawowe potrzeby związane z codziennym funkcjonowaniem. Osoby z niepełnosprawnością intelektualną, w zależności od stopnia niepełnosprawności i rodzaju choroby/zaburzenia, posiadają różnorodne trudności w zakresie komunikacji. Są osoby:

  • niemówiące, czyli nieposługujące się mową werbalną;
  • takie, u których mowa werbalna jest w różnym stopniu zaburzona (wady wymowy, itp.);
  • posiadające znaczne trudności w zrozumieniu mowy werbalnej, co związane jest z zaburzeniami myślenia (szczególnie na poziomie abstrakcyjnym), koncentracji uwagi, uszkodzeniem receptorów (słuchu);
  • z autyzmem:
    • mają trudności w zrozumieniu społecznego aspektu komunikacji – jako formy dialogu, możliwości nawiązania kontaktu z drugą osobą;
    • często widoczny jest brak inicjatywy komunikacyjnej, co z kolei związane jest z zaburzoną Teorią Umysłu;
    • występują echolalia, które znacznie utrudniają prawidłowy proces porozumiewania się.

Mówiąc o komunikacji, często mamy na myśli mowę werbalną, która dla osób z niepełnosprawnościami oraz ze spektrum autyzmu jest najtrudniejszą formą porozumiewania się z otoczeniem. Na szczęście istnieją Wspomagające i Alternatywne Metody Komunikacji (AAC), czyli możliwość porozumiewania się w sposób pozawerbalny. Komunikacją wspomagającą i alternatywną można nazwać wszelkie działania, które mają na celu pomoc w porozumiewaniu się osobom niemówiącym lub posługującym się mową w ograniczonym stopniu. Zamiast wypowiadanych słów i zdań, mogą one używać znaków graficznych (piktogramów, obrazków, symboli), znaków manualnych (gestów) lub znaków przestrzenno-dotykowych (np. przedmiotów).

Zanim jednak stworzymy pewien system porozumiewania się z osobą niemówiącą, najważniejszym zadaniem, które spoczywa na nauczycielach, specjalistach, ale również na rodzicach i całym społeczeństwie, jest nauczenie dziecka sensu komunikacji, podstawowych zasad porozumiewania się!

Oto one:

1. Zasada naprzemienności –  JA MÓWIĘ – TY SŁUCHASZ 

                                        TY MÓWISZ – JA SŁUCHAM

2. Uświadomienie dziecku sensu i potrzeby komunikowania się. Należy nauczyć dziecko postrzegać osobę dorosłą (drugiego człowieka), jako tą, która pomoże mu zaspokoić jego potrzeby.

3. Pozwalanie dziecku na dokonywanie prostych wyborów, tak aby miało ono poczucie sprawczości pozytywnej w działaniu.

4. I najważniejsza zasada komunikacji – słuchajmy, kiedy dzieci do nas mówią. Budujmy w nich poczucie własnej wartości.

Dzięki zastosowaniu w praktyce powyższych zasad, budujemy w osobach z niepełnosprawnością tzw. gotowość do porozumiewania się. Bez komunikacji nie można bowiem mówić o edukacji, a tym samym o odnoszeniu sukcesów.

Z komunikacji alternatywnej może korzystać każdy, nie tylko specjaliści. Nie chodzi tu bowiem, aby znać skomplikowane systemy komunikacji, jak np. język migowy czy piktogramy, tylko o stworzenie dziecku możliwości do komunikacji, zachęcania go do wykazania się inicjatywą, motywowanie do działania. To wszystko wymaga cierpliwości, wytrwałości w działaniu i współpracy całego otoczenia dziecka.

Najważniejsze to być zrozumiałym przez innych. Mogę przecież pokazać, narysować, napisać, „wyklikać” na klawiaturze komputera! „To, że nie mówię, nie znaczy, że nie mam nic do powiedzenia”.

Zajęcia z psem są niezwykle atrakcyjną formą terapii dla dzieci, zarówno dla tych mówiących, jak i tych nieposługujących się mową werbalną. Pies nie ocenia, nie krytykuje, nie wydaje poleceń. Pies jest:

  • źródłem wielu pozytywnych doświadczeń: wrażeń dotykowych, zapachowych, wizualnych czy słuchowych (dla dzieci z głębszą niepełnosprawnością);
  • doskonałym kompanem do zabaw;
  • partnerem w komunikacji dostosowanej do możliwości danego dziecka.

Pies nie mówi – porozumiewa się całym sobą – ruchem ciała, zapachem, merdaniem ogona. Takie zachowanie jest zrozumiałe dla dzieci, zachęca je do bliższego nawiązania kontaktu z psem, do pojęcia jakiejkolwiek aktywności.

My – jako terapeuci – możemy wykorzystać tę naturalną potrzebę dziecka do bycia zauważonym i docenionym, w celu nauczania go wyżej omówionych zasad porozumiewania się. Pies może stać się pośrednikiem pomiędzy dzieckiem a nami – dorosłymi. Dzięki psu możemy wprowadzić osoby niemówiące w trudny dla nich świat mowy werbalnej, możemy przekonać je, że warto jest wykazywać tzw. inicjatywę komunikacyjną.

W celu nauczenia dzieci i młodzieży z różnego rodzaju niepełnosprawnościami porozumiewania się z otoczeniem, wprowadziłam innowacyjny program „DOGadajmy się”. Na zajęcia dogoterapeutycznych z czarnym labradorem Mambą, a później z cavalierką Miną, zachęcałam dzieci i młodzież do poszerzania swoich umiejętności komunikacyjnych.

Jak wyglądają zajęcia „DOGadajmy się”?

Po pierwsze, dzieci uczone są zasad porozumiewania się, które zostały omówione na początku:

  • naprzemienności  – raz ja, raz ty karmisz psa, itp., naprzemienne czytanie książek AAC,
  • dokonywania prostych wyborów – pokaż, co teraz robimy z psem, w co się bawimy? A może pies wybierze, co będziemy robić teraz?
  • słuchania i bycia słuchanym – opowiedz Mambie, przeczytaj jej tę książkę, pamiętasz ona rozumie jak się jej pokazuje…..

Dzieci doskonalą także umiejętność posługiwania się gestami i symbolami danej metody, w tym wypadku Makatonu.

Podczas zajęć wykorzystywane są również ćwiczenia usprawniające narządy artykulacyjne, czyli różnego rodzaju zabawy dźwiękonaśladowcze, np. improwizowana przez nauczyciela bajka „Przyjaciele Mamby z podwórka”, itp.

Pies jest również aktorem, towarzyszem dzieci podczas różnego rodzaju przedstawień szkolnych i akademii. Dzięki temu dzieci mają silniejszą motywację do udziału w przedsięwzięciach kulturalnych i społecznych, podczas których komunikacja stanowi istotny element.

Na koniec zaś pies staje się powodem do dumy dla dzieci z niepełnosprawnością. Wykorzystałam udział psa jako aktora, aby zaprezentować naszych uczniów szerszej publiczności:

  • Po pierwsze, wspólnie z neurologopedą stworzyłyśmy cykl spotkań z przedszkolami, podczas których propagowaliśmy tematykę związaną z bezpieczeństwem dzieci w kontakcie z psem. Podczas tych spotkań prezentowane było krótkie przedstawienie w wykonaniu naszych podopiecznych, które przekazywały istotne treści za pomocą gestów i symboli Makatonu.
  • Po drugie, raz do roku, z okazji obchodów Międzynarodowego Dnia Dogoterapii organizowany jest Festiwal Malucha, który ma na celu integrację dzieci niepełnosprawnych i pełnosprawnych podczas wspólnej zabawy oraz popularyzację nowatorskiej metody pracy z dziećmi ze specyficznymi potrzebami – dogoterapię.

Dzieci z niepełnosprawnością w trakcie tych spotkań miały okazję wykorzystać, nabyte podczas zajęć dogoterpeutycznych, umiejętności komunikacyjne w praktyce. Spotkania te udowodniły, że brak mowy nie jest barierą nie do pokonania.

Mówić można przecież bez słów. Najważniejsze – chcieć zrozumieć drugiego człowieka.

Bibliografia:

Sprawdź, jak się porozumiewam. Ocena efektywności porozumiewania się dzieci ze złożonymi zaburzeniami komunikacji wraz z propozycjami strategii terapeutycznych, Magdalena Grycman

Autor: Edyta Musialik – Czytelniczka Portalu

Bookmark the permalink.

Zbliżające się szkolenia online w naszej akredytowanej placówce doskonalenia nauczycieli:

Dodaj komentarz