„Jeśli umiecie diagnozować radość dziecka i jej natężenie, musicie dostrzec, że najwyższa jest radość z pokonanej trudności, osiągniętego celu, odkrytej tajemnicy. Radość triumfu i szczęście samodzielności, opanowanie i władanie”

J. Korczak

Zasadniczym zadaniem oceniania jest wspomaganie uczniów w ich rozwoju. Aby oceniać rzetelnie i trafnie, a jednocześnie wspierać ucznia, potrzebna jest nauczycielska refleksja budująca więź z uczniem, rodzicem oraz grupą innych nauczycieli ze szkoły.

Uczniowie z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym i znacznym, zawsze otrzymują ocenę  opisową, bez względu na etap edukacji, na którym się znajdują. Oceny opisowej dokonuje się na koniec pierwszego i drugiego okresu nauki.

Czym jest ocena opisowa?

Ocena opisowa jest to relacja pedagogiczna dotycząca rozwoju uczniów w zakresie samoobsługi, szeroko rozumianego funkcjonowania w środowisku oraz w zakresie posiadanych sprawności i umiejętności. Ma ona na celu określenie:

• czy nastąpiły zmiany w określonych wyżej zakresach w porównaniu ze stanem wyjściowym (początkiem roku szkolnego, końcem poprzedniego okresu),
• jak przebiegały te zmiany,
• do czego w efekcie doprowadziły.

Ocena opisowa powinna posiadać następujące cechy:

• nie może być ogólnikowa, lecz musi stanowić podsumowanie konkretnej pracy ucznia w określonym przedziale czasowym (musi więc zawierać także krótki opis celów pracy),
• nie może przybierać postaci schematu – stanowi bowiem ocenę zindywidualizowaną,
• musi zawierać opis osiągniętego poziomu w porównaniu z poziomem ocenianym poprzednio (a więc opisywać, czy uczeń funkcjonuje tak samo jak poprzednio, lepiej, czy może nastąpił regres),
• musi być dokumentem wartościującym przebieg postępów w uczeniu w stosunku do możliwości ucznia (a więc zawierać osąd, w jaki sposób uczeń realizował zaplanowane dla niego treści),
• generalnie powinna być oceną pozytywną (w „Podstawie programowej …” stwierdzono bardzo wyraźnie, że „brak postępów nie podlega wartościowaniu negatywnemu”), musi jednak obiektywnie opisywać ucznia, by rodzice nie wytworzyli sobie fałszywego obrazu dziecka.

Kryteria oceniania osiągnięć ucznia:

• aktywność na zajęciach,
• poziom opanowania umiejętności na podstawie wymagań zgodnych z Indywidualnym Programem Edukacyjno-Terapeutycznym,
• wysiłek włożony w pracę.

Nie należy zapominać, że dla rodziców uczniów niepełnosprawnych intelektualnie, taka pisemna informacja o rozwoju dziecka, jaką jest ocena opisowa, stanowi niejednokrotnie jedyny dokument potwierdzający, że ich dziecko coś w szkole robi. W ciągu roku szkolnego nie otrzymują ocen w dzienniczkach, rzadko też uczniowie systematycznie prowadzą zeszyty.

Na podstawie oceny opisowej rodzice modyfikują obraz dziecka oraz wyrabiają sobie opinię o pracy szkoły. Otrzymana informacja powinna zatem dostarczyć im takich danych, by uwierzyli, że z ich dzieckiem, nawet tym najsłabszym, naprawdę można pracować, że w szkole się z nim pracuje oraz żeby chcieli się do tej pracy przyłączyć. Stały przepływ informacji między nauczycielami, a rodzicami dziecka pomoże obu stronom monitorować przebieg procesu edukacyjno–wychowawczego i trafniej oceniać postępy szkolne dziecka. W tej relacji bardzo ważne są zaufanie i szczerość – tylko wówczas nasze wysiłki przyniosą wymierny efekt.

Każda szkoła posiada dokument określający Wewnątrzszkolne Zasady Oceniania regulujące zasady oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów w danej placówce. Wewnątrzszkolne Zasady Oceniania mają na celu regulację zasad dotyczących oceniania uczniów tak, by:

• poinformować rodziców (prawnych opiekunów) ucznia o poziomie jego aktualnych osiągnięć edukacyjnych i postępach w tym zakresie,
• dostarczyć rodzicom (opiekunom prawnym) i nauczycielom informacji o możliwościach  i trudnościach oraz tendencjach rozwojowych ucznia,
• motywować rodziców (opiekunów prawnych) do dalszej pracy z dzieckiem w jego środowisku domowym,
• umożliwić nauczycielom i wychowawcom modyfikowanie warsztatu, celów i metod pracy w stosunku do zmieniających się potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia.

Ocena opisowa ucznia musi być spójna z zasadami zawartymi w WZO szkoły, do której dany uczeń uczęszcza.

Ocena ma zadziwiającą moc – może podbudować ucznia, ale też może go zniechęcić do nauki, obniżyć jego poczucie własnej wartości, czy motywację do dalszego działania.

Dokonując oceny opisowej ucznia z niepełnosprawnością intelektualną postrzegamy go w sposób globalny. Dysponując swoją wiedzą odnosimy się do jego  indywidualnych potrzeb, zainteresowań, predyspozycji, mocnych stron. Nie możemy zapomnieć o kondycji zdrowotnej ucznia, przyjmowanych przez niego lekach i ich działaniu na organizm, sytuacji domowej, najkorzystniejszych dla jego rozwoju warunkach  edukacyjno–wychowawczych. Pamiętajmy także, że dużo łatwiej będzie ocenić postępy ucznia (szczególnie mniej sprawnego), jeżeli na dany rok szkolny postawimy przed nim  dwa, trzy zadania rozłożone na małe kroki.

Uczniowie, nie tylko ci z niepełnosprawnością intelektualną, powinni być oceną pozytywnie motywowani. Należy więc zauważać i okazywać radość nawet z najmniejszego ich sukcesu. Nie jest to łatwe, ponieważ te niewielkie osiągnięcia często umykają niezauważone. Może się również zdarzyć, że poprzez źle postawione cele, nigdy nie damy dziecku szans na odczucie radości z osiągniętego sukcesu. Wymagania zbyt wysokie lub zbyt niskie do możliwości ucznia hamują jego rozwój.

Ocena opisowa spełni swoją motywującą rolę tylko wówczas, jeżeli zauważymy i docenimy wysiłki, starania i osiągnięcia dziecka, którego ta ocena dotyczy.

Źródła:

Piszczek M. „Przewodnik dla nauczycieli uczniów upośledzonych umysłowo w stopniu znacznym i umiarkowanym”

Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (Dz. U. z 2017 r. poz. 59 i 949)

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 3 sierpnia 2017 r. w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych (Dz.U. z 2017 r., poz. 1534)

Autor: Dorota Majcher

Pedagogika Specjalna – portal dla nauczycieli