Opis i analiza przypadku chłopca z niepełnosprawnością sprzężoną, upośledzeniem w stopniu umiarkowanym, autyzmem dziecięcym i niepełnosprawnością ruchową

I IDENTYFIKACJA PROBLEMU

Uczeń klasy IV, M. – według orzeczenia PPP chłopiec z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym, niepełnosprawnością ruchową oraz rozpoznaniem autyzmu dziecięcego. Praca z chłopcem autystycznym stanowiła wielkie wyzwanie dla moich dotychczasowych umiejętności zawodowych. Chłopiec nie mówił, wypowiadał jedynie słowo „mama”. Kiedy chciał jakiś przedmiot to podchodził  i go pokazywał. Komunikował się za pomocą gestu. Nie odtwarzał kształtu liter ani cyfr. Nie poprawiał i do tej pory również nie poprawia po śladzie wzorów literopodobnych. Rysunek na etapie bazgrot. Podejmował próby rysowania koła choć nie zawsze je zamykał. Chętnie ciął nożyczkami kartki papieru.

M. jest stosunkowo zdrowym i odpornym chłopcem. Pod względem wzrostu odbiega jednak wyraźnie od normy. Jest niski, słabo rośnie i nie przybiera na wadze. Ma wadę postawy, skrzywienie kręgosłupa oraz wadę zgryzu, oddycha przez usta, stale się ślini. Niepokojącym faktem było wybiórcze spożywanie pokarmów. M. miał bardzo ubogi repertuar żywieniowy ograniczający się do chleba z ketchupem, bardzo mało pił. Na wszelkie próby zmiany utrwalonego menu reagował wycofaniem. Wykazywał trudności ze skupieniem uwagi, z dyscypliną zachowania i pracy oraz dużą męczliwość. Już od pierwszych dni zwracał na siebie uwagę swoim zachowaniem. Bardzo lubił być w centrum uwagi. W związku z tym podejmował wszelkie próby aby być zauważonym. Niestety najczęściej były to zachowania negatywne. Początkowo był rozbieganym dzieckiem, nie potrafił czekać na swoją kolej, złościł się, gdy nie dało mu się czegoś od razu. Otwierał szafki, szuflady a nawet torebkę nauczyciela i wyrzucał zawartość na podłogę śmiejąc się i patrząc się w oczy. Zwracanie uwagi chłopcu powodowało u niego obrażanie się na nauczyciela, rzucanie przyborami szkolnymi lub wzmagało jeszcze większe nieposłuszeństwo. Uciekał z klasy. Zaczepiał i bił kolegów, kopał, gryzł, zabierał przedmioty kolegom oraz niszczył im przybory szkolne. Zachowanie chłopca wskazywało na nadpobudliwość psychoruchową oraz brak dojrzałości emocjonalnej.

Uczeń pochodzi z niepełnej rodziny, wychowuje go mama. Rodzice są rozwiedzeni. Mama jest bardzo skoncentrowana na synu, opiekuńcza i troskliwa. Stara się pilnować spraw szkolnych .

II Geneza i dynamika zjawiska

Jeszcze przed rozpoczęciem zajęć z chłopcem zapoznałam się ze wszystkimi, dotyczącymi dziecka, dostępnymi dokumentami:

• badaniami psychologicznymi,
• badaniami pedagogicznymi,
• kierowaniem z Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej.

Przeprowadziłam kilkakrotnie rozmowę oraz wywiad z jego mamą.

Od okresu niemowlęcego chłopiec pozostawał pod stałą opieką neurologiczną z powodu dziecięcego porażenia mózgowego. Ponadto chłopiec był diagnozowany w poradni genetycznej oraz metabolicznej. Przed 3 rokiem życia rozpoznano u M. autyzm dziecięcy Od 5 roku życia objęty jest opieką Poradni Zdrowia Psychicznego ze względu na nadruchliwość oraz znaczną impulsywność. Przed pójściem do szkoły chłopiec otrzymał orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego z uwagi na upośledzenie umysłowe w stopniu umiarkowanym. Od 6 roku życia rozpoczął naukę w Szkole Specjalnej w …

III Znaczenie problemu

Opisywany problem miał bardzo duże znaczenie na dalsze funkcjonowanie chłopca nie tylko w szkole, ale  i w dalszym życiu. Wiem z własnego doświadczenia a także z literatury fachowej, że zaniechanie działań mających na celu poprawę zachowania ucznia, mogłoby doprowadzić do jeszcze większego pogłębienia problemu.

Brak poczucia bezpieczeństwa, nieprawidłowości w komunikacji, labilne zachowania  mogą doprowadzić dziecko do pogłębienia negatywnych zachowań i większego wycofania się w swój własny świat, co negatywnie wpłynęłoby na rozwój społeczny i emocjonalny M.

IV Prognoza

Planując swoje działania założyłam prognozę pozytywną:

• zachowanie chłopca ulegnie stopniowej poprawie;
• brak negatywnych wzorców zachowań dla innych uczniów;
• nastąpi stopniowa poprawa relacji chłopca z grupą;
• stymulacja zaburzonych zmysłów pozwoli na lepszy odbiór bodźców zewnętrznych docierających do dziecka;
• ćwiczenia stymulujące budzące zainteresowanie dziecka mogą doprowadzić do przerwania zachowań utrwalonych i rozwoju umiejętności naśladownictwa oraz rozwiną umiejętność koncentracji uwagi;
• wykształci się u chłopca wiara we własne możliwości;
• zostanie w pełni zaakceptowany przez swoją grupę rówieśniczą;
• nastąpi zanik agresywnych zachowań w kontaktach społecznych.

 W przypadku zaniechania oddziaływań dydaktyczno – wychowawczych można wysunąć prognozę negatywną:

• zachowanie chłopca ulegnie pogorszeniu i pogłębią się trudności wychowawcze;
• inne dzieci przejmą negatywny wzorzec zachowań;
• chłopiec będzie miał niską samoocenę;
• będzie następowało pogłębienie się problemów komunikacyjnych;
• zachowania autystyczne mogą uniemożliwić dalszy rozwój dziecka;
• nie wykształci się u M. wiara we własne możliwości i radość z podejmowania własnej inicjatywy;
• nieumiejętność radzenia sobie z napięciem;
• odtrącenie przez grupę rówieśników i nasilenie się zachowań agresywnych.

 V PROPOZYCJE DZIAŁANIA

Aby chłopiec mógł funkcjonować w środowisku rówieśniczym i mógł rozwijać na miarę swoich możliwości umiejętności niezbędne do samodzielnej egzystencji, wymaga stosowania specjalnych metod i form pracy dydaktycznej ukierunkowanych na:

–    usprawnianie funkcji poznawczych,

–    wdrażanie do samodzielności w zakresie czynności samoobsługowych,

–    rozwijanie zainteresowań i mocnych stron chłopca,

–    rozwój społeczny poprzez doskonalenie procesu komunikowania się,

– kierowanie zabawy ruchowej  w celu wyzwalania własnej inicjatywy oraz aktywności dziecka,

– naukę poprawnych zachowań poprzez naśladownictwo, kontrolowanie własnych emocji,

– usprawnianie koordynacji wzrokowo-ruchowo-słuchowej.

Chłopiec wymaga specjalistycznych zajęć z zakresu:

–   terapii logopedycznej (ukierunkowanej na rozwijanie mowy oraz wprowadzanie zastępczych form komunikacji),

–    szeroko rozumianej rewalidacji.

Uczeń wymaga wsparcia ze strony nauczyciela, kontroli i ukierunkowania pracy na lekcji, motywowania do podejmowania wysiłku poznawczego, konsekwentnego przestrzegania wyznaczonych reguł, stosowania wzmocnień pozytywnych.

M. potrzebuje budowania pozytywnej motywacji do nauki przez stosowanie odpowiedniego doboru treści pozwalających na osiągania poczucia sukcesu i atrakcyjnych środków dydaktycznych .

VI WDRAŻANIE ODDZIAŁYWAŃ

W trakcie zajęć przeznaczałam czas na wspólne zabawy z M. i pozostałymi uczniami. Wykorzystywałam każdą możliwą okazję aby okazać chłopcu zainteresowanie. Czuwałam nad prawidłowym przebiegiem zabaw i prac. Wspólna praca z dzieckiem  polegała na oddziaływaniu terapeutycznym, wyciszającym, zabawach muzyczno-ruchowych. W sposób konsekwentny i systematyczny zaczęłam przeplatać te zajęcia z innymi ćwiczeniami. Przede wszystkim, gdy tylko się dało wprowadzałam zajęcia metodami terapeutycznymi Knilla i W. Sherborne. Pokazywałam chłopcu sposoby nawiązywania kontaktu z kolegami i koleżankami. Uczeń zobaczył, że można w inny sposób nawiązać relację a nie tylko przez nieodpowiednie zaczepki. Organizowałam zabawy sprzyjające integracji grupy, dające możliwość przeżycia pozytywnych emocji. Ponieważ zauważyłam, że wychowanek jest bardzo chętny do aktywności ruchowej, często prosiłam go o pomoc w przygotowaniu klasy i materiałów do zajęć. Dawałam mu klucze od klasy, którą otwierał i zamykał.  Wyznaczałam do pełnienia dyżurów i chwaliłam w obecności klasy za dobrze wykonane zadania. Uczeń nabierał wiary w swoje możliwości. Zachęcałam chłopca do pomocy innym uczniom, do pożyczania swoich przyborów, czym zaskarbiał sobie sympatię dzieci. Starałam się rozwijać sprawność manualną i  grafomotoryczną poprzez:

• rysowanie kredą po tablicy, rysowanie na różnych formatach papieru, kolorowanie wewnątrz konturu,
• ,,malowanie” mokrą gąbką, wypełnianie całej powierzchni papieru, malowanie form kolistych i falistych;
• cięcie papieru nożyczkami;
• lepienie prostych elementów z mas plastycznych.

Kształciłam u chłopca czynności manipulacyjne:

• przekładanie przedmiotów, wkładanie i wyjmowanie, przesypywanie, przelewanie,
• budowanie z klocków, konstruowanie,
• nawlekanie, przewlekanie,
• wydzieranie papieru,
• stemplowanie(odbijanie śladów dłoni, stempli).

VII EFEKTY ODDZIAŁYWAŃ

W efekcie wdrożonych przeze mnie oddziaływań funkcjonowanie M. w grupie uległo poprawie. Rzadziej zdarzały się sytuacje konfliktowe. Chłopiec nawiązał bliższe znajomości z dziećmi. Efektem tego były wspólne zabawy, chętnie podejmowana praca w grupie. Jeżeli nie radził sobie w sytuacjach konfliktowych często zwracał się gestem do mnie o pomoc. Starał się przestrzegać zasad poprawnego zachowania na zajęciach, przestał bez pozwolenia chodzić po klasie oraz przestał wybiegać z klasy. Przyczyniło się to do polepszenia kontaktów z rówieśnikami, nawiązania poprawnych relacji i dało poczucie akceptacji przez grupę klasową. M. stał się znacznie pogodniejszym chłopcem, częściej się uśmiecha. Rzadziej występują  u niego napady agresji. Nie posługuje  się nadal mową w porozumiewaniu się z innymi a gestem.  Jest spokojniejszy. Zaczyna pracować na zajęciach, potrafi na chwilę skupić uwagę na wykonywanej czynności. Bierze do ręki kredki i bazgra po kartce, wykleja z pomocą nauczyciela, maluje palcami. Potrafi dłużej skoncentrować się na danym zadaniu, zaczął sprzątać swoje miejsce pracy i zabawy. Polubił zajęcia muzyczne, słucha muzyki. Stał się bardziej ufny- przytula się, siada na kolanach, bawi się moją dłonią. Potrafi sam się ubrać, rozebrać – jednak wymaga pomocy przy wiązaniu butów, zapinaniu guzików i suwaków. Zna swoje miejsce w szatni: półkę na buty i wieszak na kurtkę. Wymaga nadzoru podczas mycia, próbuje pościelić łóżko. M. polubił towarzystwo osób dorosłych, chętnie służy pomocą, chce być chwalony.

Autor: Agnieszka G.

Materiał nadesłany przez Czytelniczkę portalu Pedagogika Specjalna – portal dla nauczycieli