W diagnostyce zazwyczaj skupiamy całe swe siły i uwagę na obszarach funkcjonowania dziecka wymagających naprawy. Podejście to, jakże rozsądne, mające swe źródło u podstaw, pozostawia na uboczu tę część intelektu funkcjonującą świetnie bez większego wsparcia.

Komputer i jego pochodna – gra komputerowa, jako jedno z narzędzi kompensacyjnych uwielbiane przez rzesze młodego pokolenia, może pełnić rolę diagnostyczną, usprawniając procesy naprawczy i wdrożenie właściwych działań rewalidacyjnych. Warto wykorzystać to narzędzie w komunikacji z dzieckiem, by nie zmarnować potencjału drzemiącego w dziecku, potencjału który pozostawiony nietkniętym nie będzie można odbudować.

ĆWICZENIA WZMACNIAJĄCE MOCNE STRONY DZIECKA
(na podstawie wyników z przebiegu gry edukacyjno-diagnostycznej Tajemnice Aeropolis)

Dane dziecka:
– płeć: chłopiec
– wiek: 8 lat

Chłopiec zdobył największą sumę punktów w obszarach: pamięć, wytrzymałość oraz uwaga. Poniżej prezentuję propozycje ćwiczeń wzmacniających silne strony dziecka tak, aby wydobyć potencjał rozwojowy drzemiący w chłopcu.

1. PAMIĘĆ.

Piktogramy
Metoda kształcąca pamięć, wyobraźnię i kreatywność, polegająca na ilustrowaniu treści piosenek, wierszy, opowiadań. Dziecko może wykonywać schematyczne rysunki, obrazujące tekst do zapamiętania.

Wierszyki i rymowanki
Mnemotechnika kształcąca pamięć (głównie słuchową). Może być połączona z ruchem. Polega na uczeniu się przez dzieci tekstów rymowanek, które ułatwiają zapamiętywanie. Im wierszyk lub rymowanka bardziej zabawna i ciekawa, tym lepiej, ponieważ na dłużej pozostanie w pamięci dziecka.

Mapy mentalne
Metoda przydatna do porządkowania treści. Na środku kartki umieszczamy zagadnienie, słowo lub rysunek – klucz, a następnie dołączamy do niego, w formie rozgałęzień, haseł, słów bądź rysunków bardziej szczegółowe opisy. Dzięki tej metodzie dzieci są w stanie przyswoić w niedługim czasie dużą ilość informacji.

Pantomimy
Metoda polegająca na uczeniu się poprzez ruch i zabawę. Szczególnie polecam ją pierwszoklasistom, u których potrzeba ekspresji jest bardzo duża. Metodę tę można wykorzystać do nauki cyfr czy alfabetu (np. zadaniem dziecka jest przedstawienie za pomocą swojego ciała danej cyfry lub litery). Można bawić się np.: w odgrywanie scenek prawidłowego przechodzenia przez jezdnię czy telefonowania na pogotowie.

Zagadki, rebusy, łamigłówki
Rozwijają pamięć dziecka, kształcą zdolność logicznego i abstrakcyjnego myślenia. Dodatkowo wzbogacają zasób słownictwa.

„Jaś kompozytor”
Prowadzący zajęcia zaprasza w imieniu Jasia dzieci do zabawy polegającej na tym, że prezentować będzie po kolei 5 różnych dźwięków w różnej kolejności. Dziecko w tym czasie siedzi tyłem do instrumentów, zapamiętuje kolejność dźwięków, a następnie samodzielnie odtwarza je, ale grając lewą ręką. Pomoce: dzwoneczek, piszcząca gumowa zabawka, grzechotka, woreczek z grochem, bębenek.

„Różne dźwięki”
Prowadzący zajęcia rozkłada przed dzieckiem klocki lub kolorowe kartoniki. Wystukuje za zasłoną z chusty dźwięki za pomocą różnych przedmiotów (kubek, kartka papieru, woreczek foliowy), polecając dziecku uważne słuchanie. Każde dziecko nazywa przedmioty z których „wykonano” dźwięk, a następnie tworzy układ przestrzenny z przedmiotów, zgodny z zaprezentowanym rytmem. Jeżeli dziecko ma trudności, rytm należy powtórzyć, jeśli zaś próba się powiedzie, prowadzący odtwarza trudniejszy układ dźwięków.

Zestaw układów dźwiękowych:
** .. **
*** … ***
* .. * ..
** … *****

Co się zmieniło?
Rozkładamy przed dzieckiem, w jednej linii, kilka przedmiotów. Dajemy mu chwilę na dokładne przyjrzenie się kolejności ich ułożenia. Następnie zasłaniamy dziecku oczy i zabieramy jakiś przedmiot. Zadaniem dziecka będzie odgadnięcie, który przedmiot został zabrany. Liczba przedmiotów wykorzystanych w zabawie będzie uzależniona od wieku i rozwoju dziecka. Zaczynamy od 5–6, stopniowo zwiększając ich liczbę. Inny wariant gry to zamiana miejsc ułożenia przedmiotów, dołożenie przedmiotu. (ćwiczy również uwagę).

Co widziałeś?
Pokazujemy dziecku ilustrację i prosimy, aby przez 30 sekund uważnie jej się przyglądało. Następnie zabieramy rysunek i prosimy o odpowiedzenie na różne pytania dotyczące tego, co znajdowało się na obrazku.

Bile – wizualizacja
Nauczyciel mówi powoli, a dziecko w wyobraźni tworzy obraz: Wyobraź sobie żółtą bilę… Po jej lewej stronie umieść niebieską, a po prawej czerwoną… Między żółtą, a niebieską umieść fioletową… Na prawo od czerwonej pomarańczową… Zadaniem dziecka jest odtworzenie kolejności bil od lewej i od prawej strony. Zamiast bil można zapamiętywać przedmioty, np. gitara, dzbanek, koń i inne. Zacznijmy od 4-5 elementów i jeśli ćwiczenie
okaże się łatwe, dopiero zwiększajmy ilość bil bądź przedmiotów. W uproszczonej wersji podajemy powoli elementy (bile, przedmioty) w kolejności od lewej lub prawej strony, od góry lub od dołu. Ważne, żeby nie zacząć od zbyt trudnego lub zbyt łatwego zadania, gdyż łatwo w ten sposób zniechęcić dziecko do pracy. (ćwiczy również uwagę).

Bystre oczko
Nauczyciel prezentuje dzieciom określony wzór – kształty, kolory, zwierzęta itp. Zadaniem dzieci jest zapamiętać kolejność znaków we wzorze, a następnie odtworzyć wzór z pamięci na kartce. (kształtuje też uwagę).

2. WYTRZYMAŁOŚĆ.

Wyczaruj z kółek
Uczestnicy dostają kartki z narysowanymi kółkami. Zadanie polega na narysowaniu jak największej liczby obrazków z wykorzystaniem pojedynczych kółek (na czas – kończymy rysowanie, gdy pierwsza osoba zakończy zadanie).

Aktywność ruchowa
Różnorodne ćwiczenia fizyczne, które rozwijają wszechstronnie ucznia wpływając pozytywnie na ogólny stan psychofizyczny dorastającego dziecka. Np. bieg z przeszkodami, pływanie, piłka nożna, basen, karate, stacje, przeciąganie liny. Ponadto wyrabiają w uczniu postawę „walki” mimo przeciwności (zmęczenie organizmu).

Zabawa bieżna „ Wyścig numerów po kole”
Dwie drużyny o równej liczbie zawodników ustawiają się na obwodzie koła o średnicy 4-5 m. Zawodnicy w drużynie kolejno odliczają i zapamiętują swoje numery. Zawodnicy poruszają się po obwodzie koła, a prowadzący wywołuje dowolne numery. Zawodnicy z obu drużyn oznaczeni wywołanymi numerami obiegają pachołek stojący w środku koła i wracają na swoje miejsce. Kto szybciej powróci na obwód zdobywa punkt dla drużyny. Wygrywa drużyna, która zdobyła więcej punktów.

Słowniczek emocji
Zawody w układanie słowniczka emocji – dzieci podzielona na cztery grupy siedzą w różnych częściach sali. Każda grupa ma 2 minuty na wymyślenie jak największej liczby słów opisujących uczucie, które wylosowali. Następnie następuje zamiana uczuć w grupach i uczestnicy mają kolejne 2 minuty na wymyślenie słów opisujących inne uczucie, aż do momentu, kiedy każda grupa wypisze słowa do każdego uczucia. Następnie uczestnicy czytają wypisane przez siebie skojarzenia, a pozostałe grupy dopowiadają te, które jeszcze nie padły. Na koniec przeprowadzona jest rozmowa, do których uczuć najłatwiej było wypisać uczestnikom skojarzenia.

3. UWAGA.

Gabinet luster
Jedno dziecko wychodzi z sali. Reszta wybiera „lidera”, który będzie dyktował bardzo dyskretnie gesty i ruchy, które cała reszta musi powtarzać. Zadaniem osoby wybranej jest odgadnięcie, kto jest liderem.

Co słyszałeś?
Opowiadamy dziecku krótką historyjkę i prosimy o uważne przysłuchiwanie się, np.: „Dzieci zbudowały zamek z piasku, zrobiły mu dwie bramy, trzy wieże, na jednej z nich powiewała chorągiew w kolorze białym i czerwonym. Był piękny słoneczny letni dzień. Dzieci śmiały się, bawiły foremkami, wiaderkami i łopatkami, lepiły kule z piasku. W południe mama zawołała je na obiad. Po deserze, gdy dzieci wróciły do piaskownicy zobaczyły, że połowa zamku jest zburzona. Bardzo się tym zmartwiły i postanowiły szybko odbudować zamek”. Po wysłuchaniu opowiadania prosimy dziecko o odpowiedzenie na kilka pytań.

Czarna kropka
Dziecko rysuje na kartce czarną kropkę o średnicy 2-3 cm a następnie wpatruje się w świetlistą aureolę, która wkrótce pojawi się wokół ciemnego punktu. Stopniowo wydłużamy dziecku czas koncentracji na rysunku.

Od kogo piłka?
Dzieci podają sobie piłkę. Kolejne osoby muszą się przedstawić i wymienić po kolei, kto od kogo dostał piłkę wcześniej, np. Mam na imię Ania i dostałam piłkę od Zosi, która otrzymała piłkę od Krzysia, który dostał piłkę od……itd. Kolejne osoby wymieniają coraz więcej osób. (kształtuje też pamięć).

Rysowane wierszyki
„Plama”
Co za plama, co za plama !
To jest plama niesłychana !
Jak jej dorysujemy uszy,
Zaraz sama się poruszy.
Jak jej dorysujemy oczy,
zaraz z kartki mi wyskoczy.
Jak jej dorysuję ogon
pójdzie za mną lub za tobą.
O! Już idzie!
Parska, chrząka
i na plamę nie wygląda…
Uciec ? Nie !
Tym się nie splamię!
Ale się poskarżę mamię!
Na to mówi moja mama
Bać się plamy ?
Co za Plama !

Greckie wzory
Dziecko otrzymuje pokratkowaną kartkę (wymiary 100×100), z zaznaczoną kropką (dowolne miejsce). Przed rozpoczęciem gry należy sprawdzić, czy dziecko opanowało schemat ciała (prawo, lewo, góra, dół). Następnie prowadzący poleca, aby uczeń rysował linie zgodnie ze wskazówkami, np. dwie kratki w lewo, potem pięć kratek w bok, itp. Zabawa sprawdza koncentrację uwagi na wykonywanym zadaniu. Uwaga: poziom trudności należy dobrać do wieku dziecka, zadania zbyt łatwe bądź za trudne zniechęca dziecko do danej aktywności.

Układanie puzzli, modeli samochodów, konstrukcji przestrzennych
Zabawy konstrukcyjne sprzyjają rozwijaniu u dzieci zdolności skupiania uwagi na danym zadaniu, wymagają bowiem precyzji działania. Rozwijają również pamięć oraz zdolności matematyczne.

„Chińczyk”
Gra przeznaczona jest dla 2 – 4 osób. Do gry potrzebnych jest szesnaście pionków w czterech kolorach i kształtach oraz kostka. Każdy gracz ma po cztery pionki jednego koloru i kształtu. Plansza wykonana jest z drewna. Zamiast pól posiada otwory, w których umieszcza się pionki. Zasady gry: Dzieci ustawiają pionki na polach wyjściowych
i przesuwają się każdym pionkiem po planszy, zgodnie z ruchem wskazówek zegara, wg ilości wyrzuconych oczek na kostce. Zwycięzcą zostaje dziecko, które pierwsze umieści swoje pionki na właściwych polach (otworach) planszy.

„Warcaby”
Gra przeznaczona jest dla dwójki dzieci (mogą grać również dorośli). Każde dziecko ma 12 kamieni (pionki do gry w warcaby) – jedne białe, a drugie czarne. Kamienie ustawiamy po obu stronach na czarnych polach szachownicy w trzech rzędach. Celem gry jest wybić kamienie przeciwnika. Zasady gry: Kamień przesuwamy naprzód, o jedno pole na ukos, cofać go nie możemy. Gdy na drodze napotkamy kamień przeciwnika, przeskakujemy go
(jeśli za nim jest wolne pole) i zdejmujemy go z szachownicy. Za jednym ruchem możemy zdjąć kilka kamieni przeciwnika. „Bić” możemy także do tyłu. Przez swoje kamienie nie przeskakujemy. W sytuacji, w której możemy zbić kamień, a tego nie robimy, przeciwnik zdejmuje nasz pionek z szachownicy. Gdy kamień dojdzie do końcowej linii przeciwnika, staje się damą, mającą prawo poruszać się po liniach ukośnych we wszystkich kierunkach
o dowolną ilość pól. Przy „biciu” kamienia przeciwnika, stajemy za nim na dowolnym polu. W Warcaby grają dzieci słabo widzące, a niewidome poznają zasady gry.

Bibliografia:
B. Dymara, Dziecko w świecie zabawy, Impuls, Kraków 2009, s. 214-215.
http://sp45.edu.pl/warsztat_pracy/funkcje_sluchowe_i_sluchowo_jezykowe.pdf
http://www.przedszkolak.pl/doku/Koncentracja%20uwagi%20-%20skrypt%20zabaw.pd

Autor: PAOŚKA (imię i nazwisko do wiadomości redakcji)

Materiał nadesłany przez Czytelniczkę portalu Pedagogika Specjalna – portal dla nauczycieli