Hortiterapia, ogrodoterapia to jedna z form terapii wspomagających tradycyjne metody rehabilitacji dla ściśle określonych grupy pacjentów ze zdiagnozowanymi zaburzeniami oraz problemami zdrowotnymi. W Polsce hortiterapia to nowa terapia nie do końca poznana i przez lekarzy niedoceniana i nieuznawana.

W terapii tej wykorzystuje się rośliny: ozdobne, sadownicze, warzywnicze oraz zioła  w celu poprawy zdrowia fizycznego i psychicznego człowieka poprzez bierne przebywanie w otoczeniu przyrody lub czynnie- poprzez realizację zajęć w ogrodzie. Terapia ta od ogrodnictwa amatorskiego różni się tym, że wybiera się  zajęcia zgodnie z potrzebami oraz możliwościami pacjenta i prowadzone są przez terapeutów wyspecjalizowanych do tego celu. Terapia ogrodnicza prowadzona jest dla osób z takimi schorzeniami jak: psychiczne;  umysłowe; fizyczne; sensoryczne; geriatryczne; wykluczenie społeczne oraz uzależnienia: od alkoholu, narkotyków, a coraz częściej wśród dzieci od Internetu.

W Polsce powstają placówki zajmujące się prowadzeniem zajęć terapeutycznych. Zajęcia są  prowadzone przede wszystkim w różnych ośrodkach posiadających zaplecze ogrodnicze ale również w przedszkolach, w gospodarstwach agroturystycznych oraz  ogrodach botanicznych.

Ogrodoterapię możemy podzielić na terapię czynną lub bierną. Bierna terapia ogrodnicza polega na przebywaniu w ogrodzie, na spacerowaniu, obserwacji, dotykaniu roślin, a przed wszystkim  pobudzaniu zmysłów jakie dostarczają rośliny, dzięki którym pacjent wycisza się  i następuje obniżenie napięcia (Fot. 1, 2). Wykorzystując w tej terapii rośliny możemy stymulować wszystkie pięć zmysłów takie jak dotyk, wzrok, słuch, zapach i smak. Natomiast w ramach czynnej hortiterapii  prowadzone są różne rodzaje zajęć w ogrodzie  (przygotowanie podłoża, siew nasion, pikowanie rozsady, sadzenie roślin (Fot.) i cebul, pielenie chwastów, podlewanie, cięcie pielęgnacyjne, zbiory kwiatów na suche bukiety, owoców i warzyw, grabienie liści, koszenie trawnika) oraz w szklarni, ogrodzie zimowym, oranżerii (siew nasion, pikowanie, podlewanie, pielęgnacja i przesadzane roślin doniczkowych, rozmnażanie wegetatywne roślin). Zajęcia można również przeprowadzić w specjalnych pracowniach np. florystycznej poprzez wykonywanie dekoracji roślinnych takich jak: kolaże, bukiety, stroiki okolicznościowe, wieńce (fot. 3).

Fot 1. Kwiaty w integracji sensorycznej, opracowanie własne: Płoszaj – Witkowska

Fot. 2. Zajęcia terapeutyczne na kolekcji roślin ozdobnych Katedry Ogrodnictwa w Ogrodzie Dydaktyczno – Doświadczalnym w Olsztynie (źródło: Beata Płoszaj – Witkowska)

Z prowadzonych obserwacji można stwierdzić, że hortiterapia wpływa na polepszenie sprawności fizycznej oraz koordynacji ruchowo-manualnej szczególnie u dzieci (Fot. 3).

(Fot.3). Kolaż w wykonaniu 7-latki z kwiatów ususzonych (źródło: Beata Płoszaj – Witkowska)

Obniża ona ciśnienie krwi, stymuluje i wyostrza wszystkie zmysły, które są uruchamiane w otoczeniu przyrody. Oglądanie, dotykanie roślin poprawia nastrój, redukuje stres i napięcie, obniża depresję (Fot 4).

Fot 4. Wpływ barwy oraz zapachu (źródło: Beata Płoszaj – Witkowska)

Znajomość uprawy roślin zwiększa świadomość własnej wartości i pewności siebie, zwiększa poczucia odpowiedzialności, przydatności i spełnienia. Przebywanie w ogrodzie polepsza koncentrację i pamięć, zwiększa samodzielność, niezależność oraz zdolność rozwiązywania problemów. Praca w ogrodzie uczy dokładności, cierpliwości i kreatywności oraz poszerza wiedzę i umiejętności z otaczającej przyrody. Uczy również planowania pracy i jej poszczególnych etapów. A pracując w zespole zwiększa zaufanie do innych ludzi, podnosi zdolności pracy w grupie oraz komunikację z innymi osobami i zawiązywanie więzi międzyludzkich (fot 5).

Fot. 5. Nawiązywanie więzi pomiędzy dziećmi (źródło: Beata Płoszaj – Witkowska)

Autor: dr inż. Beata Płoszaj – Witkowska

Uniwersytet Warmińsko -Mazurski

Tajniki hortiterapii można zgłębić podczas studiów w Katedrze Ogrodnictwa Uniwersytetu Warmińsko – Mazurskiego w Olsztynie: http://www.uwm.edu.pl/ogrod/index.php?go=hortiterapia