Dziecko w sposób naturalny jest twórcą, lecz nie wszyscy badacze zjawiska twórczości zgadzają się z takim podejściem. Na gruncie pedagogiki trwa spór dotyczący twórczości dzieci i młodzieży. Głównym czynnikiem warunkującym przyznanie lub odmowę dzieciom atrybutu kreatywności jest elitarne lub egalitarne ujęcie twórczości.

W rozumieniu elitarnym, wyróżnia się funkcję społeczną wytworu, stopień nowości i znaczenia dla całego społeczeństwa czy nawet ludzkości. Takie ujęcie zawęża zakres przejawów twórczości do efektów aktywności tylko wyjątkowych osób.

W perspektywie egalitarnej, rozpowszechnionej przez psychologów i pedagogów humanistycznych, podkreśla się funkcję osobistą procesu tworzenia i jego znaczenie dla rozwoju osobistego twórcy. Dopuszcza się więc przypisanie atrybutu twórczości wszystkim sposobom działania, które prowadzą do nowości rozumianej subiektywnie (Szmidt, 2007).

Poglądy na temat twórczości dzieci można podzielić na trzy podejścia: elitarno-przedmiotowe, podmiotowo-humanistyczne oraz realistyczne.

Przedstawiciele podejścia elitarno-przedmiotowego mówią o tym, że twórczość to wnoszenie czegoś nowego do dziedziny tworzenia, a aktywność dzieci i jej efekty nie zmieniają dziedzin twórczości (nauki, sztuki, technologii). Za przyczyny braku znaczących osiągnięć dzieci i młodzieży podają między innymi: brak wiedzy i umiejętności do tworzenia w danej dziedzinie, brak zasobu doświadczeń pozwalających na twórczość w danej dziedzinie oraz brak wysoko rozwiniętych struktur poznawczych potrzebnych do świadomego tworzenia.

Podejście podmiotowo-humanistyczne prezentuje pogląd, iż dzieci są twórcze, czasem nawet bardziej niż dorośli. Główne tezy głoszą, że dziecko jest twórcze i jest twórcą w sposób naturalny. Aktywność dziecka ma związek z jego rozwojem, tworzeniem siebie, stanowi także jego biologiczną potrzebę. Według przedstawicieli tego stanowiska twórczość dziecka ma wartość subiektywną nie społeczną.

Trzecie podejście, to realistyczny punkt widzenia. Mówi o tym, że dzieci są twórcze w pewnych dziedzinach. Twórczość dzieci przejawia się najpełniej w nieco innych formach (dziedzinach) niż nauka, technika, działalność społeczna, a jej cechami swoistymi są ciekawość poznawcza, fantazjowanie, gra wyobraźni, zabawy tematyczne i konstrukcyjne oraz plastyka (Szmidt, 2007). 

W twórczości dzieci można wyróżnić pewne cechy specyficzne takie jak:

• nieświadomość zasad tworzenia, dziecko za każdym razem na nowo je odkrywa i od nowa się ich uczy;
• dziecko nie ma nawyków w posługiwaniu się środkami tworzenia, bo nie zna języka poszczególnych dziedzin twórczości;
• działanie twórcze dziecka jest zazwyczaj zabawą;
• dziecko nie interesuje się oceną i wartością wytworu, realizuje siebie;
• dziecko nie tworzy kultury;
• dziecko poznaje świat przez tworzenie.

Dziecko samo stwarza swój świat wewnętrzny, który poprzez podejmowanie aktywności twórczej próbuje uzewnętrznić. W działaniu dziecka można dostrzec wiele aktów tworzenia czegoś nowego, innego z niczego, bądź przetwarzania na nowo tego, co dziecko już zna (Waloszek, 2010).

Dzieci cechuje chęć konstruowania, składania, tworzenia czegoś. Charakterystyczna dla dziecka aktywność jest zaspokajana potrzebą twórczej aktywności. Bardzo ważne jest, aby tworzyć dziecku sytuacje, które dadzą mu możliwość podejmowania różnorodnych działań czy stawiać dziecko przed sytuacjami problemowo-otwartymi, w których dziecko może samodzielnie dojść do rozwiązania. Według niektórych pedagogów dla dziecka naturalnym jest twórcze podejście do życia (Krasoń, 2006).

Zadaniem dorosłych jest rozwijanie, inspirowanie, podsuwanie pomysłów, zachęcanie do podejmowania wysiłków. Powinno dawać się dziecku możliwość eksperymentowania, wyrażania siebie. Ważną rolę w tworzeniu odpowiednich warunków do rozwoju twórczej aktywności dziecka pełni nauczyciel, który powinien tworzyć sytuacje inspirujące, wyzwalające twórczość dzieci w różny sposób. Nauczyciel powinien wspierać dziecko w rozwiązywaniu takich sytuacji. Dla dzieci najważniejszy jest sam proces tworzenia, nie jego wynik.

Charakterystycznymi elementami twórczej aktywności dziecka są: wewnętrzna motywacja do działania, osobisty, pozytywny stosunek do wykonywanych czynności, poczucie subiektywnej nowości własnych odkryć (Krasoń, 2006).

Autor: Marta Kowalska – Czytelniczka Portalu
terapeuta osób z niepełnosprawnościami sprzężonymi