PROFILAKTYKA WYPALENIA ZAWODOWEGO

ZASADY PRZECIWDZIAŁANIA WYPALENIU ZAWODOWEMU

1. PODKREŚLAJ POZYTYWNE STRONY PRACY I ZAWODU
W sprzyjającej chwili odpowiedz sobie na następujące pytania:
– Co cenisz w swojej pracy (niezależnie od tego, co Ci przeszkadza)?
– Jakie ważne dla Ciebie wartości możesz w swojej pracy realizować (niezależnie od przeszkód, jakie czasami
napotykasz na swej drodze)?
– Co cenisz w swoich kolegach (niezależnie od tego, z czym bywa Ci trudno)?
– Jakie korzyści wypływają z „bycia na Twoim stanowisku„ (niezależnie od wszelkich niedogodności z nim związanych)?

2. ŚWIADOMOŚĆ RYZYKA WYPALENIA ZAWODOWEGO UZUPEŁNIAJ KOMPETENCJAMI ZARADCZYMI
Nie wystarczy mieć wiedzę na temat czynników, które sprzyjają wypaleniu. Trzeba pójść o krok dalej:
– zgromadzić szeroki wachlarz własnych sposobów sprzyjających relaksacji, odbarczeniu od napięć
– zbudować swoje sfery wsparcia.

3. PAMIĘTAJ O DOSKONALENIU ZAWODOWYM
– Im więcej potrafisz – tym lżej Ci się pracuje.
– Wybieraj z szerokiej oferty szkoleń głównie te, podczas których zdobywasz konkretne umiejętności.
– Warto jest słuchać mądrych wykładów i jednocześnie nie zapominać o ćwiczeniu nowych zachowań. Wszak dopiero trening czyni mistrza!

4. ZADBAJ O INFORMACJE ZWROTNE I WSPARCIE
Wsparcie społeczne jest jednym z czynników przeciwdziałających wypaleniu. Jego głównym źródłem pozostają nasi bliscy i przyjaciele. Musimy jednak zadbać o wsparcie w zespołach, w których pracujemy. Działając wspólnie, wspierając się nawzajem możemy zdziałać najwięcej i sprawić, że nie będzie wśród nas osób zniechęconych, samotnych.

5. POZNAJ SWOJE CELE, OCZEKIWANIA, NASTAWIENIA I UCZUCIA
Odpowiedz sobie na pytanie, co konkretnie dla Ciebie jest ważne, jakim wartościom decydujesz się poświęcać swój czas, energię, wysiłek. Zadbaj również o pozytywne nastawienie do siebie i innych. Wsłuchaj się we własne emocje i nie trać z nimi kontaktu – to pomaga zachować grunt pod nogami i nie zatracić się w odpowiedzi na często nadmierne oczekiwania Twojego otoczenia.

6. ZADBAJ O SWOJĄ AUTONOMIĘ
– Odkryj własne terytorium wpływu.
– Znajdź sprawy, które są pod Twoją kontrolą, niezależnie od ograniczeń nałożonych Ci przez innych.
– Zrób mapę swoich obszarów wpływu i na niej się koncentruj, rozbudowując ją i wykorzystując maksymalnie
to, co zależy od Ciebie.

7. TRAKTUJ SPRAWY ZAWODOWE MNIEJ OSOBIŚCIE

8. STAWIAJ SOBIE REALISTYCZNE CELE
– Nasza frustracja często wynika stąd, że chcemy sięgać zbyt szybko, zbyt daleko i tam, gdzie nasz wpływ jest ograniczony.
– Sztuką jest tworzyć na tyle atrakcyjne cele, żeby motywowały nas do działania, a jednocześnie były adekwatne do naszych osobistych kompetencji.
– Na prawdopodobieństwo sukcesu rzutują również uwarunkowania zewnętrzne. Planując swoje działania musisz je wziąć pod uwagę i precyzyjnie rozważyć.

9. ZASTOSUJ „DEKOMPRESJĘ” – ZADBAJ O WYPOCZYNEK, RELAKS, HOBBY
Zmiana rodzaju aktywności jest niezbędna dla zachowania zdrowia i pozostawania w równowadze. Znajdź więc czas na aktywność związaną z tym, co naprawdę sprawia Ci przyjemność. Ty sam wiesz najlepiej, kiedy i jak wypoczywasz. Warto również zatrzymać się, oddać kontemplacji lub medytacji, zwolnić tempo.

10. TROSKĘ O INNYCH UZUPEŁNIJ TROSKĄ O SIEBIE
Warto zadbać o swoje umiejętności asertywnego wyrażania oczekiwań, proszenia o pomoc i wsparcie, jak i również asertywnej odmowy, tak aby nie podejmować zadań ponad swoje siły. Czasami, gdy odmowa jest niemożliwa (bo płynie od naszego zwierzchnika), warto chociażby naświetlić nasze stanowisko – np. „Podejmę się tego zastępstwa, bo widzę, że nie ma innego rozwiązania i tego wymaga sprawne funkcjonowanie szkoły, ale chcę żeby pan wiedział, ze rezygnuję z bardzo ważnych dla mnie spraw… (tu wyszczególniamy konkretne, ważne dla nas powody)… i stanowi to dla mnie duże utrudnienie i wyrzeczenie”.
Taka reakcja pozwala w skrajnych sytuacjach wyrazić własne zdanie i ochronić nasze poczucie godności.

Profilaktyka wypalenia zawodowego

propozycje wg dr A. Wielgus

● Dobra organizacja dnia – zadbanie o równowagę pomiędzy pracą a życiem rodzinnym
● Twórczy i dobry wypoczynek
● Dokonywanie nawet niewielkich zmian w rytmie codziennych czynności (sposób na uniknięcie rutyny i znudzenia)
● Zmiana miejsca pobytu (nawet krótka – np. dwugodzinny wyjazd za miasto)
● Korzystanie z gotowych treningów relaksacyjnych (np. Schultza czy Jacobsona)
● Słuchanie muzyki celem odzyskania utraconego stanu równowagi, zrelaksowaniu się, wyciszeniu
● Rozwijanie zainteresowań, pasji, hobby (poza pracą)
● Poznawanie siebie – refleksja nad sobą
● Powstrzymywanie negatywnego myślenia o sobie
● Spotkania z przyjaciółmi
● Wsparcie i rozmowy z najbliższymi

Praca nie musi prowadzić do wypalenia. Znajomość przyczyn tego zjawiska oraz możliwości przeciwdziałania może nam pomóc uniknąć zagrożenia. Jeśli będziemy umieli korzystać z tego, na co mamy wpływ w środowisku pracy, możemy długo cieszyć się jej efektami, zachowując świeżość i kreatywność.

Pracując w dobrze zorganizowanym zespole, można osiągnąć więcej niż w pojedynkę. Praca gronie współpracowników jest jednym z elementów zmniejszających ryzyko wypalenia zawodowego (Fengler 2001). Mądry szef potrafi tak zorganizować pracę, aby każdy mógł robić to, w czym jest najlepszy i w czym czuje się najpewniej. Wtedy zespół pracuje najlepiej!

BIBLIOGRAFIA:
1. Fengler J., Pomaganie męczy – wypalenie w pracy zawodowej, 2000.
2. Kędracki E., Wypalenie zawodowe nauczycieli, w: Szkoła a wypalenie zawodowe, pod red. J. Kropiwnickiego, Zielona Góra, 1999.
3. Maslach Ch., Wypalenie w perspektywie wielowymiarowej, w: Wypalenie zawodowe. Przyczyny – Mechanizmy – Zapobieganie, pod red. H. Sęk, Warszawa 2000.
4. Pines A. M.,Wypalenie – w perspektywie egzystencjalnej, w: Wypalenie zawodowe. Przyczyny – Mechanizmy – Zapobieganie, pod red. H. Sęk, Warszawa 2000.
5. Sekułowicz M., Wypalenie nauczycieli pracujących z osobami z niepełnosprawnością intelektualną, Wrocław, 2002.
6. Wielgus A., ks. Tomaszewski J., Wypalenie zawodowe, Kraków 2013.

Autorki: Alicja Strzelczyk, Joanna Milewska

Materiał nadesłany przez Czytelniczki portalu Pedagogika Specjalna – portal dla nauczycieli