Patogeneza ASD – zaburzeń ze spektrum autyzmu nie jest do końca znana. Wielu badaczy zwraca uwagę, że są one skutkiem defektu występującego w ośrodkowym układzie nerwowym, spowodowanego lekkimi stanami zapalnymi, które z kolei powodowane są działaniem układu odpornościowego. U osób z ASD diagnozuje się często wysoką aktywność mikrogleju, wysoką liczbę prozapalnych cytokin [1] i obniżoną liczbę cytokin przeciwzapalnych w niektórych częściach mózgu [2].
W chwili obecnej nie ma na rynku leków na ASD. Opracowane metody wspomagania osób z autyzmem obejmują udział pedagoga, psychoterapeuty, a także farmakoterapię, co ma na celu zminimalizowanie lub nawet całkowitą eliminację behawioralnych objawów, m.in. heteroagresji, autoagresji, bezsenności oraz nadpobudliwości [3].
Osoby z autyzmem częściej cierpią na nadwagę lub otyłość, co jest wynikiem stosowania leków psychotropowych oraz siedzącego trybu życia spowodowanego zaburzeniami koordynacji ruchowej [4]. Otyłość i zaburzenia neuropsychiatryczne skorelowane są z ogólnoustrojowym zapaleniem niskiego stopnia, które utrudnia regulację i zakłóca funkcjonowanie neuroprzekaźników odpowiedzialnych za emocje [5]. Dzięki ćwiczeniom fizycznym można zmniejszyć masę ciała u dzieci z ASD i poprawić ich koordynację ruchową. Osoby z autyzmem, które przez 36 tygodni maszerowały na bieżni od 15 do 20 minut trzy razy w tygodniu, w umiarkowanych strefach tętna, poprawiły poziom swojej wydolności i jednocześnie zmniejszyły masę ciała poprzez zwiększenie wydatku energetycznego, tym samym zmniejszając stany zapalne [6].
Nie do końca poznane są mechanizmy molekularne, które sprawiają, że ćwiczenia fizyczne mają wysoce korzystne skutki dla osób z ASD. Faktem jest, że aktywność sprzyja poprawie profilu lipidowego i metabolicznego zmniejszając ilość stanów zapalnych, w tym również tych układu nerwowego u osób z ASD, co pomaga łagodzić jego objawy.
Osoby z autyzmem czterokrotnie częściej doświadczają depresji, a otyłość jest dodatkowym czynnikiem, który nasila ten problem. Ponadto zauważyć należy, że ryzyko depresji spotęgowane jest także stanami lękowymi, które bardzo często towarzyszą osobom z ASD [7]. Jak powszechnie się przyjmuje, aktywność fizyczna jest skuteczna porównywalnie ze środkami farmaceutycznymi w leczeniu lekkiej lub umiarkowanej depresji [8], co wynika ze zmniejszenia stanu zapalnego i polepszenia wydajności neuroprzekaźników.
Aktywność fizyczna jest ważna nie tylko z uwagi na redukcję masy ciała. U osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu korzystnie wpływa na poprawę koordynacji ruchowej, zmniejszenie występowania zachowań stereotypowych, poprawę skupienia uwagi oraz zmniejszenie deficytów interakcji społecznych oraz motorycznych [9]. Regularne ćwiczenia o umiarkowanej intensywności sprzyjają poprawie profilu psychopatologicznego, a także zmniejszają ilość wystąpień zachowań agresywnych [10].
Bahrami w 2012 roku stwierdził na podstawie Gilliam Autism Rating Scale 2 ed., że u osób z ASD trening sztuk walki wykonywany 4 razy w tygodniu przez 14 tygodni, pozwolił na zmniejszenie zachowań stereotypowych. Podobny efekt dał trening jazdy konnej 60 minut w tygodniu przez 10 tygodni [11]. W obydwu przypadkach efektywność badania wynosiła 0,9. Analizie poddano także skuteczność joggingu, trening wykonywany był 1 – 5 razy w tygodniu, sesja treningowa trwała 20 minut. Po 40 tygodniach oceniono, że ilość zachowań stereotypowych takich jak kołysanie się, gryzienie siebie itp. znacząco się zmniejszyła, a wielkość efektu badania wyniosła 3,0 [12]. Okazało się, że u osób z ASD, u których zastosowano terapię ruchem – 15 minut joggingu, czas poświęcony na rozwiązywanie zadań wydłużył się o 7,5% [10], co świadczy o poprawie możliwości skupienia przede wszystkim w korze przedczołowej grzbietowo-bocznej, a także zmianach w ilości i koncentracji neuroprzekaźników [13]. Podobnie pozytywne efekty przyniósł trening Kata, jogi i tańca [14].
Problemem okazuje się dobór odpowiedniej intensywności treningu. Literatura wskazuje, że sesja treningowa powinna trwać od 15 do 90 minut i odbywać się trzy razy w tygodniu przez okres od 8 do 48 tygodni [15]. Pamiętać należy, że podstawową zasadą doboru rodzaju i intensywności treningu powinny być możliwości dziecka. Jak sugerują wyniki badań, skuteczniejsze w redukcji zachowań stereotypowych są krótkie, około 10-minutowe sesje o niskiej, ewentualnie średniej intensywności [16].
Analiza literatury dotyczącej wykorzystania ćwiczeń fizycznych w terapii ASD ma na celu zwrócenie uwagi na to, że zarówno rodzice, jak i nauczyciele mają w ręku doskonałe narzędzie mogące skutecznie wspomóc rozwój osób z autyzmem, a także zmniejszać jego objawy behawioralne. Skuteczność interwencji wymaga jednak systematyczności i cierpliwości, dlatego trening powinien być dobrany tak, aby uwzględniał możliwości fizyczne i odpowiadał preferencjom osoby go wykonującej.
Autor: Dariusz Nowacki – nauczyciel SOSW w Chwałowiach – Czytelnik Portalu
Temat: Rozwijanie sprawności ruchowej, umiejętności obserwacji i wykorzystywania informacji w działaniu - zajęcia w ogrodzie.…
1. Rola diagnozy w projektowaniu działań rewalidacyjnych, wychowawczych i kompensacyjnych Diagnoza w pedagogice specjalnej obejmuje…
,,Solidarność musi iść przed walką (…) co to znaczy solidarność? Solidarność to znaczy sposób bytowania…
Przez lata pracy jako nauczyciel i pedagog specjalny nigdy nie przypuszczałam, że będę miała okazję…
Często o wyborze ścieżki kariery decydują umiejętności rozwijane od najwcześniejszych lat. Rolą rodzica jest wytropienie…
Podstawa programowa dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym ma za zadanie…