„DOGadajmy się” – dogoterapia jako forma wspierania rozwoju umiejętności komunikacyjnych u dzieci z niepełnosprawnością intelektualną oraz z trudnościami w porozumiewaniu się
Umiejętność porozumiewania się z otoczeniem jest bez wątpienia najważniejszą potrzebą każdego człowieka. Dzięki komunikacji każdy z nas nie tylko może realizować własne plany, ale przede wszystkim zaspokaja podstawowe potrzeby związane z codziennym funkcjonowaniem. Osoby z niepełnosprawnością intelektualną, w zależności od stopnia niepełnosprawności i rodzaju choroby/zaburzenia, posiadają różnorodne trudności w zakresie komunikacji. Są osoby:
Mówiąc o komunikacji, często mamy na myśli mowę werbalną, która dla osób z niepełnosprawnościami oraz ze spektrum autyzmu jest najtrudniejszą formą porozumiewania się z otoczeniem. Na szczęście istnieją Wspomagające i Alternatywne Metody Komunikacji (AAC), czyli możliwość porozumiewania się w sposób pozawerbalny. Komunikacją wspomagającą i alternatywną można nazwać wszelkie działania, które mają na celu pomoc w porozumiewaniu się osobom niemówiącym lub posługującym się mową w ograniczonym stopniu. Zamiast wypowiadanych słów i zdań, mogą one używać znaków graficznych (piktogramów, obrazków, symboli), znaków manualnych (gestów) lub znaków przestrzenno-dotykowych (np. przedmiotów).
Zanim jednak stworzymy pewien system porozumiewania się z osobą niemówiącą, najważniejszym zadaniem, które spoczywa na nauczycielach, specjalistach, ale również na rodzicach i całym społeczeństwie, jest nauczenie dziecka sensu komunikacji, podstawowych zasad porozumiewania się!
Oto one:
1. Zasada naprzemienności – JA MÓWIĘ – TY SŁUCHASZ
TY MÓWISZ – JA SŁUCHAM
2. Uświadomienie dziecku sensu i potrzeby komunikowania się. Należy nauczyć dziecko postrzegać osobę dorosłą (drugiego człowieka), jako tą, która pomoże mu zaspokoić jego potrzeby.
3. Pozwalanie dziecku na dokonywanie prostych wyborów, tak aby miało ono poczucie sprawczości pozytywnej w działaniu.
4. I najważniejsza zasada komunikacji – słuchajmy, kiedy dzieci do nas mówią. Budujmy w nich poczucie własnej wartości.
Dzięki zastosowaniu w praktyce powyższych zasad, budujemy w osobach z niepełnosprawnością tzw. gotowość do porozumiewania się. Bez komunikacji nie można bowiem mówić o edukacji, a tym samym o odnoszeniu sukcesów.
Z komunikacji alternatywnej może korzystać każdy, nie tylko specjaliści. Nie chodzi tu bowiem, aby znać skomplikowane systemy komunikacji, jak np. język migowy czy piktogramy, tylko o stworzenie dziecku możliwości do komunikacji, zachęcania go do wykazania się inicjatywą, motywowanie do działania. To wszystko wymaga cierpliwości, wytrwałości w działaniu i współpracy całego otoczenia dziecka.
Najważniejsze to być zrozumiałym przez innych. Mogę przecież pokazać, narysować, napisać, „wyklikać” na klawiaturze komputera! „To, że nie mówię, nie znaczy, że nie mam nic do powiedzenia”.
Zajęcia z psem są niezwykle atrakcyjną formą terapii dla dzieci, zarówno dla tych mówiących, jak i tych nieposługujących się mową werbalną. Pies nie ocenia, nie krytykuje, nie wydaje poleceń. Pies jest:
Pies nie mówi – porozumiewa się całym sobą – ruchem ciała, zapachem, merdaniem ogona. Takie zachowanie jest zrozumiałe dla dzieci, zachęca je do bliższego nawiązania kontaktu z psem, do pojęcia jakiejkolwiek aktywności.
My – jako terapeuci – możemy wykorzystać tę naturalną potrzebę dziecka do bycia zauważonym i docenionym, w celu nauczania go wyżej omówionych zasad porozumiewania się. Pies może stać się pośrednikiem pomiędzy dzieckiem a nami – dorosłymi. Dzięki psu możemy wprowadzić osoby niemówiące w trudny dla nich świat mowy werbalnej, możemy przekonać je, że warto jest wykazywać tzw. inicjatywę komunikacyjną.
W celu nauczenia dzieci i młodzieży z różnego rodzaju niepełnosprawnościami porozumiewania się z otoczeniem, wprowadziłam innowacyjny program „DOGadajmy się”. Na zajęcia dogoterapeutycznych z czarnym labradorem Mambą, a później z cavalierką Miną, zachęcałam dzieci i młodzież do poszerzania swoich umiejętności komunikacyjnych.
Po pierwsze, dzieci uczone są zasad porozumiewania się, które zostały omówione na początku:
Dzieci doskonalą także umiejętność posługiwania się gestami i symbolami danej metody, w tym wypadku Makatonu.
Podczas zajęć wykorzystywane są również ćwiczenia usprawniające narządy artykulacyjne, czyli różnego rodzaju zabawy dźwiękonaśladowcze, np. improwizowana przez nauczyciela bajka „Przyjaciele Mamby z podwórka”, itp.
Pies jest również aktorem, towarzyszem dzieci podczas różnego rodzaju przedstawień szkolnych i akademii. Dzięki temu dzieci mają silniejszą motywację do udziału w przedsięwzięciach kulturalnych i społecznych, podczas których komunikacja stanowi istotny element.
Na koniec zaś pies staje się powodem do dumy dla dzieci z niepełnosprawnością. Wykorzystałam udział psa jako aktora, aby zaprezentować naszych uczniów szerszej publiczności:
Dzieci z niepełnosprawnością w trakcie tych spotkań miały okazję wykorzystać, nabyte podczas zajęć dogoterpeutycznych, umiejętności komunikacyjne w praktyce. Spotkania te udowodniły, że brak mowy nie jest barierą nie do pokonania.
Mówić można przecież bez słów. Najważniejsze – chcieć zrozumieć drugiego człowieka.
Sprawdź, jak się porozumiewam. Ocena efektywności porozumiewania się dzieci ze złożonymi zaburzeniami komunikacji wraz z propozycjami strategii terapeutycznych, Magdalena Grycman
Autor: Edyta Musialik – Czytelniczka Portalu
Scenariusz zajęć rewalidacyjnych, I etap edukacyjny, 60 minut Temat: W świecie kolorów. Rozwijanie koordynacji wzrokowo-ruchowej.…
Wiosna wydaje się być doskonałym czasem, aby odetchnąć pełną piersią. Przyroda budzi się do życia,…
Autyzm jest zaburzeniem neurorozwojowym, które charakteryzuje się trudnościami w społecznej komunikacji, a jego podłoże sięga…
Uczniowie i nauczyciele Zespołu Szkół Nr 16 w Białymstoku uczestniczą w projekcie Erasmus+ pt. „I'm Private,…
Imię i nazwisko prowadzącego zajęcia: Uczestnicy: dzieci w wieku przedszkolnym lub wczesnoszkolnym Data zajęć: Miejsce…
Tematyka zajęć: Rozwijanie wrażliwości i kreatywności artystycznej zgodnie z potrzebami i możliwościami uczestników zajęć. Placówka:…