Proces nauczania – uczenia się uczniów z niepełnosprawnością intelektualną wymaga doboru metod, które odpowiadają cechom ich funkcjonowania poznawczego. Organizując kształcenie uczniów z niepełnosprawnością, będziemy więc działać wielozmysłowo, obrazowo, wykorzystując aktywności ruchowe, odwołując się do bliskich uczniom doświadczeń związanych z własnym ciałem, przyrodą, otoczeniem społecznym. Dzięki tym cechom, takie metody mogą efektywnie wspierać rozwój dzieci o różnym zakresie sprawności i możliwości.
Wywodzi się z metody ośrodków zainteresowań opracowanej na początku XX wieku przez Olive’a Decroly’ego. Metoda ta w różnym zakresie i z różną popularnością stosowana jest przede wszystkim w pracy z dziećmi i młodzieżą z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, umożliwiając nabycie konkretnych wiadomości i umiejętności w bezpośrednim działaniu.
W Metodzie Ośrodków Pracy treści opracowywane są w postaci ośrodków – zagadnień tematycznych, które łączą materiał z poszczególnych przedmiotów. Główną osią pracy w metodzie jest ośrodek dzienny, omawiający dane zagadnienie składające się na tematy ujęte w tygodniowym ośrodku pracy. Każdy ośrodek obejmuje zajęcia wstępne, wprowadzające w temat, po którym następuje praca poznawcza – uczniowie poprzez obserwację, kojarzenie gromadzą wiadomości na dany temat. W kolejnym etapie – ekspresji, uczestnicy zajęć twórczo przepracowują przyswojone treści. Dzienny ośrodek pracy kończą zajęcia końcowe, podsumowujące zrealizowane działania.
Metoda ta, opracowana przez Weronikę Sherborne, a w Polsce w dużej mierze spopularyzowana dzięki prof. Marcie Bogdanowicz, pozwala na poznanie swojego ciała oraz nabywanie i pogłębianie relacji społecznych. Autorzy i populatorzy metody odwołują się do niezbędnej roli ruchu w życiu człowieka, który pozwala zachować zdrowie i sprawność ciała, kształtować poczucie sprawczości, motywuje, inspiruje do wzrostu i działania. Specjalnie dobrany zestaw ćwiczeń pozwala uczestnikom doświadczać swojego ciała w zróżnicowany sposób. Aktywności przewidziane w grupie pozwalają jej członkom doświadczać relacji „z” (jeden z partnerów pełni rolę przewodnika, drugi mu się poddaje), relacji „razem” (aktywna postawa obu partnerów) i relacji ,,przeciwko” (doświadczanie asertywności), dzięki czemu pogłębiają swoje umiejętności społeczne.
To kolejne sposoby oddziaływań, które pozwalają na rozwijanie świadomości ciała i pogłębianie umiejętności nawiązywania kontaktu z drugim człowiekiem. W metodzie wykorzystujemy aktywności ruchowe z towarzyszącym instruktażem i akompaniamentem muzycznym strukturyzującym działanie dziecka. System opracowany przez Knillów obejmuje sześć programów o różnym stopniu złożoności, które wykorzystujemy i dostosowujemy do umiejętności uczniów. Niezależnie jednak od ich poziomu, dzięki proponowanym w metodzie ćwiczeniom, każde dziecko może pogłębiać doświadczanie własnej osoby oraz budować relacje z innymi, rozwijać kompetencje w zakresie współpracy i inicjatywności.
Metoda Porannego Kręgu znajduje zastosowanie w pracy z dziećmi o różnych, nawet ograniczonych, zdolnościach poznawczych. Jej podstawowym założeniem jest pogłębianie wiedzy o świecie poprzez dostarczanie bodźców sensorycznych: wzrokowych, słuchowych, węchowych, smakowych i dotykowych. Motywem przewodnim metody są pory roku i odpowiadające jej: kolory, dźwięki, zapachy, wrażenia dotykowe i termiczne oraz żywioł (woda, powietrze, ogień, ziemia). Dzięki codziennym, porannym spotkaniom w kręgu, dzieci uczą się cykliczności i powtarzalności, doświadczają otaczającego świata, pogłębiają wspólne więzi i podejmują aktywności na miarę swoich możliwości.
Jest to grupa oddziaływań terapeutycznych odwołująca się do kontaktu z naturą. Każdy człowiek, niezależnie od sprawności intelektualnej, może czerpać z bogactwa przyrody poprzez aktywizację zmysłów, kształcenie umiejętności obserwacji i planowania, pogłębienie wiedzy o sobie i otoczeniu. Kontakt z naturą wpływa uspokajająco i dostarcza odczuć nacechowanych pozytywnie.
Wśród metod składających się na naturoterapię wyróżniamy m.in. animaloterapię, czyli kontakt ze zwierzętami, sylwoterapię – działanie z wykorzystaniem lasu, czy hortiterapię – pracę terapeutyczną wykorzystującą ogród.
Metoda Stymulacji Bazalnej została opracowana przez prof. Andreasa Fröhlicha i stanowi propozycję do pracy przede wszystkim z uczniami z niepełnosprawnością w stopniu głębokim. Dzięki tej metodzie, nawet osoby z minimalnymi zdolnościami ruchowymi, mogą poszerzać zakres swoich doświadczeń, poprzez specjalnie dobrane bodźce sensoryczne zyskują nowe informacje na temat własnej osoby i wchodzą w kolejne interakcje ze światem zewnętrznym. Stymulacja Bazalna pozwala doświadczać sprawczości nawet pomimo znaczących ograniczeń, pogłębia sens działań i doświadczeń ruchowych, dostarcza radości ze wspólnego bycia i działania z drugim człowiekiem.
Arteterapia opiera się na twórczym i odbiorczym działaniu ze sztuką: muzyką, tańcem, literaturą, teatrem. Decydując się na zastosowanie w pracy technik arteterapeutycznych, możemy zaproponować uczniom m.in. przygotowanie bądź obejrzenie spektaklu czy wystawy, twórczą pracę z wykorzystaniem techniki malowania, rysowania, rzeźbienia, wyrażenie siebie tańcem, śpiewem, grą na instrumencie. Ważne, aby zaproponowane działanie spełniało cel, na którym nam zależy: pobudziło emocje, umożliwiło przekazanie ważnych treści, stanowiło pomoc w przepracowaniu doświadczanych trudności.
Autor: Urszula Wesół – pedagog specjalny, terapeuta pedagogiczny
Pedagogika Specjalna – portal dla nauczycieli
Temat: Rozwijanie sprawności ruchowej, umiejętności obserwacji i wykorzystywania informacji w działaniu - zajęcia w ogrodzie.…
1. Rola diagnozy w projektowaniu działań rewalidacyjnych, wychowawczych i kompensacyjnych Diagnoza w pedagogice specjalnej obejmuje…
,,Solidarność musi iść przed walką (…) co to znaczy solidarność? Solidarność to znaczy sposób bytowania…
Przez lata pracy jako nauczyciel i pedagog specjalny nigdy nie przypuszczałam, że będę miała okazję…
Często o wyborze ścieżki kariery decydują umiejętności rozwijane od najwcześniejszych lat. Rolą rodzica jest wytropienie…
Podstawa programowa dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym ma za zadanie…