Zespół nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD) przejawia się nadmierną aktywnością ruchową, kłopotami z impulsywnością, zaburzeniami koncentracji uwagi i stanowi on olbrzymie brzemię dla osób, które dotyka [1].

Często dołącza do niego choroba tikowa, a wraz z nią również depresja, zaburzenia lękowe, natręctwa, chwiejność emocjonalna oraz specyficzne trudności w szkole oraz w kontaktach z rówieśnikami. Tiki niejednokrotnie są odbierane przez otoczenie, jako czynności wynikające ze złośliwości i celowe. Szacuje się, że ponad 50% dzieci z tikami doświadcza ADHD. Nauczyciel powinien wyjaśnić reszcie klasy objawy występujące u ucznia dotkniętego tikami, by zapobiec drwinom i odrzuceniu. Tiki w istotny sposób zaburzają funkcjonowanie: zakłócając możliwość dogodnej nauki i kontakty z innymi dziećmi [2].

Tiki są to ruchy mimowolne, czyli powstające bez udziału woli człowieka, nagłe, powtarzające się. Często odczuwane jako czynność przymusowa. Nasilają się one w stanach pobudzenia emocjonalnego, oczekiwania i skupiania uwagi. Charakter tików mogą mieć różne ruchy, głosy i zachowania. Tiki dzielimy na: ruchowe (proste i złożone), głosowe (proste i złożone) oraz czuciowe (proste i złożone). Tiki ruchowe to nierytmiczne skurcze jednej lub wielu części ciała. Tiki ruchowe proste: mruganie oczami, marszczenie czoła, unoszenie brwi, grymasy twarzy, ruchy żucia, wzruszanie ramionami. Tiki ruchowe złożone: dotykanie nosa, dotykanie innych ludzi, wąchanie przedmiotów. Tiki głosowe/wokalne zaś stanowią mimowolne wydawanie dźwięków lub wypowiadanie słów. Tiki głosowe/wokalne proste polegają na skurczach mięśni krtani, gardła, jamy ustnej i nosowej, pociąganiu nosem, głośnych wdechach lub wydechach, pogwizdywaniu, chrząkaniu, mlaskaniu, cmokaniu. Natomiast złożone to wypowiadane bez celu słowa i sylaby, czasem wypowiedzi o obscenicznej treści. Naśladują one normalnie wydawane odgłosy lub słowa, dlatego często odbierane są jako zamierzone wypowiedzi. Ostatni rodzaj tików to tiki czuciowe, stanowią je niezbyt często występujące specyficzne odczucia, wyraźnie zlokalizowane w konkretnej części ciała [3].

Tiki dzielimy również ze względu na czas występowania u danej osoby na przemijające oraz chroniczne. Tiki przemijające trwają krócej niż rok, jeśli zaburzenia trwają dłużej, nazywa się je chronicznymi. Warunkiem jest, by były one tylko jednego rodzaju: albo ruchowe albo głosowe. Jeśli ktoś natomiast doświadcza, choć nierównocześnie, w sposób częsty tików ruchowych i głosowych, rozpoznaje się u niego zespół Tourette’a, czyli chorobę tikową. Tiki, w zespole Tourette’a, mogą mieć minimalne nasilenie (pojedynczy tik co parę dni) do bardzo ciężkiego, kiedy to stale powtarzające się tiki mogą uniemożliwiać codzienne życie [4].

Pierwsze objawy, pojawiają się jako pojedynczy tik, między 2. a 15. rokiem życia. Zazwyczaj w wieku około 7 lat. Najczęściej jest to mrużenie oczu, potrząsanie głową, przeczesywanie włosów czy grymasy twarzy. Po kilku tygodniach lub miesiącach tiki przenoszą się w inne miejsce albo pojawiają się nowe objawy. Jako ostatnie (po około dwóch latach od tików ruchowych) uwidaczniają się tiki wokalne [5]. Nasilenie tików jest zmienne w czasie. Do zaostrzenia objawów dochodzi najczęściej po około 10 latach choroby [6].

Zespół Tourette’a stanowi dziedziczne wielogenowe schorzenie neurologiczne. Bardziej zagrożeni występowaniem tików są chłopcy, gdyż męskie hormony płciowe nasilają tiki [7]. Badania nad budową i pracą mózgu u osób z zespołem Tourette’a dowiodły niewielkie nieprawidłowości w poszczególnych jego obszarach.

Leczenie ADHD wraz z towarzyszącymi tikami nie należy do rzeczy łatwych. Stwierdza się, że osoby z ADHD mają niedobór dopaminy, a te z zaburzeniami tikowymi, są zbyt wrażliwe na dopaminę. Leki skuteczne w leczeniu ADHD nasilają objawy tików [8].

Bibliografia:

Kołakowski A., Wolańczyk T., Pisula A., Skotnicka M., Bryńska A., ADHD. Zespół nadpobudliwości psychoruchowej. Przewodnik dla rodziców i wychowawców, Sopot 2019

[1] A. Kołakowski, T. Wolańczyk, A. Pisula, M. Skotnicka, A. Bryńska, ADHD. Zespół nadpobudliwości psychoruchowej. Przewodnik dla rodziców i wychowawców, Sopot 2019, s. 50.

[2] op.cit., 106-107.

[3] op.cit., 107-108.

[4] op.cit., s.104.

[5] op.cit., s.104-105.

[6] op.cit., s.105.

[7] ibidem

[8] op.cit., s.106.107.

Autor: dr Daria Keiss-Dolańska – Czytelniczka Portalu