Czy wybierając dla dziecka przedszkole prowadzone według idei Montessori determinujemy całą jego edukacyjną ścieżkę? Czym różni się edukacja konwencjonalna od edukacji metodą Montessori? Czy po takim alternatywnym początku można wysłać dziecko do konwencjonalnej szkoły? Montessori w skrócie

Pedagogika Montessori opiera się na założeniu, że dzieci same pragną rozwijać swoje umiejętności i poszerzać wiedzę, warto więc stworzyć im do tego jak najlepsze warunki – udostępniając materiały dydaktyczne przeznaczone do rozwijania określonych zdolnościzróżnicowanych pod względem trudnościoraz uporządkowaną przestrzeń do „pracy”. Pedagogika Montessori skupia się na wzbudzaniu i umacnianiu wolności i samodzielności dziecka oraz wielokierunkowym rozwoju. Pod wieloma względami to podejście różni się od tradycyjnych metod stosowanych w przedszkolach i szkołach. Dzieci w 3-letnich przedziałach wiekowych rozwijają się i uczą razem korzystając z jednej przestrzeni i dzieląc jednym bogatym zestawem materiałów. Każde dziecko podczas pracy indywidualnej – wybiera czym, gdzie i jak długo będzie się zajmowało. Nie ma ocen ani sprawdzianów.  Dziecko proszące o pomoc najpierw jest zachęcane do samodzielnego poszukania rozwiązania czy odpowiedzi. Błędy traktowane są jako informacja zwrotna, a porażki jako pole do doskonalenia. Nauczyciele wspierają i wykazują zainteresowanie zamiast wystawiać oceny, porównywać, krytykować czy zastraszać.

Wolność, niezależność i co dalej

Wielu rodziców rozpatrujących przedszkole Montessori dla swojego malucha zastanawia się czy po takim początku edukacji dziecko odnajdzie się w konwencjonalnej szkole – czy poradzi sobie z ocenami, testami, ujednoliconym harmonogramem. Obawy te wynikają z pewnych mitów na temat pedagogiki Montessori, według których dzieci w takich placówkach robią, co chcą i są wychowywane bezstresowo. Tymczasem dzieci posiadają wolny wybór, ale w pewnych określonych ramach. Obowiązuje je  wiele zasad i reguł postępowania, tak więc uczą się również podporządkowywania określonym zasadom działania i funkcjonowania w grupie. Reguły są inne niż w szkole konwencjonalnej, jednak warto zwrócić uwagę, że przy każdej zmianie poziomu kształcenia zmieniają się także zasady i reguły, a dziecko musi się przystosować na nowo. Należy także zauważyć, że okres przedszkolny jest okresem szczególnej chłonności umysłu dziecka. Następuje on zaraz po okresie niemowlęcym, w którym dziecko tak wytrwale, cierpliwie i usilnie samodzielnie pracuje nad zdobywaniem i rozwijaniem kolejnych umiejętności, odkrywaniem wiedzy na temat otaczających go przedmiotów, ludzi i świata. Warto więc, aby kontynuacja tego okresu dalej pozwalała dziecku rozwijać i zaspokajać naturalną potrzebę poznawczą. Wybierając  przedszkole Montessori nie musimy decydować się na kontynuowanie jego całej edukacji w tym systemie, ale jednocześnie dbamy, aby w tym najwrażliwszym okresie rozwijać jego ciekawość, samodzielność, samoocenę i umiejętności w najbardziej dopasowanym do niego tempie.

Po co ta zmiana

Patrząc na obawy rodziców, zastanawiających się czy ich dziecko po przedszkolu Montessori poradzi sobie w zwykłej szkole, nasuwa się pytanie – po co zmieniać na zwykłą? Oczywiście, powody mogą być różne, w tym finansowe – gdyż niestety na razie większość placówek Montessori jest płatna i to wcale niemało. Jeśli to jest główny powód, to tak jak pisałam wcześniej, rodzice poprzestając na etapie przedszkola w tym podejściu nie powinni się martwić. Ich dziecko ze wzmocnioną samooceną i samodzielnością, może poradzić sobie w nowej szkole nawet lepiej niż dzieci po przedszkolu tradycyjnym. Jednak jeśli ktoś już świadomie zdecydował się na spróbowanie metody Montessori na początkowym etapie rozwoju swojego dziecka, prawdopodobnie nie będzie chciał z niej zrezygnować na dalszych etapach nauki. Niestety, nie w każdym mieście, w którym w ogóle jest takie przedszkole, istnieją placówki umożliwiające kontynuowanie edukacji w tym podejściu. W niektórych miejscach dostępna jest edukacja do poziomu podstawowego, w innych gimnazjum, natomiast licea są jeszcze rzadkością. Zawsze więc, przychodzi moment zmiany – przejścia z systemu Montessori na system konwencjonalnego nauczania. Należy pamiętać, że dla dziecka każda zmiana otoczenia szkolnego, znajomych z klasy, wymagań, które naturalnie są związane z przechodzeniem dzieci przez kolejne poziomy edukacji w systemie tradycyjnym, stanowią wyzwanie i wiążą się ze stresem. Podobnie też będzie wyglądała zmiana z podejścia Montessori, reakcja dziecka i tempo dostosowania do nowych warunków i zasad będzie więc inne dla każdego dziecka. Jednak wcale nie musi być trudniejsze niż przy standardowej zmianie klas. Warto jeszcze wspomnieć, że decyzja o wyborze systemu Montessori na późniejszym etapie może być dla dziecka związana z większymi problemami w adaptacji. Przyzwyczajone od początku kształcenia do stałego nadzoru, sprawdzianów wiedzy i oceniania może początkowo być zagubione w przestrzeni wolnego wyboru i wewnętrznej motywacji.

Montessori a MEN

Kolejne wątpliwości rodziców często dotyczą podstawy programowej określonej przez Ministerstwo Edukacji Narodowej. Placówki stosujące podejście Montessori (w większości) realizują całkowicie program wytyczony przez MEN jednak innymi metodami. Zamiast ocen i sprawdzianów nauczyciele kierują się w swoich działaniach wobec dziecka jego wnikliwą obserwacją, a rodzice otrzymują dokładne oceny opisowe ich pociech raz lub dwa razy do roku. Uczniowie uczą się poprzez działanie, a każdy obszar wiedzy i umiejętności jest rozwijany w kontekście i powiązaniu z innymi obszarami, odnoszony do praktycznego działania i codziennego życia. Tak więc podopieczni nie tylko realizują wytyczony odgórnie program, ale także potrafią przełożyć zdobywaną wiedzę na codzienność, co często sprawia trudność osobom uczonym tradycyjnie. Ponadto cały czas dbają o podsycanie ognia swojej ciekawości i potrzeby rozwoju. Dodatkowo poprzez szacunek okazywany od najmłodszych lat przez nauczycieli uczą się wzajemnego szacunku do siebie, poprzez brak porównywania i konieczność porozumienia się w sprawie wspólnej pracy czy przejmowania materiałów dydaktycznych uczą się rozmawiać i współpracować. Poprzez wspieranie ich samodzielności rozwijają pewność siebie i samoocenę. Zakładając, że uczeń kończy edukację montessoriańską na etapie liceum, z którego wychodzi wielokierunkowo wyedukowany, umiejący przekuwać każdą zdobytą wiedzę na praktyczne działanie, wierzący we własne możliwości, pragnący dalej się rozwijać i poznawać, uczyć, mający szacunek dla drugiego człowieka i umiejący doskonale współpracować, to czy nie jest to kandydat na idealnego studenta? Studenta, który faktycznie chce studiować – przyswajać nowe rzeczy, odkrywać i tworzyć.

(Nie)oczywisty wybór

Nie dla każdego podejście Montessori jawi się jako oczywisty, czy najlepszy wybór dla jego dzieci. Warto pamiętać, że wiele placówek tradycyjnych posiada w kadrze nauczycieli pełnych pasji, zapału do pracy, pragnących wspomagać rozwój młodych ludzi. Którzy być może nieświadomie stosują w swoim podejściu do uczniów niektóre założenia Marii Montessori, pobudzając ciekawość dzieci, zachęcając do samodzielności, traktujac ich indywidualnie. Konieczne jest zatem zapoznanie się z miejscem, w którym ma uczyć się i rozwijać nasze dziecko, aby dokonać świadomego i korzystnego dla jego zdrowego rozwoju wyboru. Nie każdy mający dostęp do edukacji Montessori się na nią zdecyduje ze względu na własne przekonania czy obawy. Co do tych drugich mam nadzieję, że powyższy artykuł rozwiał choć część, ułatwiając podjęcie życiowo ważnej decyzji.

Małgorzata Piotrowska

mojapsychologia.pl