„Nasze niezwyczajne dzieci mają prawo do bycia sobą, bycia innym, bycia wolniejszym i uczenia się w warunkach i w tempie zgodnym z ich potrzebami”

Agata Komorowska

W tradycyjnej szkole ławki stoją rzędami, na ścianie przed nimi wisi tablica. Uczniowie w tych ławkach spędzają dużo czasu, nauczyciel wymaga skupienia uwagi, dzwonek wyznacza czas pracy i odpoczynku. Jeśli jednak dziecko nie prezentuje pewnej stereotypowej postawy „dobrego ucznia”, czyli nie jest spokojne i posłuszne, a zdolne jest na swój sposób – niekoniecznie pożądany w tradycyjnej szkole, a odzywa się nie tylko wtedy, gdy jest pytane, to niestety nie w każdej szkole jest akceptowane. Problemy, które na początku się pojawiają, mogą być drobne, nieistotne, przemijające, związane z procesem adaptacji, ale mogą także przybrać rozmiar dla dziecka trudny do udźwignięcia. Początkowa radość z pójścia do szkoły, kończy się często nudą, niechęcią czy fobią szkolną. W wielu szkołach nadal istnieje przepaść między oczekiwaniami uczniów i rodziców a tym, co proponuje im szkoła.

Jaką szkołę wybrać?

Przy wyborze szkoły dobrze jest kierować się potrzebami dziecka, tym co dla niego będzie najlepsze. Rzeczywistość pokazuje, że bardzo często uwzględniamy niestety tylko ambicje nasze – rodziców. Poszukiwania odpowiedniej szkoły zaczynamy od placówek w najbliższej okolicy. Warto w tym celu odwiedzić ich strony internetowe, dowiedzieć się o organizowanych dniach otwartych – w czasie których można poznać ofertę danej szkoły (program nauczania, organizację zajęć, świetlicę szkolną, wyżywienie, zajęcia pozalekcyjne udzielane w ramach pomocy psychologiczno-pedagogicznej, zajęcia rewalidacyjne, zatrudnionych specjalistów – m.in. logopedę, psychologa, oligofrenopedagoga, terapeutę SI).

Szkoła to również hałas, przechodzenie do różnych klas lekcyjnych, różnorodność bodźców. W wyborze odpowiedniej placówki uwzględniajmy zatem cechy osobowościowe naszego dziecka. Zadajmy sobie pytanie, czy moje dziecko będzie czuło się lepiej w dużej szkole czy raczej w kameralnej? Czy w budynku szkolnym są bariery architektoniczne utrudniające przemieszczanie się ucznia na wózku? Warto porozmawiać z rodzicami uczniów już uczęszczających do danej szkoły. Jednak w samym wyborze szkoły najważniejsze jest kierowanie się rodzicielską intuicją i odczuciami samego dziecka.

Co jest ważne?

Dziecko niepełnosprawne w szkole ma czuć się  przede wszystkim dobrze. Wiąże się z tym poczucie bezpieczeństwa i akceptacji, motywacja do podejmowania nowych wyzwań, zdobywanie samodzielności i zaradności życiowej, umiejętne stymulowanie mocnych stron dziecka. Tylko do przyjaznej szkoły dziecko będzie uczęszczać z radością, a nie z lękiem.

Szkoła przyjazna dziecku

W przyjaznej szkole dyrekcja i kadra pedagogiczna planując pracę bierze pod uwagę indywidualne potrzeby swoich uczniów oraz oczekiwania rodziców, którzy są partnerami w procesie edukacyjno- wychowawczym. Uwzględnia również fakt, że w pracy z dziećmi niepełnosprawnymi nie jest priorytetowy idealnie dobrany zestaw wiedzy i umiejętności, bez indywidualnego podnoszenia kompetencji społecznych i emocjonalnych. Nie zagwarantuje on bowiem tej grupie dzieci powodzenia w dorosłym życiu.

Rodzinna atmosfera, specjaliści oddani swojej pracy, komunikacja i otwartość – to cechy szkoły, z którą chcielibyśmy się identyfikować. Przyjazna dziecku szkoła powinna bazować na filozofii pedagogicznej, która uwzględnia odkrycia naukowe w zakresie psychologii i pedagogiki, wykorzystuje nowoczesne metody pracy, opiera się na znajomości prawidłowości rozwojowych dziecka i jest tworzona przez nauczycieli kreatywnych, poszukujących, chętnych wdrażaniu zmian, które wynikają z ewaluacji ich własnej pracy.

W atrakcyjnej dla ucznia szkole nauczyciele podejmują działania mające na celu:

• zindywidualizowanie nauczania –  dostosowanie go do potrzeb i możliwości każdego ucznia;
• budowanie w dziecku pozytywnego obrazu samego siebie;
• przygotowanie dziecka do samodzielnego życia oraz szeroko rozumianej samodzielności;
• stymulowanie wielokierunkowego rozwoju osobowości dziecka;
• stwarzanie dzieciom warunków do aktywności twórczej, umożliwiając ujawnienie własnej indywidualności i podmiotowości;
• wspomaganie dziecka w realnym tworzeniu samego siebie.

Dziecko niepełnosprawne w szkole

Dziecko w społeczności szkolnej musi odnaleźć się w gronie rozmaitych osobowości, nawiązać relacje z kolegami i koleżankami. Obecność w grupie różnych dzieci daje wiele dobrego i procentuje w rozwoju dzieci. Integracji z innymi dziećmi sprzyjają nie tylko zajęcia szkolne, ale również wspólne wycieczki, wyjścia poza teren szkoły, udział przedstawieniach szkolnych, kołach zainteresowań, zawodach sportowych. Nawiązują się wówczas przyjaźnie, dzięki którym nasze dziecko czuje się potrzebne i akceptowane. Nie stoi z boku – jest pełnoprawnym uczestnikiem życia szkolnego. Ma zaproponowanych wiele okazji, aby wykazać się, zaistnieć, poczuć wartościowo.

Edukacyjna droga dziecka niepełnosprawnego

Edukacyjna droga dziecka niepełnosprawnego zaczyna się już w chwili wykrycia u niego niepełnosprawności. Do czasu osiągnięcia przez nie wieku szkolnego pomagają rodzicom specjaliści z zakresu wczesnego wspomagania rozwoju – to ich działania mają na celu pobudzenie psychoruchowego i społecznego rozwoju dziecka. W wieku 3-6 lat dziecko niepełnosprawne ma prawo uczęszczać do przedszkola, podobnie jak jego zdrowi rówieśnicy, a sześciolatek musi odbyć roczne przygotowanie przedszkolne w przedszkolu lub w szkole. Jeżeli jednak dziecko jest objęte kształceniem specjalnym, pobyt w przedszkolu można wydłużyć do dziewiątego roku życia. Do tego czasu jest też odroczony obowiązek szkolny dziecka.

Dziecko niepełnosprawne może uczyć się we wszystkich typach szkól (powszechnej, integracyjnej, specjalnej itp.). Jego nauka może być przedłużona do 20. roku życia na poziomie szkoły podstawowej i do 24. roku życia w szkole ponadpodstawowej. Wybór dalszej drogi to często warsztaty terapii zajęciowej.

Przekraczając próg szkoły, dziecko wkracza w nieznany sobie świat. Spotka tu nowych kolegów, ale także nowe wymagania i obowiązki. Jak sobie z nimi poradzi oraz dokąd zaprowadzi je edukacyjna ścieżka, zależy w przeważającej części od roztropnego wsparcia Was – rodziców. Pamiętajmy o tym, że osoby z niepełnosprawnością intelektualną mają swój własny świat. Czy uboższy?

Daniel Hawthorne (osoba z autyzmem) pisze w swojej książce „Powód do nadziei”: „Chciałbym powiedzieć rodzicom dwie rzeczy. Po pierwsze, żeby starali się pomagać swoim dzieciom wykorzystywać ich mocne strony, na przykład podejmować życiowe wyzwania przy pomocy własnych niezwykłych talentów, a nie bezustannie usiłowali wynagrodzić im ich słabości. Każdy ma zalety i wady, osoby niepełnosprawne również. Jeżeli nauczą się wykorzystywać swoje niepowtarzalne atuty, ich życie będzie szczęśliwsze”.

Autor: Dorota Majcher – pedagog specjalny