Autor: Czytelnik Portalu Pedagogika Specjalna
Opublikowano: 20 marca 2019 roku.
Podejmując pracę nauczyciela przedszkola i realizując zadania wychowawcze, edukacyjne, w swojej pracy stosuję elementy arteterapeutyczne. Na czym polega arteterapia i czym jest?
Termin „arteterapia” (art. therapy) pojawił się w literaturze anglojęzycznej w latach 40. XX wieku. Jako pierwszy użył tego terminu w 1942 roku w Wielkiej Brytanii Adrian Hill, pracował w szpitalu jako nauczyciel sztuki, a następnie objął rolę prezydenta British Association of Art Therapists założonego w 1964 roku.
W Polskiej literaturze nazwa ta zaczęła funkcjonować znacznie później i była używana zamiennie z takimi określeniami jak kulturoterapia, terapia rysunkiem. W Polsce prekursorem terapii przez sztukę był prof. Stefan Szuman, wybitny pedagog i etyk.
Arteterapia odnosi się do wykorzystania sztuki w celach diagnostycznych i terapeutycznych. W swojej pracy wykorzystuję takie techniki terapeutyczne jak: muzykoterapia, choreoterapia, poezjoterapia, bajkoterapia, techniki parateatralne.
Muzykoterapię – stosuję jako formę metody aktywnej, gdzie ekspresja muzyczna poprzez gest, ruch, śpiew jest bliska dziecku, stanowi naturalny czynnik jego życiowej aktywności. Działając, wykorzystuję dźwięk jako głos ludzki poprzez melodię, piosenki czy naturalne głosy, które drzemią w ciele i mogą uwolnić napięcie emocjonalne. Bawimy się instrumentami czy przedmiotami, które wydają dźwięki, a więc wszystkim, co nas otacza.
Choreoterapię – wykorzystuję jako ruch, taniec. Ruch w każdej postaci wpływa pozytywnie nie tylko na ciało, ale i na ducha człowieka. Na zajęciach choreoterapii nie uczę konkretnych kroków czy sekwencji ruchów, lecz staram się wydobywać autentyczny impuls płynący z wnętrza dziecka. Właśnie ruchem opowiadamy swoje historie. Dzieci bardzo chętnie uczestniczą w tego typu zajęciach.
Poezjoterapię stosuję jako jedną z metod bajkoterapii. Moc tej metody tkwi w rozmaitych jej składnikach – w języku, formie, rytmie, brzmieniu, metaforze i obrazie poetyckim. Celem poezjoterapii jest słuchanie, czytanie, recytowanie czy samodzielne kreślenie znaków literopodobnych.
Bajkoterapię bardzo często stosuję w pracy z dziećmi w przedszkolu. Opowiadania, historie wspierają dzieci i dają im poczucie bezpieczeństwa. Niejednokrotnie dają wskazówki praktycznego działania w różnych sytuacjach, jakie doświadcza dziecko.
Techniki parateatralne polegają na zaangażowaniu dzieci w działania teatralne. Pozytywne nastawienie do tej formy sztuki powoduje, że przez teatr mogę kształcić i wychowywać oraz działać terapeutyczne. Technika ta uczy poczucia współdziałania, samodyscypliny, koncentracji uwagi, radzenia sobie z sytuacjach stresowych.
Elementy tych technik wykorzystuję w codziennej pracy z dziećmi z całą grupą, a przede wszystkim przyczyniam się do niesienia pomocy dzieciom o specjalnych potrzebach, podejmując pracę w małych grupach na zajęciach dodatkowych.
Poprzez działania sztuką przyczyniam się do ekspresji i rozwoju osobowości w sferach: emocjonalnej, ruchowej, fizycznej, społecznej i psychicznej moich wychowanków. Z całą otwartością mogę stwierdzić, iż muzyka, ruch, inscenizacja, bajka czy rysunek, dodaje pewności moim przedszkolakom, łagodzi stany chorobowe, redukuje tłumione emocje, uwalnia od napięcia emocjonalnego i podnosi samoocenę dziecka. Dodatkową korzyścią wynikającą z działania przez zastosowanie technik arteterapeutycznych jest rozwijanie kreatywności. Dzieci często wymyślają niekonwencjonalne sposoby rozwiązań trudności, problemu, a tym samym rozwijają zdolności poznawcze.
Zajęcia prowadzone tą metodą pełnią także rolę kompensacyjną, redukują napięcie mięśniowe i emocjonalne, wzmacniają poczucie własnej wartości i wiary w siebie. Pracując z dziećmi o specjalnych potrzebach, metoda ta daje im możliwość na bardzo dobrą komunikację ze światem i innymi osobami, uczy pewności w działaniu, otwartości siebie i bezpieczeństwa, a nauczycielowi pozwala na wejście do wnętrza małego dziecka, rozpoznanie jego nastroju i uczuć.
Scenariusz zajęć
Poniżej zamieszczam przykładowy scenariusz, który może posłużyć nauczycielowi do pracy indywidualnej w celu wyrównania niedoborów dziecka w różnych zaburzonych funkcjach rozwoju.
Temat: Jabłuszko pełne snów – rozmowa połączona z obserwacją
Cele ogólny:
- kształtowanie pozytywnej samooceny i podnoszenie poczucia własnej wartości
Cele szczegółowe:
- wzmacnianie poczucia własnej wartości
- tolerancja wobec inności
- akceptacja samego siebie
Metody:
- czynne: zadań stawianych do wykonania, samodzielnych doświadczeń
- oglądowe: pokaz, obserwacja
- słowne: rozmowa, objaśnienia
Formy:
praca mała grupą, praca indywidualna
Środki dydaktyczne:
jabłka różnych gatunków, instrumenty muzyczne, płyta CD z muzyką, papier, kredki – wg wyboru dzieci
Wstęp
1. Przypomnienie zasad kontraktu (lub stworzenie go)
2. Jaki masz nastrój? – zabawa muzyczna
Nauczyciel prosi, aby dzieci wybrały sobie instrumenty perkusyjne. Dzieci za pomocą dźwięku wygrywają swoje samopoczucie.
3. „Gimnastyka to zabawa” (do znanej piosenki ) – ćwiczenia kształtujące świadomość własnego ciała
4. Znajdź parę – zabawa ruchowa z muzyką
Dzieci swobodnie poruszają się przy muzyce. Na pauzę w muzyce, dobierają się parami według polecenia nauczyciela: np. Znajdź kogoś, kto ma taki sam kolor oczu/włosów.
Część I
5. Przebieg zajęcia – demonstracja
Nauczyciel pokazuje kilka jabłek: z jędrną skórką, pomarszczoną, obitą. Dzieci mają za zadanie je opisać – zwracają szczególną uwagę na różnice w wyglądzie, kształcie, kolorze, wielkości.
6. Magiczna gwiazda
Nauczyciel przecina na połowę wszystkie jabłka, które wcześniej były opisywane przez dzieci. Każde jabłko kroi tak, aby było widoczne w nich gniazdo nasienne; nazywa to „doskonałą gwiazdą pięcioramienną” i opisuje, że zawarte w nim nasionka wsadza się do ziemi, z której wyrasta duże drzewo – jabłoń. To drzewo zaś rodzi nowe zdrowe piękne jabłka.
Nauczyciel wyjaśnia, że ludzie są trochę jak jabłka. Różnią się wyglądem zewnętrznym, wzrostem, kolorem skóry, kształtami, ale wewnątrz każdego człowieka jest taka magiczna gwiazda, jak w jabłku – to jest talent. Ta gwiazda, która znajduje się w środku każdego człowieka jest czymś wyjątkowym, szczególnym. Są to umiejętności, które czekają, by je rozwijać i ja razem z wami dzisiaj będę to robić.
Część II
7. Jestem nasionkiem – zabawa ruchowa
Nauczyciel prosi, by dzieci reagowały na słyszaną muzykę, propozycja wyjściowa to klęk podparty. Dzieci wraz ze słyszaną muzyką, powoli rosną, by za chwile stać się pięknym drzewem.
8. Moje oczekiwania – zadanie rysunkowe
Nauczyciel prosi dzieci, by wymieniły, czego potrzebuje nasionko, żeby mogło się stać drzewem (dzieci odpowiadają). Nauczyciel pyta: a jakiej pielęgnacji potrzebujesz TY, by rozwinąć swoje talenty? Spróbujcie to narysować. Po zakończeniu dzieci mówią o swoich wytworach, a nauczyciel reaguje.
Kończąc moje rozważania i spostrzeżenia na temat wykorzystania tej metody w pracy z małymi dziećmi w wieku od 4 do 6 lat stwierdzam, iż patrzę na nich i ich dzieła wyjątkowo, nietuzinkowo i nie mogę się nadziwić, ile kryje się w nich informacji i tajemnic o autorze i jego pracy. Dzięki oddziaływaniom terapeutycznym zauważyłam zmiany w sferach emocjonalno-motywacyjnej, psychoruchowej, poznawczej swoich przedszkolaków. Dzieci osiągnęły zaplanowane cele i osiągnęły sukces na miarę swoich możliwości.
Artykuł „Arteterapia w pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym” opracowała: Katarzyna Nowicka
Materiał nadesłany przez Czytelniczkę Portalu Pedagogika Specjalna – portal dla nauczycieli
