Zaburzenia w niezręczności manualnej przejawiają się najczęściej w:

• niewłaściwej koordynacji obu rąk,
• szybkości ruchów rąk,
• nadmiernym napięciu mięśniowym – zbyt duży nacisk kredki, które powoduje, że linie rysunków są grube, często dochodzi do darcia papieru, łamania kredek, ruchy ręki są gwałtowne, mało płynne,
• zbyt słabym napięciu mięśniowym, które powoduje, że linie rysunku są nikłe, czasem ledwie widoczne, linie proste nierówne, faliste lub przerywane.

Ćwiczenia w zakresie sprawności manualnej mają na celu: rozwijanie płynności, elastyczności, precyzji ruchów rąk, koordynacji wzrokowo-ruchową, kształcenie spostrzegania oraz wytrwałości w doprowadzeniu pracy do końca.

Do rozwijania sprawności manualnej można wykorzystać  różne techniki plastyczne, takie jak: lepienie, malowanie, wycinanie, rysowanie, wydzieranie.

Wydzieranka jest o tyle cenną czynnością, że dziecko ma bezpośredni kontakt ręki i palców z materiałem (bez użycia narzędzi). Ćwiczenia te pozwalają na większą swobodę ruchów rąk, kształcenie przede wszystkim mięśni palców i umiejętności współpracy między różnymi palcami. Ćwiczenia w wydzieraniu doprowadzają do dużej wrażliwości czuciowej opuszków palców.

Lepienie jest działaniem, które ma szczególne znaczenie w rozwijaniu sprawności manualnej. Angażuje głównie mięśnie palców i dłoni, ćwiczy staw nadgarstka.

Malowanie jest doskonałym działaniem usprawniającym ruchy rąk. Nie wymaga ono napięcia mięśni palców, ani nacisku narzędzia. Pozwala na rozluźnienie mięśni, w wyniku czego ruchy są płynne, powolne, szerokie i swobodne.

Wycinanie jest czynnością sprzyjającą przygotowaniu dziecka do przyszłej nauki szkolnej. Poprzez ćwiczenia w wycinaniu rozwijamy koordynację ruchów rąk, wzroku, ręki, współpracy palców.

Rysowanie spełnia ważne funkcje w psychomotorycznym rozwoju dziecka. Pomaga w formowaniu wyobrażeń rzeczywistości, skłania dziecko do myślowej analizy i syntezy w działaniu, kształci różnorodne ruchy począwszy od dużych, rozmachowych, aż do pociągnięć kreski precyzyjnej, drobnej. Ponadto, w czasie rysowania, dziecko uczy się zestawiać i łączyć składowe w jedną całość, wyróżniać i odtwarzać elementy o rozmaitym kształcie, wielkości, rozwija orientację przestrzenną.

Ćwiczenia w lepieniu:

• lepienie kulek różnej wielkości,
• wałkowanie cienkich wałeczków i obwodzenie nimi np. figur geometrycznych z plasteliny lub ciastoliny,
• lepienie miseczek – toczenie kulki z plasteliny, następnie ustawiamy ją na podstawce i wygniatamy z niej palcami wgłębienie,
• toczenie kulek, a następnie ulepienie z nich dowolnych rzeczy,
• ozdabianie tekturowych talerzyków elementami z plasteliny, według pomysłu dzieci,
• lepienie z masy solnej, plasteliny, modeliny, gliny, według podanego tematu lub pomysłowości własnej,
• lepienie różnych form przez łączenie oddzielnie formowanych części.

Ćwiczenia w malowaniu:

• malowanie na arkuszach papieru A4,
• malowanie grubym pędzlem farbami klejowymi,
• malowanie palcem,
• odbijanie dłoni pomalowanej farbą,
• zamalowywania całek kartki jednym kolorem,
• malowanie po linii pionowej z góry na dół np. wzór na sukienkę,
• malowanie po linii poziomej np. drogę,
• malowanie na arkuszu różnokolorowych pasków,
• zamalowanie całej kartki, po wysuszeniu mogą stanowić tło do innych prac,
• na świeżo zamalowanym arkuszu można wykonać rysunki ścierając farbę patykiem lub suchym palcem,
• malowanie form kolistych na dużych arkuszach papieru,
• wypełnianie kolorami konturowych rysunków,
• skoki żaby, skoki psa, zająca,
• malowanie linii spiralnych – lecące baloniki,
• malowanie na podkładzie z kaszy.

Ćwiczenia w wydzieraniu:

• wydzieranie z kolorowego papieru,
• wydzieranie po według linii,
• tworzenie mozaiki z gotowych ścinków,
• naklejanki z elementów wyrywanych z papieru z nacięciami,
• mozaika – wydzieranka, naklejanie drobnych odcinków kolorowego papieru jeden obok drugiego,
• kompozycja z kolorowych pasków, dziecko wydziera palcami szerokie paski tworząc barwne pasiaki np. kolorowe zakładki do książek.

Ćwiczenia w wycinaniu:

• wycinanie po linii prostej – paski od krótkich do coraz dłuższych,
• wycinanie pasków papieru jednakowej szerokości (miejsce cięcia zaznaczone kropkami,
• wycinanie części obrazków do składania,
• wycinanka ze szmatek.

Ćwiczenia w rysowaniu:

• kolorowanie rysunków zamazując powierzchnię gęstymi kreskami,
• rysowanie kredką świecową, ołówkową, flamastrem,
• kopiowanie rysunków,
• rysowanie patykiem na ziemi,
• obrysowywanie wzoru,
• rysowanie kredą na tablicy, na chodniku,
• rysowanie kredą na ciemnym tle,
• rysowanie świecą a następnie zamalowanie farbą akwarelową,
• zagadka rysunkowa – połącz kropki,
• dorysowanie brakujących części,
• dokończ rysowanie – np. dachówek na dachu,
• dorysowanie brakujących części w oparciu o wzór.

Inne proponowane ćwiczenia:

• nawlekanie korali,
• ugniatanie kul z gazety, bibuły,
• wykonywanie ornamentów z piasku, na podłożu kaszy mannej,
• układanie ze wstążek, sznurków różnych kształtów,
• stemplowanie (stemple z ziemniaka, z kłębka waty),
• naśladowanie pisania na maszynie,
• układanki – mozaiki geometryczne, patyczkowe, układanki – przybijanki,
• konstruowanie – drewniane klocki, plastikowe, układanki magnetyczne.

 Powyższe ćwiczenia mają na celu:

1. Wyrobienie odpowiedniej elastyczności, szybkości, płynności ruchów.
2. Udoskonalenie ich precyzji.
3. Wyrobienie płynności z uwzględnieniem spostrzegania wzrokowego.
4. Rozwijanie wytrwałości w doprowadzeniu pracy do końca.

Opracowanie: Grażyna Itrich

Materiał nadesłany przez Czytelniczkę portalu Pedagogika Specjalna – portal dla nauczycieli