• Wytwarzanie atmosfery zaufania i bezpieczeństwa:
  • przytulanie
  • głaskanie
  • obejmowanie
  • delikatne masaże
• Współdziałanie w czasie zabaw i ćwiczeń
• Właściwe reagowanie na głos opiekuna
• Podawanie ręki na powitanie i pożegnanie
• Samodzielne sięganie po zabawki, przedmioty za pomocą obu rąk
• Samodzielny wybór zabawki
• Rozrzucanie zabawek
• Wkładanie przedmiotów do pudełka
• Przekładanie przedmiotów z jednego pojemnika do drugiego
• Burzenie wieży z klocków
• Wprowadzanie w ruch wiszących tasiemek, wstążek, łańcuchów
• Wprowadzanie w ruch zabawek poruszających się wahadłowo lub obrotowo

• Różne przedmioty, zabawki
• Pozytywki, telefony, grzechotki
• Magnetofon
• Tasiemki, wstążeczki, sznurki
• Opakowania

• Usprawnianie motoryki narządów artykulacyjnych
• Rozwijanie komunikacji
  • Zamknięcie lub zasłonięcie oczu i słuchanie dźwięków dochodzących z ulicy
  • Słuchanie dźwięków z jednoczesną obserwacją źródła dźwięku
  • Uderzanie pałeczką w przedmioty z różnych materiałów
  • Toczenie hałasujących przedmiotów
  • Uderzanie o siebie dwoma identycznymi lub różnymi przedmiotami
  • Odbijanie gumowych zabawek
  • Przelewanie wody
  • Przesuwanie przedmiotów
  • Rozpoznawanie głosu, szmeru
  • Lokalizowanie źródła dźwięku, kierunku
  • Naśladowanie dźwięków dziecka
  • Wokalizacja dźwięków przez dziecko
  • Ćwiczenie reakcji dziecka na własne imię

• Pędzelki

• Pałeczki drewniane, metalowe, plastikowe
• Przedmioty fajansowe, szklane, plastikowe, metalowe, drewniane
• Piłki, balony, kasztany, kamyki
• Groch, fasola, ryż, makarony, gwoździe
• Klocki, łyżeczki, garnuszki, szklanki, szyszki
• Piłki gumowe i skórzane, balony
• Papier, karton, folia
• Magnetofon, zegarek, budzik, pozytywka, grzechotki

Wyczuwanie brzucha, pleców i pośladków:

• Leżenie na plecach
• Leżenie na brzuchu
• Ślizganie się w kółko na brzuchu, na plecach
• Siedząc – przyciąganie kolejno nóg
• Siedząc – kręcenie się w kółko na pośladkach
• Siedząc – przewrót na plecy
• Siedząc – przyciąganie kolan, chowanie głowy
• Czołganie się na brzuchu
• Masaże brzucha, pleców i pośladków

Wyczuwanie rąk i nóg:

• Siedząc – podciąganie kolan do siadu skulonego
• Pchanie kolan do siadu prostego
• W siadzie prostym – rozcieranie i oklepywanie kolan
• Stanie z podtrzymywaniem
• Chodzenie z podtrzymywaniem
• Siedząc na krześle – dotykanie podłogi palcami stóp
• Uderzanie o podłogę piętami
• Uderzanie całą stopą
• Dotykanie łokciami kolan
• Dotykanie prawym łokciem lewego kolana i odwrotnie

Wyczuwanie całego ciała:

• Leżenie na plecach i brzuchu
• Turlanie się
• Leżenie z rękami wzdłuż ciała i z podniesionymi w różnych kierunkach
• Ciąganie za kostki nóg ćwiczącego, leżącego na brzuchu lub plecach
• Kołysanie w pozycji siedzącej
• Kołysanie w pozycji leżącej
• Huśtanie

Motoryka mała

• Badanie otoczenia dotykiem
• Zabawy manipulacyjne
• Chwytanie drobnych przedmiotów
• Zabawy paluszkowe np.
  • Sroczka
  • Idzie rak nieborak
  • Idzią, idzią mrówki…
• Zabawy z piłką lub balonem
  • łapanie piłki
  • rzucanie piłki
  • turlanie
• Wkładanie i wyjmowanie przedmiotów
• Włączanie klawiszy telefonu, pozytywek

• Mata do ćwiczeń
• Materac do ćwiczeń
• Fotel

• Kulki, piłeczki,
• Fasola, groch, kasza, ryż, makaron
• Szyszki, kasztany, żołędzie
• Piłki gumowe, skórzane, balony
• Piramidki
• Foremki
• Telefony, pozytywki

Wszystkie ćwiczenia wykonywane z pomocą nauczyciela

• Zwiększanie aktywności własnej
  • Zdejmowanie butów
  • Ściąganie części garderoby
  • Wkładanie i wyjmowanie rąk z rękawów
  • Próby jedzenie łyżeczką
  • Samodzielne zdejmowanie chusty zasłaniającej głowę
  • Samodzielne zdejmowanie opaski zasłaniającej oczy
  • Sygnalizowanie w każdy możliwy sposób: głodu, bólu, potrzeb fizjologicznych
  • Stanie samodzielne i z podtrzymywaniem
  • Chodzenie z pomocą
  • Przemieszczanie się samodzielnie w dowolny sposób: czołganie, przesuwanie

• Buty
• Różne części ubrania
• Kubek
• Sztućce
• Chustki, opaski

• Bezpośredni kontakt z roślinami: dotykanie, wąchanie, łamanie, próbowanie
• Kontakt z żywiołami: wodą, powietrzem, ziemią, ogniem
• Bezpośredni kontakt ze zwierzętami: oglądanie, głaskanie
• Podążanie wzrokiem za przedmiotami
• Badanie otoczenia dotykiem
• Ćwiczenia słuchowe z przedmiotami wydającymi dźwięk
• Ćwiczenia w różnicowaniu smaków i zapachów
• Badanie powierzchni dotykiem
• Reagowanie na zmiany natężenia:
  • światła
  • hałasu
  • temperatury

• Zabawy z lustrem
• Dotykanie, przesypywanie, ugniatanie, rozcieranie na ręce i na innych częściach ciała piasku, ryżu, kaszy
• Przelewanie, chlapanie, reagowanie na temperaturę wody
• Dmuchanie strumieniem powietrza-zimnym, ciepłym-na różne części ciała
• Słuchanie piosenek, melodii, czytanych przez nauczyciela treści
• Wsłuchiwanie się w naturalne dźwięki: głosy ludzi, śpiew ptaków, głosy zwierząt, odgłosy dochodzące z ulicy, hałasy bawiących się dzieci
• Masaże rąk i całego ciała przedmiotami o zróżnicowanej fakturze
• Picie artykułów płynnych o zróżnicowanej temperaturze
• Wspólne muzykowanie na instrumentach perkusyjnych
• Wystukiwanie rytmów
• Badanie otoczenia dotykiem
• Stukanie palcami o blat stołu
• Uderzanie nogami o podłogę

• Kwiaty, liście, gałązki, nasiona różnych roślin
• Miski z wodą
• Pojemniki z lodem
• Suszarki, wentylatory
• Pojemniki z piaskiem
• Świeczki, zapałki
• Zwierzęta
• Różne przedmioty, zabawki
• Pozytywki, telefony, grzechotki
• Zapachy
• Latarki

• Różne przedmioty, zabawki
• Radio, magnetofon, płyty
• Zabawki grające
• Pożywienie, napoje
• Świece zapachowe
• Pojemniki z różną zawartością np. z wodą, grochem itp.
• Latarka
• Suszarka
• Gąbki, szczoteczki, materiały, piórka, wata, pumeks, bańki mydlane
• Książeczki dla dzieci
• Lustro
• Instrumenty perkusyjne
• Stół, krzesło, fotel

Wykorzystywane elementy metod:

• W. Sherborne
• Program Dotyk i komunikacja Knilla
• Masaż twarzy wg Castillo-Moralesa
• Metoda Kinezjologii wg P. Dennissona
• Muzykoterapia
• Masażyki ciała

• Ćwiczenia wykonywania gestu powitania i pożegnania
• Ćwiczenia dotykania i głaskania innych ludzi
• Reagowanie na imię

• Reagowanie na polecenia: daj, puść, rzuć, weź

• Powtarzanie gestów, prowadzenie dłoni (po ok.30 s. odczekanie aż Patrycja sama podejmie gest)

• Wymuszanie wykonywania po nas niektórych czynności np. przechylamy dziewczynkę mówiąc bum, powtarzamy tą czynność kilka razy, następnie opóźniamy przechylanie dziecka, czekając aż dziecko zrobi to samo itp.