Wiele badań, obserwacji i doświadczeń pozwala nam dostrzec ogromne możliwości muzyki w rozwoju człowieka. W naukowym magazynie „Frontiers” opublikowano wyniki badań neuronaukowców, którzy wskazują, że nauka gry na instrumencie jest dobra dla pracy mózgu. Dzieci, uczące się gry na instrumentach wykazują większe skupienie, mają lepszą pamięć, a także lepiej czytają, są bardziej kreatywne [1].

Z moich doświadczeń w wieloletniej pracy zawodowej jako nauczyciel muzyki zauważam, iż dzieci od najmłodszych lat oswajane z muzyką, znacznie rzadziej się kłócą i uchodzą za bardziej zgodne. Udział w zajęciach muzycznych minimalizuje bowiem poziom zachowań agresywnych. Co więcej, regularna gra na instrumentach wzmaga motywację do nauki oraz sprzyja osiąganiu lepszych wyników. Obcowanie z muzyką sprawia, że dzieci są znacznie bardziej zrównoważone i komunikatywne. Muzyka rozładowuje ich napięcia, reguluje nastrój.

Pracując z dziećmi z niepełnosprawnościami intelektualnymi, bardzo ważne jest indywidualne podejście do ucznia, dogłębne poznanie jego możliwości i ograniczeń. Po dokładnym przeanalizowaniu wszystkich aspektów dotyczących ucznia, możemy zacząć pracować nad jego rozwojem poprzez wspaniałą i przyjemną formę, jaką jest muzyka. Konkretnie chciałbym skupić się na rozwoju pamięci poprzez grę na wybranych instrumentach muzycznych.

W placówce, w której mam przyjemność pracować, posiadam bogate zaplecze w postaci różnego rodzaju instrumentów muzycznych, zaczynając od popularnych instrumentów C. Orffa do profesjonalnych: perkusja elektroniczna, keyboard, pianino, gitary (klasyczna, akustyczna, elektryczna, basowa), cajon, bęben językowy melodyczny oraz instrumenty perkusyjne etniczne.

W niniejszym artykule chcę podzielić się moimi doświadczeniami i zachęcić do wykorzystywania tej formy rozwoju.

Na moich zajęciach dzieci i młodzież mają możliwość zapoznania się z instrumentami oraz wybrać instrument. W niniejszym artykule przedstawię trzy, na których uczniowie chętnie uczą się grać, jednocześnie ćwicząc pamięć. Należą do nich: keyboard, bęben językowy i perkusja elektroniczna.

Zacznę od popularnego, ale jakże wielofunkcyjnego instrumentu elektronicznego, jakim jest keyboard. Uczniowie z pomocą nauczyciela na pierwszych lekcjach poznają szeroką gamę funkcji tego instrumentu: barwy dźwięku, rytmy, możliwości zapisu własnych kompozycji. W zależności od możliwości dzieci, na tym instrumencie każdy z nich znajdzie coś, co go zainteresuje i nad czym będzie chciał się dłużej skupić, a to już połowa sukcesu.

Po zapoznaniu się z możliwościami keyboardu, jedną z form, która pozwoli na rozszerzanie pamięci, jest odtwarzanie schematów melodycznych wcześniej dostosowanych do indywidualnych możliwości dzieci, z którymi pracuję. Często wybór melodii podejmujemy razem, wyszukując, co najbardziej będzie odpowiadało uczniowi, następnie małymi krokami dodajemy kolejne dźwięki, odkrywając piękno wybranej melodii. Dodatkowo, aby uatrakcyjnić naukę, zmieniamy barwy dźwięku, których keyboard posiada szeroką gamę np.: dźwięki innych instrumentów muzycznych (skrzypce, trąbka, fortepian, flet, harfa, gitara, akordeon, dźwięki elektroniczne syntezatora itp.). Często dzieci wybierają kilka barw, które najbardziej im się podobają, zapisując, bądź zapamiętując numery wybranych dźwięków. Takie obcowanie z instrumentem pozwala na poszerzanie zdolności zapamiętywania na kilku płaszczyznach: słuch, wzrok, dotyk (schemat kolejności wciskanych klawiszy tworzących melodię).

Dodatkowo, z dziećmi niskofunkcjonującymi, keyboard możemy wykorzystać do wprowadzenia w świat barw dźwięków naśladujących odgłosy przyrody czy otoczenia (zwierzęta, zjawiska atmosferyczne, odgłosy urządzeń, np. samochód, sygnał karetki pogotowia itp.). Uczniowie samodzielnie szukają dźwięków, zapamiętując, który klawisz po naciśnięciu odtworzy odpowiedni odgłos. Daje to dzieciom niesamowitą przyjemność i pozwala na poszerzanie horyzontów dźwiękowych, rozwijając przy tym wyobraźnię i kreatywność.

Następny instrument to bęben językowy. Jest to instrument muzyczny perkusyjny melodyczny o ciepłej, przyjemnej barwie dźwięku, najchętniej wybierany przez młodsze dzieci, ale również przez starszych uczniów. Instrument ten pozwala na łatwe uczenie się melodii poprzez zapis cyfrowy. Posiada on ponumerowane języki, w które uderza się pałeczką. Następstwo uderzanych kolejno po sobie cyfr daje gotową melodię. W zestawie tego instrumentu otrzymałem książeczkę z zapisanymi cyfrowo gotowymi melodiami, ale wspólnie z uczniami tworzymy też własne ulubione melodie, zapisując w zeszytach wybrane piosenki.

W początkowej fazie nauki, wybieram krótkie proste linie melodyczne, a po opanowaniu pierwszych melodii, próbujemy uczyć się coraz bardziej rozbudowanych. Ponadto, dzieci mają możliwość tworzenia własnych kompozycji, co czyni ich małymi kompozytorami. Aby jeszcze bardziej uatrakcyjnić wykonanie kompozycji na tym instrumencie, w tle akompaniuję akordy na gitarze, dając tym samym bogatszy odbiór słuchaczom. Proszę mi uwierzyć – dzieci tak bardzo się angażują, że po dzwonku nie chcą opuszczać sali muzycznej.

Ostatnim instrumentem, który cieszy się ogromnym zainteresowaniem, jest perkusja elektroniczna, na której uwielbia grać duża grupa dzieci zarówno starszych, jak i młodszych. W pierwszych krokach poznajemy jej budowę, zapamiętując poszczególne elementy (werbel, bęben basowy, tomy, hi-hat, talerze). Następnie przechodzimy do informacji, w jaki sposób powstaje dźwięk na tego typu instrumencie. Po zapoznaniu się z powyższymi wiadomościami, każdy z uczniów próbuje uderzeń, z niecierpliwością oczekując efektów dźwiękowych. Następnie przechodzimy do nauki najprostszych schematów rytmicznych, ucząc się koordynacji ciała oraz zapamiętywania kolejności uderzeń w odpowiednie elementy instrumentu.

Muszę przyznać, że mimo to, iż instrument należy do trudniejszych, duża grupa dzieci wytrwale ćwiczy zapamiętane rytmy. Aby uatrakcyjnić dzieciom grę, po opanowaniu schematu rytmicznego, dobieram do niego piosenkę, włączając oryginał, do którego uczniowie grają, ucząc się utrzymania równego tempa.

Uważam, że ten sposób pracy z dziećmi w różnym stopniu niepełnosprawności intelektualnej jest przyjemną formą rozwoju, pozwalającą poszerzać zdolności naszych uczniów. W szczególności rozwoju pamięci, ale również poczucia własnej wartości, integracji i przeżywania pozytywnych emocji, jakich doznajemy, obcując z muzyką.

Bibliografia:

• Stachyra K., Podstawy muzykoterapii UMSC Lublin 2014
• Gąsienica-Szostak A., Muzykoterapia w rehabilitacji i profilaktyce PZWL Warszawa 2014
• Kołakowski A., Pisula A., Sposób na trudne dziecko GWP Sopot 2009

Autor: Piotr Małysz – Czytelnik Portalu