Autor: Agata Borowska

Materiał nadesłany przez Czytelniczkę portalu Pedagogika Specjalna – portal dla nauczycieli

Uczestnicząc w rzeczywistości edukacyjnej uczniów z zespołem Aspergera, odniosłam się w swoim opracowaniu do tzw. uwag wpisywanych przez nauczycieli przedmiotowych uczniom z ZA do dziennika lekcyjnego, ku refleksji i zadumie dla nauczycieli.

NAUCZYCIELU, ZANIM WPISZESZ UWAGĘ DLA UCZNIA Z ZESPOŁEM ASPERGERA… zastanów się z czego to wynika?

Przykłady uwag w dzienniku szkolnym:

• ,,Mimo zachęt i próśb, uczeń niechętnie podejmuje aktywność, używa ostrych słów”.
• ,,Odmawia pracy na lekcji. Ma świadomość, iż wiąże się to z oceną niedostateczną.
•  Na ten moment uczeń ma trzy oceny niedostateczne za zadania, których nie oddaje”.
• „Uczeń nie chce siedzieć w pierwszej ławce lub drugiej, żeby być bliżej nauczyciela (…)”.
• ,,Na pytanie nauczyciela co robi – odpowiedział, że to jego prywatna sprawa. Został odesłany do pokoju zawieszeń”.
• ,,Uczeń wdaje się w dyskusję z nauczycielem, poddaje w wątpliwość jego polecenia oraz próby zdyscyplinowania grupy”.
• ,,Uczeń śpi na lekcji, nie prowadzi notatek, wcześniej przeszkadzał”.
• ,, (…) nieustannie telefon na lekcji – sześciokrotnie zwróciłam mu uwagę w przeciągu 15 minut”.
• ,,Kłóci się z nauczycielem (…)”.

Jak mogą manifestować się specyficzne trudności dzieci z zespołem Aspergera w różnych obszarach?

1. Obszar językowo-komunikatywny

a) Co obserwujemy? (przykłady sytuacji i zachowań dziecka)

• Nauczyciel pyta: ,,Kubo, czy możesz podać mi zeszyt?” Odpowiedź Kuby: ,,tak” (uczeń odpowiedział na pytanie, ale nie zorientował się, że nauczycielowi chodzi o podanie przez Kubę zeszytu, a nie udzielenie informacji).
• Nauczyciel mówi: ,,Kubo, nie biegaj” (dziecko skacze, bo nauczyciel mu tego nie zabronił).
• Nauczyciel mówi: ,,Dlaczego Kubo nie przyszedłeś na umówione spotkanie w szkole?” Kuba tłumaczy, że przyszedł, ale nauczyciela nie było (nauczyciel spóźnił się 3 minuty, a uczeń nie zaczekał – uznał, że nauczyciel nie przyszedł na umówioną godzinę, więc spotkania nie będzie).
• Nauczyciel mówi: ,,Jeśli kogoś z was nie interesuje temat lekcji, to może niech sam ją poprowadzi?” (uczeń z ZA odbierze pytanie dosłownie i  zgłasza się, że  może poprowadzić lekcję).

b) Przyczyny:

• zasadnicze i sztywne przestrzeganie reguł, np. dotyczących czasu, miejsca,
• dosłowne odbieranie poleceń nauczyciela,
• istnienie stereotypów werbalnych (w rozmowach uczniowie z ZA mogą poruszać ograniczony zakres tematów, które są interesujące dla nich, nie zauważając znudzenia swoich rozmówców,  jednocześnie nie rozumiejąc, dlaczego wykazują zniecierpliwienie).

2. Obszar społeczny

a) Co obserwujemy? (przykłady sytuacji i zachowań dziecka)

• Dzieci w klasie śmieją się z opowiedzianego głośno żartu przez nauczyciela lub inne dziecko (uczeń z ZA będzie przekonany, że wszyscy w klasie razem z nauczycielem śmieją się z niego).
• Uczeń z ZA traktuje opowieści kolegów i koleżanek bardzo dosłownie, nie rozumie sarkazmu, nie wyczuwa złośliwości, ironii.
• Podczas przegranej w grze zespołowej, uczeń z ZA może gwałtownie zareagować na przegraną.
• Ma trudności z pracą w grupach klasowych (woli pracować sam, narzuca innym pomysły, nie słucha propozycji kolegów, uparcie forsuje własny punkt widzenia lub w ogóle nie uczestniczy).
• Podejmuje działania nie akceptowane społecznie, bo ,,kolega mu kazał”.
• Nauczyciel mówi: ,,Kubo podnieś papierek z podłogi”, a Kuba odpowiada: ,,To niech Pani go podniesie”  (nauczyciel stoi najbliżej papierka, a więc logiczne dla Kuby wydaję się być, że to nauczyciel powinien to zrobić).

b) Przyczyny:

• brak adekwatnej oceny sytuacji społecznej,
• trudności z rozumieniem reguł społecznych i dostosowaniem się do zmieniających się zasad,
• brak rozumienia perspektywy innych osób,
• trudność odczytywania sygnałów niewerbalnych,
• brak umiejętności oceny konsekwencji danego zachowania,
• trudność z akceptacją przegranej, czekania na swoją kolej.

3. Obszar ruchowy

a) Co obserwujemy (przykłady sytuacji i zachowań):

• niechęć do ćwiczeń wieloetapowych na zajęciach z W-F, np. biegnie – kozłuje piłkę – rzuca,
• trudność w wykonywaniu wieloetapowych prac, np. plastycznych, typu: koloruje – wycina- przykleja- opisuje,
• zapomina o zapisaniu pracy domowej,
• myli kolejność wykonywania czynności,
• gubi przedmioty, np. przybory szkolne.

b) Przyczyny:

• trudność z planowaniem i wykonywaniem złożonych czynności manualnych (praksja), gdzie podłożem może być zaburzone czucie dłoni i koordynacja wzrokowo-ruchowa.

4. Reakcja na bodźce zmysłowe

a) Co obserwujemy:

• trudności ze skupieniem w miejscu, gdzie słychać dużo dźwięków,
• reagowanie niepokojem, ucieczką, krzykiem na hałas, nagłe zamieszanie sytuacyjne, dużą ilość bodźców, np. na lekcji muzyki uczeń z ZA może przeszkadzać lub nie chce w niej uczestniczyć, na przerwie szkolnej,
• trudność ze skupieniem, jeśli czuje zapach, który mu przeszkadza.

b) Przyczyny:

• nieprawidłowe odbieranie bodźców zmysłowych,
• nadwrażliwość na zapachy, dźwięki.

Wymienione obszary są zależne wzajemnie, a zaburzenia w którymkolwiek powodują trudności w pozostałych, np. problemy z samokontrolą negatywnie wpływają na relacje rówieśnicze i niezrozumienie przez nauczyciela, co skutkuje m.in. wpisem tzw. uwagi w zachowaniu ucznia z ZA do dziennika lekcyjnego.

Bibliografia: Winter M. ( 2007), Zespół Aspargera – co nauczyciel wiedzieć powinien, Warszawa, Wydawnictwo Edukacyjne Fraszka