System edukacji ma zapewnić równe szanse i stwarzać możliwość realizowania swojego potencjału wszystkim uczniom, niezależnie od stopnia ich sprawności, umiejętności i potencjału rozwojowego. Rewalidacja jest bardzo ważnym elementem pomocy udzielanej dzieciom posiadającym orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego. Zajęcia z zakresu rewalidacji przysługują uczniowi niezależnie od etapu edukacji i rodzaju placówki, do której uczęszcza, a podstawę ich uruchomienia stanowią zapisy w orzeczeniu wydanym przez poradnię psychologiczno-pedagogiczną.

Prawna gwarancja udzielania rewalidacji zawarta jest m.in. w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z 3 kwietnia 2019 r. w sprawie ramowych planów nauczania dla publicznych szkół (Dz. U. z 2017 r. poz. 703), Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z 9 sierpnia 2017 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym (Dz. U. z 2017 r. poz. 1578 z póź. zm.) i Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z 28 lutego 2019 r. w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli (Dz. U. z 2017 r. poz. 649).

Co to jest rewalidacja?

Pojęcie rewalidacji odnosi się do całokształtu działań: wychowawczych, dydaktycznych, terapeutycznych podejmowanych na rzecz ucznia z niepełnosprawnością. Istotę rewalidacji trafnie oddaje źródło słów tego terminu: łacińskie słowa re – znów oraz validus – mocny. Rewalidacja odnosi się więc do procesu wzmacniania osoby z niepełnosprawnością i intensyfikowania szans przez niepełnosprawność zmniejszonych.

Co jest celem rewalidacji?

Celem oddziaływań rewalidacyjnych jest maksymalizowanie potencjału rozwojowego dziecka. Prowadząc rewalidację, zmierzamy do jak największego usamodzielnienia ucznia i możliwie pełnego jego uczestnictwa w społeczeństwie. Cel ten możemy osiągnąć poprzez:

• rozwijanie mocnych stron dziecka i wykorzystywanie ich jako bazę do dalszej pracy,
• maksymalne usprawnianie najsilniejszych funkcji,
• korygowanie stwierdzonych zaburzeń,
• dynamizowanie rozwoju poprzez wykorzystywanie naturalnych sytuacji i aranżowanie przestrzeni do nabywania, rozwijania i ćwiczenia umiejętności.

Jakimi zasadami warto się kierować, aby efektywnie prowadzić rewalidację?

Rewalidacja jest ważnym elementem kształcenia specjalnego, stąd w jej organizowaniu pomocne mogą okazać się zasady znajdujące zastosowanie w dydaktyce specjalnej. Władysław Dykcik proponuje zwrócić uwagę na następujące aspekty:

• indywidualizacja oddziaływań – dostosowanie ich do potrzeb i możliwości dziecka,
• wczesna diagnoza – jak najszybsze stwierdzenie nieprawidłowości zwiększa szanse na udzielenie efektywnej pomocy,
• normalizacja życia – zastosowanie rozwiązań i środków, które umożliwią osobie z niepełnosprawnością uczestnictwo w życiu społecznym na równi z osobami bez niepełnosprawności,
• wielospecjalistyczność – współpraca pomiędzy specjalistami z różnych dziedzin,
• współpraca z rodzicami w procesie rewalidacji,
• podmiotowe traktowanie ucznia,
• nastawienie na sprawczość i samodzielność, wspieranie, a nie wyręczanie.

Metody wykorzystywane w rewalidacji

Podobnie jak w innych rodzajach pracy dydaktycznej, decydując się na określone metody w pracy rewalidacyjnej, należy uwzględnić przede wszystkim potrzeby i możliwości ucznia oraz cele, które chcemy osiągnąć. Nie bez znaczenia są warunki organizacyjne, lokalowe i czasowe, jak również indywidualne cechy nauczyciela – jego osobowość oraz kompetencje metodyczne i merytoryczne.

W pracy z uczniami z niepełnosprawnościami szczególne znaczenie mają metody umożliwiające uczenie przez działanie i bezpośrednie doświadczanie, wykorzystujące ruch i funkcjonowanie zmysłów. Do takich metod możemy zaliczyć:

• Metodę Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne – poprzez zróżnicowane zabawy i ćwiczenia pozwala na doświadczanie ciała oraz własnej osoby w relacjach z innymi,
• Programy Aktywności Knillów – rozwijają świadomość ciała oraz kompetencje komunikacyjne,
• Edukacja przez ruch, Gimnastyka twórcza Rudolfa Labana, program Ruch dla Uczenia się – wykorzystując ruch i rytm, rozwijają procesy poznawcze i percepcję,
• metody komunikacji wspomagającej i alternatywnej – pozwalają rozwijać kompetencje językowe i komunikacyjne,
• metody rozwijające percepcję wzrokową i słuchową, np. trening słuchowy, wychowanie słuchowe, Program Rozwoju Percepcji Wzrokowej M. Frostig – szczególnie ważne w pracy z dziećmi z niepełnosprawnościami sensorycznymi,
• metody rozwijające kompetencje społeczne, np. trening umiejętności społecznych,
• arteterapia i animaloterapia.

Bibliografia:

• M. Klaczak, P. Majewski (red.), Diagnoza i rewalidacja indywidualna dziecka ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, Kraków 2006
• W. Dykcik, Pedagogika specjalna, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań 1998
• J. Głodkowska (red.), Dydaktyka specjalna. Od systematyki do projektowania dydaktyk specjalistycznych, PWN, Warszawa 2017

Autor: Urszula Wesół – pedagog specjalny

Pedagogika Specjalna – portal dla nauczycieli

Więcej na temat rewalidacji dowiesz się z kursu doskonalącego online Rewalidacja indywidualna, dostępnego na naszej platformie e-learningowej.