Autor: Czytelnik Portalu Pedagogika Specjalna
Opublikowano: 28 listopada 2021 roku.
Program autorski dla ucznia o specjalnych potrzebach edukacyjnych w oparciu o film W głowie się nie mieści
Rok szkolny 2020/2021
I. Wstęp
Program powstał w oparciu o film pt. W głowie się nie mieści. Został napisany dla ucznia z niepełnosprawnością, u którego zdiagnozowano zespół Aspergera. Dziecko jest uczniem klasy IV. Uczeń ma problemy z rozpoznawaniem emocji u innych osób, radzeniem sobie przede wszystkim z negatywnymi emocjami, odróżnianiem cech charakterystycznych dla danej emocji na twarzy drugiej osoby, właściwym wyrażaniem emocji. Bardzo dobrze radzi sobie z rozpoznawaniem emocji przedstawionych na zdjęciach i fotografiach osób.
Program jest przeznaczony do realizacji na 8 godzin zajęć rewalidacyjnych w roku szkolnym 2020/2021. Uczeń oglądał film podczas zdalnego nauczania.
Ta projekcja jest doskonałą okazją do wykorzystania w pracy nad inteligencją emocjonalną u dzieci. Celem filmu jest przedstawienie odbiorcy w sposób atrakcyjny i obrazowy roli emocji w życiu człowieka. Odbiorcą może być osoba w każdym wieku: począwszy od przedszkolaka, a skończywszy na dorosłym. Jest to film dla każdego. Widz zostaje przeniesiony do środka głowy dziewczynki o imieniu Riley, w której władzę sprawuje pięć podstawowych emocji – Smutek, Odraza, Strach, Gniew i Radość.
Film ukazuje zasady psychologii i pięć podstawowych emocji, które zostają przedstawione jako bajkowe postacie, siedzące w głowie każdego człowieka, sterując jego poczynaniami. Fundamenty osobowości przedstawione są jako wyspy zasilane wspomnieniami, pamięć długotrwała jako wielki labirynt regałów pełnych wspomnień – kolorowych kuleczek, sny jako wielkie studio filmowe, przypominające Hollywood. Wszystkie rozwiązania zawarte w tej animacji trafiają w samo sedno, pokazując ludzką psychikę w formie wspaniałej metafory.
Emocje odgrywają ważną rolę w życiu każdego człowieka. Towarzyszą nam one w różnych sytuacjach, odpowiadają za nasze relacje ze światem zewnętrznym. Różnią się one od emocji dorosłych na różnych obszarach. U dzieci są bardziej intensywne, ich nasilenie jest większe. Dzieci szybciej reagują w danej sytuacji, są bardziej impulsywne i przede wszystkim bezpośrednie. Mają problemy z panowaniem nad emocjami, sposobem ich wyrażania czy radzenia sobie z nimi w sytuacji trudnej i problemowej.
Zachowanie dzieci z zespołem Aspergera pokazuje bardzo dokładnie, w jakim są stanie emocjonalnym w określonej chwili czy danej sytuacji. Dlatego rozpoznawanie emocji jest niezwykle istotne w relacjach międzyludzkich. Dzieciom z zespołem Aspergera trzeba pokazać i nauczyć je rozpoznawania, nazywania i radzenia sobie z emocjami. Kształtowanie sfery emocjonalnej u wszystkich dzieci, nawet neurotypowych, jest ważną i istotną częścią funkcjonowania w życiu codziennym na różnych polach i płaszczyznach.
Zarówno film, jak i program, będą pomocne w udzieleniu odpowiedzi na pytania: Kiedy budzi się Gniew? Co wyzwala Radość? Czy Strach ma wielkie oczy? A co na to Odraza i Smutek? Na te i inne pytania znajdziemy odpowiedzi podczas realizacji Programu W głowie się nie mieści. Zadania zawarte w tym programie pomogą uczniowi, razem z bohaterami filmu, poznać lepiej niezwykły świat EMOCJI oraz samego siebie.
Schemat zajęć jest stały i powtarzający się, po to, aby zapewnić uczniowi pewną stabilizację, harmonię i zachować porządek zajęć.
II. Cele ogólne:
- Rozwijanie inteligencji emocjonalnej i dynamizowanie rozwoju ucznia.
- Usprawnianie i wzmacnianie zaburzonych sfer jakimi są m.in. emocje.
- Podnoszenie samooceny i poczucia własnej wartości.
- Reagowanie na emocje innych.
- Uświadomienie dziecku zrozumienia własnych stanów emocjonalnych i uczuć innych, a także ich roli w życiu każdego człowieka.
III. Cele szczegółowe:
- Podniesienie samooceny ucznia.
- Panowanie nad swoimi emocjami.
- Wyrażanie emocji.
- Odróżnianie emocji.
- Wygaszanie niepożądanych zachowań dotyczących sfery emocjonalnej.
- Udzielanie wsparcia emocjonalnego.
- Budowanie pozytywnej więzi emocjonalnej z uczniem.
- Rozwijanie motywacji do komunikowania swoich stanów emocjonalnych.
- Sposoby radzenia sobie z emocjami.
IV. Metody i formy pracy:
- Rozmowy.
- Karty pracy.
- Krzyżówki, wykreślanki, plakat.
- Prace plastyczne.
- Gry planszowe.
- Ćwiczenia przed lustrem.
- Praca indywidualna.
V. Treści programowe:
1. Temat: Moje nastroje – wprowadzenie w świat filmu W głowie się nie mieści.
– Rozmowa na temat:
- wrażeń po obejrzeniu filmu W głowie się nie mieści,
- wyłonienie głównej bohaterki – dziewczynki o imieniu Riley,
- wskazanie pięciu emocji, jakie jej towarzyszą w życiu: Radości, Smutku, Strachu, Odrazy, Gniewu.
– Zapisywanie informacji na dużym arkuszu papieru w formie plakatu.
– Wykonanie pracy plastycznej związanej z filmem „Moje nastroje – która scena z filmu podobała ci się najbardziej” – technika dowolna.
– Podsumowanie – Dokończ zdanie: Film podobał/nie podobał mi się, bo …
2. Temat: Jakie emocje towarzyszyły Riley?
– Zapoznanie ucznia z celem zajęć.
– Karta pracy: W głowie się nie mieści – wykreślanka.
– Wskazanie na te emocje, które towarzyszą bohaterce filmu.
– Wspólne zastanawianie się i próba udzielenia odpowiedzi na pytanie: Po co nam emocje? Dopisanie wniosków do plakatu z poprzednich zajęć.
– Gra planszowa „Góra uczuć”.
– Podsumowanie: Co podobało ci się na dzisiejszych zajęciach?
3. Temat: Radość – to jest to.
– Zapoznanie ucznia z celem zajęć.
– Rozwiązanie diagramu (karta pracy) i zapisanie ostatecznego wyniku na plakacie z poprzednich zajęć.
– Rozmowa na temat:
- terminu radości, czym jest radość – zapis na plakacie,
- roli Radości w życiu Rily, w życiu każdego z nas,
- oznak radości, dokończ zdanie: Gdy rozpiera nas radość to … Uczeń wymienia znane mu oznaki radości.
– Wykonanie albumu małego szczęścia (karta pracy). Dziecko ma za zadanie narysować, co mu daje Radość.
– Podsumowanie: Czego się nauczyłeś na dzisiejszych zajęciach?
4. Temat: Czy strach ma wielkie oczy?
– Zapoznanie ucznia z celem zajęć.
– Rozmowa na temat:
- terminu strach, czym jest strach – zapis na plakacie,
- roli Strachu w życiu bohaterki i naszym codziennym życiu,
- uczeń wypisuje na karcie pracy swoją listę najbardziej przerażających go rzeczy na świecie,
- oznak, pozwalających zgadnąć, że właśnie ogarnął cię strach.
Uczeń ma za zadanie narysować to, czego się boi najbardziej (karta pracy). Po wykonaniu rysunku, wszystkie strachy są wyrzucone do kosza. Uczeń może swój narysowany strach wyrzuć i w ten sposób może się go pozbyć raz na zawsze.
– Rozmowa na temat sposobów radzenia sobie ze strachem. Nauczyciel wręcza uczniowi kartę ze sposobami radzenia sobie ze strachem – wklejenie na plakat.
– Pisanie listu do strachu (karta pracy).
– Podsumowanie: Jakie wnioski wyciągasz z dzisiejszych zajęć? Czego się nauczyłeś?
5. Temat: Smutny nie chcę być.
– Zapoznanie ucznia z celem zajęć.
– Rozmowa na temat:
- terminu smutek, czym jest smutek – zapis na plakacie,
- o smutku w naszym życiu i Rily,
- o tym, jak reaguje nasze ciało, gdy czujemy się coraz gorzej i jest nam źle.
– Gra planszowa „Emocje”.
– Podsumowanie: Czy zajęcia ci się podobały?
6. Temat: Odraza, czyli nie lubię …
– Zapoznanie ucznia z celem zajęć.
– Rozmowa na temat:
- terminu odraza, czym ona jest – zapis na plakacie,
- tego, czego nie lubi Rily, ja-nauczyciel i mój uczeń,
- oznaki odrazy i jej rozpoznawanie (karta pracy).
– Wykonanie pracy plastycznej przy użyciu zdjęć, starych gazet lub innych materiałów, najbardziej odrażającej rzeczy, jaką znam. Może to być forma przestrzenna lub wykonanie pracy na kartce papieru.
– Podsumowanie: Dzisiaj na zajęciach spodobało mi się …
7. Temat: Kiedy budzi się Gniew?
– Zapoznanie ucznia z celem zajęć.
– Rozmowa na temat:
- terminu gniew, czym jest gniew – zapis na plakacie,
- gniewu w życiu naszym i Rily (karta pracy)
- rozpoznawanie gniewu również u siebie (karta pracy).
– Rysowanie mini komiksu dotyczącego gniewu (karta pracy).
– Rozmowa o sposobach radzenia sobie z gniewem. Nauczyciel wręcza uczniowi, po omówieniu, kartę z wypisanymi sposobami radzenia sobie z gniewem – wklejenie na plakat.
– Podsumowanie: Co zapamiętałeś z zajęć?
8. Temat: Takich emocji jeszcze nie było – podsumowanie pracy dotyczącej filmu i programu W głowie się nie mieści.
– Zapoznanie ucznia z celem zajęć.
– Rozmowa na temat:
- pracy podczas ostatnich zajęć – rozmowa może być prowadzona w oparciu o plakat, który powstał na zajęciach,
- wiadomości i umiejętności, jakie zdobył uczeń.
– Pokazywanie wyżej omawianych emocji przed lustrem zarówno przez ucznia, jak i nauczyciela (karta pracy).
– Rozwiązywanie krzyżówki (karta pracy).
– Gra planszowa „Góra uczuć” lub „Emocje” – do wyboru.
– Podsumowanie: Co ci dały ostatnie zajęcia? Czego się nauczyłeś?
VI. Oczekiwane osiągnięcia:
Po zakończonym cyklu zajęć uczeń powinien umieć:
- rozpoznać podstawowe emocje u siebie i innych,
- wskazać ich cechy charakterystyczne,
- radzić sobie z emocjami, nawet tymi trudnymi,
- dostrzec mocne/słabe strony emocji,
- odkrywać informacje o swoich emocjach,
- wskazać wpływ emocji na stan psychiczny każdego człowieka,
- ocenić sytuację jako sprzyjającą/niesprzyjającą,
- podejmować właściwe decyzje.
VII. Ewaluacja programu
O stopniu realizacji programu świadczyć będzie bieżąca, wnikliwa obserwacja ucznia dotycząca jego zachowania i aktywności na zajęciach ujętych w programie, a także weryfikacja jego umiejętności z zakresu inteligencji emocjonalnej już po zakończeniu realizacji programu.
Bibliografia:
Film W głowie się nie mieści 2015, reż. Pete Docter,
W głowie się nie mieści. Moje nastroje, Wyd. Ameet
Z powyższej pozycji pochodzą karty pracy wykorzystane w Programie.
Autor: Marta Pawlukiewicz – Czytelniczka Portalu
